Τουρισμός: Η «βαριά βιομηχανία» προετοιμάζεται - τα ρεκόρ, οι αφίξεις και οι προκλήσεις

Οι ιστορικά υψηλές επιδόσεις του 2023 που ξεπέρασαν την χρονιά - ορόσημο του 2019 δημιουργούν εύλογα υψηλές προσδοκίες και αισιοδοξία από τους παράγοντες του κλάδου.

Όπως εξηγεί σε ειδική μελέτη της η Alpha Bank, oι προοπτικές του ελληνικού τουρισμού για το 2024 παρουσιάζονται ευοίωνες παρά τις πιέσεις στην εξωτερική ζήτηση, εξαιτίας του υψηλού -αν και επιβραδυνόμενου- πληθωρισμού στα ευρωπαϊκά κράτη και τις γεωπολιτικές εντάσεις στην Ουκρανία, τη Μέση Ανατολή και, πρόσφατα, την Ερυθρά Θάλασσα.

Οι προοπτικές αυτές αποτυπώνονται στις αισιόδοξες επιχειρηματικές προσδοκίες του κλάδου, στην ετήσια άνοδο των κρατήσεων αεροπορικών εισιτηρίων, αλλά και στις συμφωνίες που έχουν ήδη συνάψει οι ξενοδοχειακές επιχειρήσεις.

Η ενίσχυση της ανθεκτικότητας του τουριστικού κλάδου, ωστόσο, στο μεσοπρόθεσμο, αλλά και στο μακροπρόθεσμο ορίζοντα συνδέεται με την υλοποίηση έργων υποδομών σύμφωνα με τα προβλεπόμενα από το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, την επέκταση της τουριστικής περιόδου, την ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών τουρισμού, τις πράσινες επενδύσεις, τη βελτίωση της προσβασιμότητας, αλλά και την επανακατάρτιση και αναβάθμιση των δεξιοτήτων των εργαζομένων του κλάδου.

Στη «γλώσσα των αριθμών»

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, οι εισπράξεις ανήλθαν σε Ευρώ 20,5 δισ., σημειώνοντας αύξηση κατά 15,7% σε σχέση με το 2022 (Ευρώ 17,7 δισ.) και κατά 12,5% σε σχέση με το 2019 (Ευρώ 18,2 δισ.), το οποίο αποτελούσε μέχρι πρότινος έτος ορόσημο για τον ελληνικό τουρισμό.

Παράλληλα, οι τουριστικές αφίξεις ανήλθαν σε 32,7 εκατ. επισκέπτες, καταγράφοντας ετήσια αύξηση κατά 17,6% σε σύγκριση με τους 27,8 εκατ. τουρίστες που επισκέφτηκαν τη χώρα το 2022 και κατά 4,4% σε σύγκριση με τους 31,3 εκατ. τουρίστες του 2019 .

Αξίζει να σημειωθεί, ότι οι τουριστικές εισπράξεις κάλυψαν κατά 63% το έλλειμμα του ισοζυγίου αγαθών, έναντι 45% το 2022, το οποίο ήταν συνδυαστικό αποτέλεσμα των αυξημένων ταξιδιωτικών εισπράξεων και της μείωσης του εμπορικού ελλείμματος κατά 18%.

Μια «ακτινογραφία» των αφίξεων - Οι top 20 του 2023

Σημαντική αύξηση κατά 13,2% (που ισούται με 3,1 εκατ. παραπάνω με το 2022 που είχαν καταγραφεί 23,7 εκατ.) σημείωσε ο συνολικός αριθμός των αφίξεων για το σύνολο των αεροδρομίων, σύμφωνα με τα συγκεντρωτικά στοιχεία του ΙΝΣΕΤΕ.

Στην πρώτη θέση των επιβατών προέλευσης εξωτερικού διατηρήθηκε η αγορά του Ηνωμένου Βασίλειου με 5,0 εκατ. αφίξεις, παρουσιάζοντας ποσοστιαία αύξηση (+11,6%) ή +518 χιλ. σε απόλυτα μεγέθη.

Η Γερμανία παρέμεινε στη δεύτερη θέση με 4,4 εκατ. επιβάτες παρουσιάζοντας αύξηση +89 χιλ./+2,1%.

Στην τρίτη θέση διατηρήθηκε η Ιταλία με 2,2 εκατ. αφίξεις και στην τέταρτη θέση η Γαλλία με 1,7 εκατ. αφίξεις παρουσιάζοντας αύξηση +241 χιλ./+12,4% και +109 χιλ./+7,0% αντίστοιχα.

Η πεντάδα συμπληρώνεται με την Πολωνία, που ανέβηκε στην πέμπτη θέση με 1,2 εκατ. επιβάτες παρουσιάζοντας αύξηση +216 χιλ./+21,6%.

