Οι συνέπειες της οικονομικής κρίσης και της ανεργίας στην ψυχική μας υγεία

Δεν είναι η πρώτη φορά που η κοινωνία αντιμετωπίζει μια οικονομική κρίση όπως αυτήν των τελευταίων ετών. Αν θυμηθούμε την παγκόσμια οικονομική ύφεση του 1929 που γονάτισε όλη την ανθρωπότητα, θα διαπιστώσουμε πόσο οδυνηρή μπορεί να είναι μια ανάλογη οικονομική καταστροφή. Οι συνέπειες αυτής, σε ψυχολογικό επίπεδο, βασάνισαν πολλούς ανθρώπους και οικογένειες.

Ενδεικτικά μερικές από αυτές είναι οι ακόλουθες:

• Απώλεια παραδοσιακού αντρικού ρόλου: ο άνδρας έχασε την ταυτότητα του με αποτέλεσμα να νιώθει ταπεινωμένος, ντροπιασμένος κι απογοητευμένος.
• Εγκατάλειψη οικογενειακής στέγης από άντρες και αγόρια, μην μπορώντας να αντέξουν την οικονομική εξαθλίωση και την αδυναμία να συντηρήσουν την οικογένειά τους.
• Καθυστέρηση/αναβολή γάμων εξαιτίας της οικονομικής ανασφάλειας.
• Καθυστέρηση διαζυγίων καθότι τα ζευγάρια δεν άντεχαν οικονομικά να χωρίσουν.
• Μπέρδεμα οικογενειακών ρόλων: τα παιδιά αναγκάστηκαν να μεγαλώσουν γρηγορότερα, πολλά από αυτά να εγκαταλείψουν την εκπαίδευσή τους για οποιαδήποτε εργασία.
• Αύξηση οικογενειακής βίας και κακοποίησης ανηλίκων.
• Αύξηση παράνομης εργασίας.
• Αυτοκτονίες

Πως επηρεάζει η ανεργία άνδρες και γυναίκες

Οι άνδρες και οι γυναίκες δεν αντιδρούν με παρόμοιο τρόπο στην ανεργία. Το διαφορετικό φύλο συνεπάγεται διαφορετικούς κοινωνικούς ρόλους και έτσι διαφορετικές προσδοκίες από τον εαυτό μας. Με τον τρόπο αυτό δημιουργείται μια σημαντική διαφοροποίηση της ψυχολογικής αντίδρασης στην ανεργία.

Σύμφωνα με τα ως τώρα επιστημονικά δεδομένα, φαίνεται πως οι άντρες είναι πιο ευαίσθητοι στην ανεργία από τις γυναίκες. Νορβηγική μελέτη έδειξε ότι η σωματοποίηση ψυχολογικών συμπτωμάτων και το άγχος ήταν διπλάσια στους ανέργους απ' ότι στους εργαζόμενους, ενώ η κατάθλιψη ήταν τριπλάσια. Οι άνεργοι άνδρες εμφάνιζαν συχνότερα κατάθλιψη απ' ότι οι άνεργες γυναίκες, σε αντιστροφή του κανόνα που θέλει τις γυναίκες να κάνουν συχνότερα κατάθλιψη απ' ότι οι άνδρες. Επίσης, οι άνεργοι άντρες είχαν πολύ χειρότερη ποιότητα ζωής από τους εργαζόμενους άντρες. Και στις γυναίκες παρατηρήθηκε μια ανάλογη διαφορά, όμως η έκτασή της δεν ήταν τόσο εντυπωσιακή όσο στους άνδρες.

Μια άλλη σπουδαία έρευνα που έγινε το 2001 στην Αμερική έδειξε ότι στους άνδρες είναι πιθανότερο να προκαλέσει κατάθλιψη ένας χωρισμός ή προβλήματα στη δουλειά, όπως η απόλυση ή η χρεωκοπία, ενώ οι γυναίκες είναι πιο ευαίσθητες στην καταθλιπτογόνο δράση των κακών σχέσεων με τους κοντινούς τους ανθρώπους.

