«Αποκωδικοποίηση» του DNA από την e-NIOS

Η e-NIOS ιδρύθηκε από ερευνητές του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών (Αριστοτέλης Χατζηιωάννου, Ελευθέριος Πιλάλης, Ιωάννης Βαλαβάνης) μετά από πολυετή έρευνα στα πλαίσια του προγράμματος Μεταβολικής Μηχανικής και Bιοπληροφορικής. Ο σκοπός της εταιρείας είναι η ανάπτυξη εφαρμογών που να αξιοποιούν τα ερευνητικά αποτελέσματα και πιο συγκεκριμένα μεθόδους πληροφορικής για την ανάλυση πολύπλοκων γονιδιακών δεδομένων. Το προϊόν της εταιρείας είναι λογισμικό σε περιβάλλον νέφους (cloud) και απευθύνεται σε μεγάλες εταιρείες Βιοτεχνολογίας, ερευνητικά κέντρα και παρόχους υπηρεσιών Υγείας, για την έρευνα και την ανάπτυξη νέων διαγνωστικών και θεραπευτικών μεθόδων.

Ποιο κενό στην αγορά καλύπτει η e-NIOS;

Υπάρχει σοβαρή έλλειψη αποτελεσματικών μεθόδων αυτόματης ερμηνείας των δεδομένων που προκύπτουν από τη γονιδιωματική ανάλυση, δηλαδή την ανάγνωση της πλήρους αλληλουχίας του DNA και των παραγώγων του, τη μετατροπή τους σε ψηφιακά δεδομένα και την επεξεργασία τους. Πιο συγκεκριμένα, το πρόβλημα έγκειται στο ότι δεν έχει καταστεί ακόμα δυνατή η αξιοποίηση των δεδομένων αυτών σε μεγάλη κλίμακα για την ανάπτυξη στρατηγικών εξατομικευμένης θεραπευτικής με βάση το γονιδίωμα.

Ποια ήταν η ιδέα, η έμπνευση πίσω από την δημιουργία;

Τα τελευταία χρόνια σημειώνεται τεράστια πρόοδος στις μοριακές τεχνικές ανάγνωσης του DNA. Ενδεικτικά, η πρώτη πλήρης ανάγνωση ενός δείγματος ανθρώπινου DNA συντελέστηκε μόλις το 2001 και κόστισε περίπου 100 εκατομύρια δολάρια, ενώ κράτησε 10 χρόνια. Σήμερα το κόστος έχει πέσει στα 1000 δολάρια και ο χρόνος ανάγνωσης σε μερικές ώρες. Η διαδικασία αυτή έγινε ευρύτερα γνωστή με τον όρο «αποκωδικοποίηση» του DNA, αντί του σωστού "αλληλούχηση", διότι στην πραγματικότητα επρόκειτο για απλή ανάγνωση ενός δείγματος κώδικα και όχι απαραίτητα κατανόηση ή ερμηνεία του. Η ανάλυση και η ερμηνεία των δεδομένων αυτών, χωρίς να αμφισβητείται ότι και εκεί έχει σημειωθεί πρόοδος, αποδείχθηκε ακόμα πιο δύσκολη υπόθεση, με αποτέλεσμα να αξιοποιούνται με ρυθμούς πολύ αργούς σε σχέση με τον ρυθμό παραγωγής τους. Το πρόβλημα στην ερμηνεία των γονιδιωματικών δεδομένων δεν είναι μόνο τεχνικό αλλά πρωτίστως θέμα ουσιαστικής κατανόησης του γονιδιώματος ως πολύπλοκο δυναμικό σύστημα και απαιτεί σύμπραξη πολλών διαφορετικών επιστημονικών ειδικοτήτων. Η ερευνητική μας ομάδα ανέπτυξε εξαρχής την κατάλληλη διεπιστημονική τεχνογνωσία, συνδυάζοντας Μοριακή Βιολογία, Βιοπληροφορική, Μηχανική Μάθηση, Βιοστατιστική, Βιοαπεικονιστική κ.α. και έθεσε σαν σκοπό την ανάπτυξη καινοτόμων εργαλείων στην κατεύθυνση της αυτοματοποιημένης ερμηνείας και εξαγωγής της κρίσιμης πληροφορίας.

Από πόσα άτομα αποτελείται η ομάδα σας;

Αυτή τη στιγμή εργάζονται συνολικά 8 άτομα με διαφορετικές ειδικότητες και αρμοδιότητες. Ελπίζουμε ότι ο αριθμός αυτός σύντομα θα αυξηθεί.

Ποιες είναι οι μεγαλύτερες επιτυχίες της e-NIOS ως σήμερα;

Καταρχάς η ίδρυση η ίδια της εταιρείας αποτέλεσε επιτυχημένο παράδειγμα σύμπραξης ενός ακαδημαϊκού οργανισμού με τον ιδιωτικό τομέα καθώς στη μετοχική σύνθεση συμμετέχει ο όμιλος Quest, μέσω της κοιτίδας νεοφυών επιχειρήσεων πληροφορικής IQbility και η Τράπεζα Πειραιώς μέσω του Venture Capital fund PJ Tech Catalyst.

