SciCo: Όταν η Επιστήμη γίνεται Απλή, Κατανοητή & Διασκεδαστική [εικόνες]

Προσωπικά, στο σχολείο η φυσική και η χημεία δεν ήταν τα δυνατά μου μαθήματα. Βαριόμουν απίστευτα τη θεωρία. Με ενδιέφερε περισσότερο το πρακτικό κομμάτι, τα πειράματα. Όμως δυστυχώς στο σχολείο σπάνια κάναμε κάποια πρακτικά πειράματα, ήμασταν συνεχώς μέσα στη θεωρία, πράγμα που με έκανε να βαριέμαι και εμένα και συνήθως και την πλειονότητα της τάξης μου. Αυτό όμως έχει σαν αποτέλεσμα μια μεγάλη μερίδα κόσμου, από το σχολείο κιόλας, να αποξενώνεται από τον χώρο της επιστήμης, χωρίς να καταλαβαίνει τι πραγματικά χάνει. Αυτό το κενό αντιλήφθηκε λοιπόν ο Θοδωρής Αναγνωστόπουλος, ο οποίος ίδρυσε την SciCo στις 23 Δεκεμβρίου του 2008  με στόχο την εκλαϊκευση της επιστήμης. Να γίνει η επιστήμη απλή, κατανοητή και διασκεδαστική.

«Το να μην μπορεί κάποιος να συνδεθεί με τη δουλειά του επιστήμονα, είναι πολύ αποθαρρυντικό και για τον ίδιο τον επιστήμονα, αλλά έχει και άλλες επιπτώσεις. Εμένα με οδήγησε στο να θέλω να εξηγήσω την επιστήμη στο ευρύ κοινό» ανέφερε αρχικά ο κ. Αναγνωστόπουλος όταν με υποδέχτηκε στο γραφείο της SciCo όπου συζητήσαμε για τις δράσεις του και την ένταξή του στο δίκτυο της Ashoka.

Τι ακριβώς κάνει η SciCo κ. Αναγνωστόπουλε;

Πώς μπορείς λοιπόν να εξηγήσεις την επιστήμη; Συνήθως την εξηγείς με διάφορους διασκεδαστικούς και καινοτόμους τρόπους. Έτσι υπάρχουν για παράδειγμα τα ψηφιακά μέσα, όπου διαβάζεις blog, άρθρα, εκλαϊκευμένες επιστημονικές έρευνες, social media, (ifuckinglovescience, μια σελίδα με 30 εκατ. Likes παγκοσμίως). Και υπάρχουν και οι μη ψηφιακές επιλογές, όπως η δημιουργία εκδηλώσεων, φεστιβάλ, καφενεία της επιστήμης, συζητήσεις, debates, ομιλίες, διαδραστικά εκθέματα, μουσεία, θεατρικές παραστάσεις. Όλα αυτά είναι εκφάνσεις του πως μπορεί να έρθει η επιστήμη πιο κοντά στο ευρύ κοινό. Οπότε η SciCo συγκκριμένα εστιάζει σε 2 πυλώνες. Εστιάζει στην επικοινωνία, που το κάνει κυρίως μέσω εκδηλώσεων,  όπου έχουμε ιδρύσει διάφορα φεστιβάλ επιστήμης, όπως το Athens Science Festival, και τα αντίστοιχά του σε Θεσσαλονίκη, Πάτρα, Κύπρο ενώ τώρα ξεκινάμε ένα και στην Λάρισσα αλλά και στα μετρό, το Mind The Lab. Και το δεύτερο κομμάτι είναι αυτό της ενδυνάμωσης. Εκπαιδεύουμε άτομα τα οποία θα αποτελέσουν στην πράξη πρεσβευτές καλής μετάδοσης της επιστήμης.