Έτσι, οι παντρεμένες γυναίκες, που κατά παράδοση στηρίζονται στο κοινό οικογενειακό εισόδημα, εμφανίζουν λιγότερα ψυχολογικά προβλήματα λόγω της ανεργίας από τις ανύπαντρες. Αντίστοιχα, γυναίκες που ήταν προσανατολισμένες στην καριέρα και βιώνουν την προσωπική τους αξία μέσα από τη δουλειά τους, εμφανίζουν περισσότερα ψυχολογικά προβλήματα αν χάσουν τη δουλειά τους.

Σε αντίστοιχη μελέτη που έγινε στο Πίτσμπουργκ σε 141 εργάτριες, 73 από τις οποίες απολύθηκαν κατά το 12μηνο της μελέτης, έδειξε ότι η απόλυση προκαλούσε κατάθλιψη, όχι όμως άγχος. Οι γυναίκες με περιορισμένη υποστήριξη από τον σύζυγο ή τον σύντροφό τους στην φάση της απόλυσης, όπως και εκείνες που αντιμετώπιζαν ήδη οικονομικά προβλήματα, εμφάνιζαν κατάθλιψη συχνότερα.

Σε ελληνική μελέτη, διερευνήθηκαν σε γυναίκες ψυχολογικές συσχετίσεις (άγχος, κατάθλιψη, εστία ελέγχου της υγείας) με την ανεργία. Τα αποτελέσματα της στατιστικής ανάλυσης των δεδομένων με τη στατιστική μέθοδο t-Test, έδειξαν ότι οι γυναίκες με ανεργία παρουσίασαν στατιστικά σημαντικά υψηλότερα επίπεδα άγχους και κατάθλιψης.

Πως επηρεάζει η ανεργία τις οικογενειακές σχέσεις;

Η ανεργία είναι πάντα ένα οικογενειακό και όχι ατομικό δράμα. Και αυτό δεν έχει να κάνει μόνο με την μείωση του οικονομικού εισοδήματος, αλλά με το συνολικό στρες, οικονομικό και ψυχολογικό, που προκαλεί η ανεργία.

Όταν ο ένας από τους δύο συντρόφους χάνει τη δουλειά του και μελαγχολεί, παρατηρούμε συχνά ότι και ο/η σύντροφός του πέφτει επίσης σε κατάθλιψη. Σε μια έρευνα, επιστήμονες από την Ουάσινγκτον μελέτησαν 252 ζευγάρια μετά την απόλυση. Σκοπός τους ήταν να εξετάσουν κατά πόσο η μελαγχολία που παρατήρησαν και στα δύο μέρη του ζευγαριού οφειλόταν σε παρόμοια αντίδραση στο κοινό στρες της απόλυσης, σε μετάδοση του στρες από το ένα άτομο στο άλλο ή σε αλλαγή της ποιότητας της σχέσης. Η απάντηση είναι ότι, όταν ο/η σύντροφός μας χάνει τη δουλειά του, είναι αρκετά πιθανό να πάθουμε κι εμείς κατάθλιψη.

Όμως, η διαχείριση του στρες της ανεργίας δεν είναι πάντα μια εύκολη υπόθεση. Σε κάποια ζευγάρια το στρες της ανεργίας θα πυροδοτήσει άσχημες καταστάσεις. Φαίνεται πως το στρες της ανεργίας αυξάνει και την βία ανάμεσα στα ζευγάρια. Έρευνα από επιστήμονες στο Ντιτρόιτ του Μίτσιγκαν υποστηρίζει ότι τα εργασιακά προβλήματα και η απόλυση οδηγούν τους άντρες στη βία έναντι της συζύγου τους, ενώ η βία από πλευράς γυναικών προς τους συντρόφους τους οφείλεται σε ένα ευρύ φάσμα στρεσογόνων παραγόντων.

Ένα άλλο, άξιο παρατήρησης, εύρημα αυτής της μελέτης είναι ότι η παρουσία στρεσογόνων παραγόντων μπορεί να κάνει έναν μη βίαιο, ως τότε, άντρα να ασκήσει βία, ενώ δεν συμβαίνει κάτι τέτοιο σε γυναίκες που δεν έχουν ασκήσει πότε ως τότε βία στον σύντροφό τους. Το έντονο στρες έχει επίδραση μόνο στις ήδη βίαιες γυναίκες, τις οποίες ωθεί σε ακραία βία. Επιπλέον, η βία από πλευράς των γυναικών μεσολαβείται συχνά από καταθλιπτικά συμπτώματα, με απλά λόγια το στρες προκαλεί κατάθλιψη και η κατάθλιψη εξωθεί τις γυναίκες αυτές στη βία.