Από τις πέντε πρώτες χώρες προέρχεται το 54% των επιβατών που αφίχθησαν στην Ελλάδα το 2022.

Στην έκτη θέση με 1,1 εκατ. αφίξεις υποχώρησε η Ολλανδία παρόλο που κατέγραψε αύξηση +37 χιλ./+3,4%.

Η Κύπρος ανέβηκε στην έβδομη θέση, κερδίζοντας μία θέση στον πίνακα κατάταξης με 944 χιλ. αφίξεις παρουσιάζοντας αύξηση +178 χιλ./+23,2%.

Στην όγδοη θέση ανέβηκε το Ισραήλ κερδίζοντας επίσης μία θέση στον πίνακα κατάταξης με 864 χιλ. καταγράφοντας +136 χιλ./+18,7%.

Αντίστοιχη εικόνα και για την Αυστρία που ανέβηκε στην ένατη θέση καταγράφοντας αύξηση +126 χιλ./+18,3% με 812 χιλ. επιβάτες. Αντίθετα, τρεις θέσεις έχασε η Ελβετία υποχωρώντας στη δέκατη θέση με 797 χιλ. επιβάτες παρουσιάζοντας οριακή αύξηση +0,1%.

Οι επιβάτες από τις δέκα πρώτες χώρες αντιστοιχούν στο 65% των επιβατών που αφίχθησαν στην Ελλάδα το 2023.

Αισιόδοξα στοιχεία για το 2024: Τι δείχνουν τα στοιχεία Φεβρουαρίου στον ΔΑΑ

Ενθαρρυντικά ήδη είναι τα στοιχεία για το 2024. Για παράδειγμα η επιβατική κίνηση του αεροδρομίου της Αθήνας κατά τη διάρκεια του Φεβρουαρίου 2024 ανήλθε σε 1,6 εκατ., αυξημένη κατά 18,4% σε σύγκριση τα επίπεδα του Φεβρουαρίου 2023.

Αναλυτικά, τόσο η εγχώρια όσο και η διεθνής επιβατική κίνηση ξεπέρασαν τα επίπεδα του 2023 κατά 11,8% και 21,5% αντίστοιχα.

Συνολικά, κατά τους πρώτους δύο μήνες του έτους, η κίνηση του αεροδρομίου έφθασε τους 3,2 εκ. επιβάτες, σημειώνοντας άνοδο της τάξης του 14,4%. Η επιβατική κίνηση τόσο του εσωτερικού όσο και του εξωτερικού παρουσίασαν αύξηση της τάξης του 9% και 17% αντίστοιχα.

Σύμφωνα με τα ίδια προκαταρκτικά στοιχεία του ΔΑΑ, ο αριθμός των πτήσεων κατά τη διάρκεια των δύο πρώτων μηνών του 2024 ανήλθε σε 29,415, καταγράφοντας αύξηση της τάξης του 11,8% σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο του 2023. Τόσο οι πτήσεις εσωτερικού όσο και οι διεθνείς πτήσεις σημείωσαν άνοδο κατά 7,8% και 14,9% σε σχέση με το 2023.

Προσδοκίες και οι πρώτες ενδείξεις για τον τουρισμό κατά το 2024

Σύμφωνα με την παραπάνω μελέτη της Alpha Bank, ιδιαίτερα θετικές είναι οι επιχειρηματικές προσδοκίες στους κλάδους που σχετίζονται με τον τουρισμό, όπως προκύπτει από τη μηνιαία έρευνα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Οι επιχειρηματικές προσδοκίες σε ξενοδοχεία, υπηρεσίες εστίασης και ταξιδιωτικά πρακτορεία βρέθηκαν σε θετικό έδαφος τον Ιανουάριο και τον Φεβρουάριο του τρέχοντος έτους, έχοντας ανοδική τάση από τα μέσα περίπου του 2020 και μετά.

Αξίζει να αναφερθεί ότι η άνοδος των προσδοκιών στις υπηρεσίες εστίασης είναι έντονη από το καλοκαίρι του 2023 και αποδίδεται τόσο στις ιδιαίτερα θετικές εκτιμήσεις για την τρέχουσα κατάσταση των επιχειρήσεων και τη ζήτηση, όσο και στις προσδοκίες για τη ζήτηση κατά το επόμενο τρίμηνο. Δεδομένου ότι οι ανωτέρω αποτελούν πρόδρομους δείκτες, η αισιοδοξία των επιχειρηματιών των συγκεκριμένων κλάδων συνεπάγεται ότι αναμένουν άνοδο της δραστηριότητας στο άμεσο χρονικό διάστημα.