Ποιο ακριβώς είναι το target group;

Για να μπορέσεις να καταπολεμήσεις τον επιστημονικό αναλφαβητισμό, όπως για παράδειγμα το ότι μεγάλο ποσοστό ανθρώπων παγκοσμίως αλλά και στην Ελλάδα δεν πιστεύουν στα οφέλη των εμβολιασμών, πρέπει να βρεις σε κάθε περίπτωση τους λεγόμενους stakeholders. Δηλαδή από ποιους κρίνεται; Στο συγκεκριμένο παράδειγμα κρίνεται από τους παιδιάτρους, από τους γονείς, από την στρατηγική απόφαση της πολιτείας, ίσως από το σχολείο και ίσως και από το ευρύ κοινό.  Σε αυτό το παράδειγμα, αυτοί είναι οι 5 stakeholders. Ανάλογα λοιπόν με την δράση που θες να κάνεις, π.χ. μια καμπάνια για το κάπνισμα ή το ζαχαρώδη διαβήτη, πρέπει να βρεις τους λεγόμενους stakeholders. Άρα εμείς στην Scico δουλεύουμε πολύ ολιστικά, δηλαδή έχουμε δράσεις που απευθύνονται στο ευρύ κοινό, σε ενήλικες, δράσεις που απευθύνονται σε σχολεία, δράσεις που επηρεάζουν πολιτικές αποφάσεις, τους εκπαιδευτικούς κλπ. Επομένως το target group προσαρμόζεται ανάλογα με το ζητούμενο κάθε φορά κοινωνικό πρόβλημα.

Ποιες δυσκολίες αντιμετωπίζετε στην καθημερινότητά σας;

Ένα βασικό πρόβλημα είναι το γεγονός πως δεν είναι σαφής και αντιληπτή από όλους, η ανάγκη για κατανόηση της επιστήμης. Με άλλα προβλήματα δηλαδή, όπως πχ με την ανεργία, δεν χρειάζεται να το εξηγήσεις. Ή το πρόβλημα της υποσίτισης και το μεταναστευτικό, δεν θέλουν εξήγηση. Για να εξηγήσεις την επιστήμη, πρέπει πρώτα να εξηγήσεις γιατί είναι απαραίτητο όλο αυτό. Και γενικότερα τα θέματα παιδείας που πραγματεύονται οι μη κερδοσκοπικοί οργανισμοί ή κοινωνικές επιχειρήσεις όπως εμείς, είναι θέματα τα οποία δεν έχουν άμεσες επιπτώσεις, και όταν ο άλλος έχει και περιορισμένους πόρους, δεν το θεωρεί προτεραιότητα. Όταν έχει τον άλλον που πεινάει, δεν έχει να ντυθεί, να δουλέψει, βάζει άλλα πράγματα στην προτεραιότητά του. Θα κοιτάξει τα πιο βραχυπρόθεσμα προβλήματα να λύσει. Οπότε αυτό είναι ένα βασικό μας πρόβλημα.

Πείτε μας λίγα λόγια για μερικά από τα πρότζεκτ που τρέχετε τώρα, όπως είναι το School Lab, STEMpowering Youth, Mind the Lab και τα Science Festivals.

Τα Science Festivals, είναι μια πλατφόρμα με φεστιβάλ σε διάφορες πόλεις της Ελλάδας. Τρέχουν για 4-6 μέρες το καθένα και μαζεύονται χιλιάδες κόσμος, (30 χιλιάδες Αθήνα, 5 χιλιάδες Πάτρα, 10 χιλιάδες στη Κύπρο κ.ο.κ.) και είναι ετήσια.