Πως αντιμετωπίζεται η απόλυση;

Μια νέα μελέτη, που διενεργήθηκε από το Harvard School of Public Health, έδειξε πως η απώλεια της θέσης μας μπορεί να μας αρρωστήσει, αφού έχει σχεδόν την ίδια επίδραση στην ψυχολογία μας όπως το πένθος για ένα αγαπημένο μας πρόσωπο ή ένα διαζύγιο.

Ωστόσο, οι ειδικοί μας προτρέπουν να μην το βάλουμε κάτω. Να βλέπουμε κάθε τέλος ως μια νέα αρχή, ίσως και μια ευκαιρία να κάνουμε μια στροφή στην καριέρα μας. Στο bestseller Surviving and Thriving After Losing Your Job: How This Could Be the Best Thing That's Ever Happened to You (εκδ. CPO Publishing), ο δικηγόρος  Ντέιβιντ Φ. Τζόουνς, ειδικός σε εργασιακά θέματα, δίνει οδηγίες προς τους ναυαγούς της χαμένης... θέσης:

• Να μείνετε ψύχραιμοι και να μην εξωτερικεύσετε τα όποια αρνητικά συναισθήματα. Δεν σας φταίνε σε τίποτε οι συνάδελφοί σας.
• Φροντίστε να ενημερώσετε μέσω email τις επαφές σας ότι αποχωρείτε από τη δουλειά σας. Μπορεί κάποιος συνεργάτης να έχει ακούσει για κάποια κενή θέση.
• Αξιοποιήστε τα μέσα της σύγχρονης τεχνολογίας. Αν δεν είστε ήδη μέλη, κάντε εγγραφή στα κοινωνικά δίκτυα επαγγελματικής δικτύωσης, όπως τα Linkedin και Plaxo, βρείτε παλιούς συναδέλφους σας ή άτομα που έχετε γνωρίσει μέσα από τη δουλειά σας και επικοινωνήστε μαζί τους.
• Μέσα από τα sites κοινωνικής δικτύωσης Facebook και Twitter κρατήστε επαφή με ανθρώπους από τον ευρύτερο εργασιακό χώρο.
• Προωθήστε κάποια ενδιαφέροντα email στο προσωπικό σας ηλεκτρονικό ταχυδρομείο στο σπίτι. Καλό είναι να κρατήσετε επαφή με κάποιους «χρήσιμους» ανθρώπους.
• Μπορείτε να ζητήσετε από τον -πρώην- εργοδότη σας συστατική επιστολή.
• Να είστε συγκεντρωμένοι στο στόχο σας. Μη σταματήσετε να αναζητάτε ευκαιρίες.
• Να κρατάτε πάντα ενημερωμένο το βιογραφικό σας και να δηλώνετε συμμετοχή σε σεμινάρια που μπορούν να το εμπλουτίσουν.
• Να έχετε καλή διάθεση. Είναι δύσκολο, αλλά μην αφήσετε την κατάσταση να σας πάρει από κάτω.
• Αν η έκβαση μιας συνέντευξης δεν έχει αίσιο τέλος, μην απογοητευτείτε. Σηκώστε το κεφάλι ψηλά και σκεφτείτε τι κάνατε λάθος. Βρείτε τι πήγε στραβά και προσπαθήστε να το διορθώσετε στο επόμενο επαγγελματικό σας ραντεβού.

Πηγές

• Elle (2018) Πώς θα αντιμετωπίσω την απόλυση;
• Θεοφίλη, Δ. (2018) Η οικονομική κρίση πλήττει και την ψυχική μας υγεία
• Κρήτη (2018) Κατάθλιψη και κινήσεις απελπισίας στην αγορά
• Νομικού, Χ.(2012) Η ανεργία στο σπίτι μας
• Sinanidou, M. Unemployment and Mental Health to Women – A Comparative Study, (2006), Abstract Book, 11th International Conference of A.P.P.A.C May 2nd – 5th, 2006, σελ.37