Επιπρόσθετα, το 47% του συνόλου των ξενοδοχείων έχει υπογράψει συμβόλαια για το 2024, ποσοστό παραπλήσιο με το αντίστοιχο του 2023, με το 30% να αφορά συμβόλαια τα οποία δεσμεύουν το 52% των δωματίων τους, σύμφωνα με έρευνα του ΙΤΕΠ.

Κλιματική Κρίση & Ανθεκτικότητα

Από την άλλη πλευρά, σύμφωνα με μελέτη της ΔΙΑΝΕΟΣΙΣ, οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στον τουρισμό στην Ελλάδα, εκτιμάται ότι θα είναι πολύπλευρες.

Η αναμενόμενη άνοδος των θερμοκρασιών κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, με αποτέλεσμα τη συχνότερη εμφάνιση κυμάτων καύσωνα, μπορεί να οδηγήσει αφενός σε υποβάθμιση της ποιότητας του τουριστικού προϊόντος της χώρας κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, αφετέρου όμως μπορεί να οδηγήσει σε επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου.

Επιπλέον, οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής αναμένεται να είναι ποικίλες και ανάλογες των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της κάθε τουριστικής περιοχής (π.χ. ανάλογα με το επίπεδο τουριστικής ανάπτυξης).

Αξίζει να σημειωθεί επιπρόσθετα ότι η κατανομή των τουριστικών ροών στις περιφέρειες της χώρας δεν είναι ομοιόμορφη, με κάποιες εξ αυτών να παρουσιάζουν εντονότερη συσσώρευση τουριστικών ροών από άλλες.

Συγκεκριμένα, ήδη από το 2022, ο «Δείκτης Τουριστικής Πυκνότητας» (Tourism Density Index-TDI) εμφανίζεται πολύ υψηλός, πρωτίστως στις Περιφέρειες Ιονίων Νήσων, Νοτίου Αιγαίου και Αττικής και, δευτερευόντως, στην Κρήτη και την Κεντρική Μακεδονία.

Τα μεγάλα έργα υποδομών θα επιμηκύνουν την σεζόν

Σημαντικός παράγοντας που αναμένεται να συμβάλει, μεταξύ άλλων, στην επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου και την κατανομή των τουριστικών ροών σε περισσότερες περιφέρειες της χώρας, είναι η υλοποίηση νέων έργων υποδομών και η ενίσχυση των υφιστάμενων.

Σύμφωνα με μελέτη της PWC, έχουν προγραμματιστεί 23 έργα (είτε σε εξέλιξη είτε επερχόμενα) σε τουριστικές υποδομές, συνολικού υπολειπόμενου προϋπολογισμού ύψους Ευρώ 3,7 δισ., με εμβληματικότερο όλων την ανάπλαση στο Ελληνικό αλλά και τις επενδύσεις στον Διεθνή Αερολιμένα Αθηνών, στο αεροδρόμιο Καστελλίου στο Ηράκλειο, σε λοιπά περιφερειακά αεροδρόμια, σε μαρίνες και λιμένες.

Η απορρόφηση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης αναμένεται να δώσει σημαντική ώθηση στην υλοποίηση των έργων τουριστικών υποδομών. Επιπρόσθετα, κάθε χρόνο επενδύονται σημαντικά κεφάλαια από τους ξενοδόχους για επισκευές, ανακαίνιση και συντήρηση των μονάδων τους.

Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι το 2023 επενδύθηκαν περίπου 761 εκατ. ευρώ, ενώ το 2022 περίπου στα 620 εκατ. και το 2021 περίπου 830 εκατ. ευρώ

Ξανά στο επίκεντρο το ανθρώπινο δυναμικό - υπάρχουν ελλείψεις

Τέλος, μία σημαντική πρόκληση που καλείται να αντιμετωπίσει ο τουριστικός κλάδος, προκειμένου να μην υποβαθμιστεί η ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών, είναι οι ελλείψεις ανθρώπινου δυναμικού που καταγράφονται στα ελληνικά ξενοδοχεία.

Μολονότι το 2023 καταγράφηκε αύξηση της απασχόλησης, οι ελλείψεις υπερέβησαν τις 53,2 χιλιάδες, οι οποίες αντιστοιχούν στο 20% των θέσεων εργασίας που προβλέπονται από το οργανόγραμμα των ξενοδοχείων.

Εντούτοις το ποσοστό ελλείψεων παρουσιάζεται μειωμένο σε σχέση με το 2022 τόσο στο σύνολο της χώρας (23%) όσο και σε όλες τις περιφέρειες. Οι ελλείψεις αφορούν τόσο σε εξειδικευμένο, όσο και σε μη εξειδικευμένο προσωπικό.