Το Mind the Lab είναι πολύ ενδιαφέρον γιατί το κάνουμε στο Αττικό Μετρό. Γιατί όμως εκεί; Γιατί είναι ο μοναδικός τρόπος να μπορέσεις να προσεγγίσεις το ευρύτατο κοινό. Διότι παρατηρήσαμε ότι στα φεστιβάλ επιστήμης, που πολλές φορές δεν έχουν καν είσοδο, το 75-80% είναι ήδη θετικά προσκήμενοι στις επιστήμες. Άρα εμείς, ως κοινωνική επιχείρηση, με αυτό το τρόπο δεν μπορούμε να πιάσουμε το ευρύτατο κοινό. Και σκεφτήκαμε έτσι, να κάνουμε ένα μέρος του διαδραστικού φεστιβάλ στα μετρό. Και έτσι το Mind the Lab, που βγαίνει από το Mind the Gap, αυτή τη στιγμή βρίσκεται σε μια πορεία που πάει να εξαπλωθεί παγκόσμια. Τον Νοέμβριο θα πραγματοποιηθεί σε Μαδρίτη, Σάο Πάολο και Βερολίνο.

Το STEMpowering Youth, είναι ένα πρόγραμμα το οποίο θεωρώ πάρα πολύ σημαντικό. Ενδυναμώνει εκπαιδευτικούς θετικών επιστημών στις ακριτικές περιοχές της Θράκης και των Δωδεκανήσων. Τους διδάσκουμε STEM, δηλαδή, Science – Technology – Engineering – Maths, παρέχοντας βιωματική εκπαίδευση στις θετικές επιστήμες. Ύστερα, αυτοί με την σειρά τους, σε ένα πρόγραμμα 9 εβδομάδων εκτός σχολικού προγράμματος, μεταλαμπαδεύουν την γνώση τους σε εφήβους. Στη συνέχεια, τα παιδιά που αποφοιτούν από το πρόγραμμα, 400 παιδιά περίπου ως τώρα, ενώ μέσα στο 2018 εκτιμούμε ο αριθμός να ανέβει στις 5.500 χιλιάδες, δημιουργούν κατασκευές βασισμένες στην επιστήμη και την τεχνολογία, που επιλύουν τοπικά κοινωνικά προβλήματα. Και έχουν βγει πολλά ωραία παραδείγματα, από νοσοκομειακό drone στην Κάλυμνο μέχρι ένα παιδάκι από την Ξάνθη που έφτιαξε γυαλιά με σένσορες για τους τυφλούς και μια ομάδα στον Έβρο που έχει βάλει σένσορες σε μία διάβαση, στην οποία ανεβαίνει η στάθμη του νερού γιατί πλημυρίζει, και περνώντας ένα αυτοκίνητο, δεν ξέρεις αν περνάς ή όχι, και μέσω μίας εφαρμογής, παίρνεις ακριβώς αυτήν την απάντηση. Ή ένα άλλο παράδειγμα, είναι ο συναγερμός σε θέση για αναπήρους, όπου υπάρχει ένας σένσορας σε θέση πάρκινγκ για αναπήρους, και αν παρκάρεις εκεί αυτό σφυρίζει, ή υπάρχει και το γιλέκο για ποδηλάτες το οποίο με την κίνηση φωτίζει.

Και τέλος, είναι και το School Lab, ένα πρόγραμμα το οποίο ήδη έχει πάει σε 5 χώρες, Ελλάδα, Κύπρο, Μαλαισία, Γαλλία και Ταϋλάνδη. Στο πρόγραμμα αυτό, παιδιά από το σχολείο φτιάχνουν βίντεο-ντοκιμαντέρ εκλαϊκευσης ενός επιστημονικού θέματος.

Πώς προκύπτουν τα έσοδα;

Τα έσοδα προκύπτουν από εισιτήρια στα διάφορα events, όταν έχουμε, από διαφημίσεις μέσα στα events μας, από χρήματα εταιρικής κοινωνικής ευθύνης, από χορηγίες και από ευρωπαϊκά προγράμματα.

Είστε ο πρώτος Έλληνας κοινωνικός επιχειρηματίας που έγινε Ashoka Fellow. Πείτε μας δυο λόγια για αυτό.

Η Ashoka είναι μια πολύ μεγάλη παγκόσμια πλατφόρμα από το 1980, με παρουσία σε 85 χώρες και είναι γενικά η πιο έγκυρη πλατφόρμα διεθνώς σε θέματα κοινωνικής επιχειρηματικότητας. Για να γίνεις Fellow της Ashoka, πρέπει να είσαι βιώσιμος, να έχεις μια καινοτόμα ιδέα που να επιλύει ένα κοινωνικό πρόβλημα, να είσαι scalable και να έχεις μετρήσιμο κοινωνικό αντίκτυπο. Για το τελευταίο, εμείς που ασχολούμαστε με θέματα παιδείας, αυτή η μέτρηση του κοινωνικού αντίκτυπου είναι αρκετά δύσκολη, γιατί θέλει πολλά χρόνια για να δεις αλλαγές και αποτελέσματα στο εκπαιδευτικό σύστημα. Εμείς λοιπόν καταγράφουμε πόσους επισκέτες έχουμε, παίρνουμε feedback από αυτούς, τόσο σε ποσοτικό όσο και σε ποιοτικό επίπεδο, δηλαδή κάνουμε συνεντεύξεις και μας λένε τι έμαθαν, πως και αν άλλαξε αυτό τη ζωή τους κ.ο.κ. Υπάρχουν και πιο συγκεκριμένα αποτελέσματα όμως. Αν σκεφτούμε ότι ξεκινήσαμε με ένα φεστιβάλ το 2014, και τώρα αυτή τη στιγμή κάνουμε 5 και έχουμε αρκετές πόλεις και κωμοπόλεις να μας ζητούν να οργανώσουμε και άλλα 12, αυτό δείχνει ότι έχει υπάρξει μια συστημική αλλαγή. Από εκεί που αυτό ήταν κάτι το απόμακρο, έχει φτάσει να γίνει κάτι που το θέλει η κοινωνία.

Για να γίνω και λίγο πιο κυνικός, ποια τα οφέλη τώρα για εσάς που ενταχθήκατε στο δίκτυο της Ashoka;

Τα οφέλη είναι ότι έχεις πρόσβαση σε ένα δίκτυο 3.300 άλλων Fellows, που είναι πολύ διακεκριμένα άτομα, σε πολλούς τομείς από 85 χώρες συνολικά. Έχεις πρόσβαση επομένως σε σημαντική τεχνογνωσία. Επίσης ο τίτλος ο συγκεκριμένος ανοίγει κάποιες πόρτες. Σου δίνεται η ευκαιρία να συμμετάσχεις σε άλλα πρότζεκτ, να διεκδικήσεις πιθανότατα κάποιες χρηματοδοτήσεις, ακόμα και να δεχτείς (και) mentoring.

Υπάρχει στα σχέδια κάποια συνεργασία που να έχει ήδη προκύψει;

Έχει ενδιαφέρον αυτό γιατί είχα πριν λίγο καιρό ένα επαγγελματικό ταξίδι στην Ολλανδία, το δίκτυο είχε ενημερωθεί και αμέσως μετά από μία ώρα μου προέκυψε μια συνάντηση με μια Ashoka Fellow που δραστηριοποιείται εκεί, και ύστερα από λίγες μέρες μου ήρθε ένα mail για να διερευνήσουμε αν μπορούμε να κατέβουμε μαζί σε ένα πρόγραμμα χρηματοδότησης για μια συνεργασία στα σχολεία.

Πείτε μας δυο λόγια και για την όλη διαδικασία που περάσατε.

Ήταν μια πολύ δύσκολη διαδικασία και εξονυχιστική που κράτησε περίπου ενάμιση χρόνο. Για ποιο λόγο είσαι scalable; Συνέντευξη με τον έναν, συνέντευξη με τον άλλον...Να προετοιμάσεις γραπτά το κάθε σημείο...Ήταν μια εμπειρία αρκετά απαιτητική, η οποία βέβαια μου δίδαξε πολλά πράγματα και είναι φυσικά τιμή μου που έγινα Ashoka Fellow.

Έχετε ταξιδέψει σε περίπου 85 χώρες. Πείτε μας δυο λόγια για αυτές τις εμπειρίες σας.

Τα ταξίδια είναι νομίζω η ουσιαστικότερη μορφή εκπαίδευσης. Μαθαίνεις την διαφορετικότητα, έρχεσαι σε επαφή με άλλες κουλτούρες, άλλους πολιτισμούς, μαθαίνεις για άλλη ιστορία, βλέπεις άλλες τεχνογνωσίες, άλλους τρόπους σκέψης. Είναι φανταστικό το να ταξιδεύεις. Και που να έχεις χρόνο να εμβαθύνεις περισσότερο σε άλλη κουλτούρα και μάλιστα να δουλέψεις για ένα διάστημα στο εξωτερικό. Σε αυτό το κομμάτι είμαι τυχερός προσωπικά, γιατί έχω στρέψει το επάγγελμά μου έτσι ώστε να μου δίνονται ευκαιρίες συνεργασίας και με άλλες χώρες με αποτέλεσμα να βρίσκομαι συχνά σε αεροπλάνο.  Ένα 75% του χρόνου μου στο εξωτερικό είναι για επαγγελματικούς λόγους και το υπόλοιπο 25% είναι για προσωπικούς, όπου και πάλι δεν πηγαίνω να ξαπλώσω σε μια παραλία του Ινδικού Ωκεανού, όσο το να εξερευνήσω την περιοχή. Είναι ένα σημαντικό κομμάτι της ζωής μου τα ταξίδια. Για αρκετά χρόνια δεν είχα καναπέ σπίτι μου, γιατί οι οποιεσδήποτε αποταμιεύσεις μου περίσσευαν τις έδινα για να πάω ταξίδι παρά για να πάρω έναν καναπέ. Υπάρχει βέβαια μια αντίληψη ότι τα ταξίδια είνα δύσκολα, είναι ακριβά, που όμως αν μπεις μέσα στο ''κόλπο'' των ταξιδιών, θα δεις ότι δεν είναι τόσο δύσκολο να τα οργανώσεις και είναι αρκετά πιο οικονομικά από αυτό που φανταζόμαστε. Άμα μάθεις να το κάνεις, είναι κάτι που πραγματικά πιστεύω πως ίσως μπορεί να το καταφέρει ένας μέσος Έλληνας.

Ποια ταξίδια σας ξεχωρίζετε;

Κάποια που θα ξεχώριζα είναι στα νησιά Γκαλαπάγκος, στον Αμαζόνιο, στην Ουγκάντα όπου πήγα και είδα τους γορίλες σε φυσικό περιβάλλον μέσα σε δάσος, στη Νέα Γουινέα και στη Βόρεια Κορέα.

Τι συμβουλές έχετε να δώσετε σε νέους που θέλουν να ασχοληθούν με την κοινωνική επιχειρηματικότητα;

Η κοινωνική επιχειρηματικότητα έχει κάτι ωραίο, έχει στόχο να επιλύσει ένα κοινωνικό πρόβλημα. Αλλά από την άλλη πρέπει να είσαι και βιώσιμος. Και αυτός ο συνδυασμός έιναι που την κάνει πολύ ενδιαφέρουσα και ''σέξι'', γιατί πρέπει να βρεις μηχανισμούς για να μπορέσεις όχι μόνο να επιβιώσεις αλλά και να αναπτυχθείς. Θα έλεγα ότι υπάρχει μεγάλη ευκαιρία στην Ελλάδα λόγω οικονομικής κρίσης, γιατί όπου υπάρχει κρίση, υπάρχουν και πολλά κοινωνικά προβλήματα άρα δημιουργούνται ευκαιρίες για κοινωνική επιχειρηματικότητα. Οπότε να το δοκιμάσει και εμείς είμαστε εδώ να βοηθήσουμε.