Στη συνέχεια και μέσα σε 3 χρόνια η e-NIOS κατάφερε να εξασφαλίσει τη συμμετοχή της σε μεγάλο αριθμό διεθνών ερευνητικών προγραμμάτων (8) με συνεργάτες πανεπιστήμια, ερευνητικά κέντρα και επιχειρήσεις από Γαλλία, Ιρλανδία, Ελβετία, Γερμανία, ΗΠΑ, Ισπανία μεταξύ πολλών άλλων, καθιστώντας την μια καθαρά ελληνική αλλά εξωστρεφή εταιρεία με διεθνή παρουσία. Η συμμετοχή στα δίκτυα αυτά αποδίδει σημαντικά αποτελέσματα και υποστηρίζει έμπρακτα την εγκυρότητα των μεθόδων μας, οδηγώντας στα πρώτα συμβόλαια και διαπραγματεύσεις για συνεργασίες με μεγάλους ακαδημαϊκούς αλλά και ιδιωτικούς φορείς του χώρου της Βιοτεχνολογίας.

Τι κάνετε στον ελεύθερο χρόνο σας όταν δεν ασχολείστε με την εταιρία σας;

Άθληση, τέχνες (ηλεκτρική κιθάρα, φωτογραφία κ.α.), ταξίδια, κοινωνικές και οικογενειακές δραστηριότητες (άλλωστε οι ιδρυτές είμαστε και γονείς). Αν και έχουμε το προνόμιο η ίδια η εργασία μας να μας εκφράζει δημιουργικά, προσπαθούμε να διατηρήσουμε πολύπλευρη δραστηριότητα και να αντλούμε έμπνευση και από πηγές που ξεφεύγουν από το αυστηρά επαγγελματικό πλαίσιο.

Τι θέλετε να δείτε η e-NIOS να κατορθώνει σε 5 χρόνια από τώρα;

Ευελπιστούμε ότι θα έχουμε δυναμική παρουσία στο διεθνή χωρό της Βιοτεχνολογίας και της Εξατομικευμένης Ιατρικής με μια σειρά προϊόντων, όπως διαγνωστικές υπογραφές, που θα συμβάλλουν στην πραγματοποίηση της υπόσχεσης της γονιδιωματικής για ορθολογική, εξατομικευμένη αντιμετώπιση ενός φάσματος ασθενειών. Φιλοδοξούμε να αφήσουμε το αποτύπωμά μας στον τρόπο με τον οποίο αναλύονται τα μεγάλα γονιδιωματικά δεδομένα, διεθνώς.

Η e-NIOS ξεκίνησε με δικό σας κεφάλαιο ή μήπως είχατε κάποιου είδους χρηματοδότηση;

Η αρχική ίδρυση πραγματοποιήθηκε με δικό μας κεφάλαιο και με υποστήριξη σε υπηρεσίες από προγράμματα όπως το Egg της Eurobank και το “EkkinisiLab” του ΣΕΒ. Στη συνέχεια, η εταιρεία έλαβε επένδυση τύπου equity funding από το PJ Tech Catalyst Fund και το IQBility.

Τι συμβουλές έχετε να δώσετε σε επιχειρηματίες που τώρα είναι στο ξεκίνημα και θέλουν να προβούν σε παρόμοια εγχειρήματα;   

Αν και δεν υπάρχει ένας μοναδικός δρόμος προς την επιτυχία, θα συμβουλεύαμε την μακροπρόθεσμη επένδυση στη ανάπτυξη εξειδικευμένης τεχνογνωσίας, η οποία θα δώσει και τον προσανατολισμό για το πού θα τοποθετηθεί το προϊόν. Αν το εγχείρημα δεν έχει γερά θεμέλια, ακόμα και μια αρχική γρήγορη επιτυχία θα είναι εφήμερη. Στο σύντομο μέλλον οι start-ups θα αποτελούν το κύριο εργαλείο μεγαλύτερων εταιρειών για γρήγορη σάρωση εξωτερικών τεχνικών λύσεων αντί να επενδύουν σε εσωτερικά τμήματα R&D και ο ανταγωνισμός θα είναι τεράστιος. Το φαινόμενο δεν είναι καινούριο, αλλά όσο εντείνεται στενεύει το περιθώριο μεγάλων αποδόσεων στους ιδρυτές, ειδικά όταν το εγχείρημα στηρίζεται σε μια αρχική ιδέα χωρίς γερό υπόβαθρο.

Αν ήσασταν κλεισμένος σε ένα ασανσέρ με έναν επενδυτή και είχατε 60 δευτερόλεπτα στην διάθεσή σας, τι θα του λέγατε για να τον πείσετε να επενδύσει στην startup σας;

Θα τον ρωτούσαμε αν γνωρίζει ότι η επανάσταση του γονιδιώματος δεν έχει οριστικά συντελεστεί και αν θα ενδιαφερόταν να συμμετάσχει σε αυτήν.

Και αν αντίστοιχα είχατε 30 δευτερόλεπτα με έναν πιθανό μεγάλο πελάτη, τι θα λέγατε σε εκείνον;

Ότι υπάρχει τρόπος να αναλύσει τα δεδομένα του αυτόματα, προτυποποιημένα και αντικειμενικά, περιορίζοντας τους δυνητικούς γονιδιακούς στόχους κατά 90%.

Ο Ελευθέριος Πιλάλης, συνιδρυτής και CTO της e-NIOS, είναι Μοριακός Βιολόγος με ειδίκευση στη Βιοπληροφορική και στη Γονιδιωματική, από το Γαλλικό Πανεπιστήμιο Aix-Marseille και διδάκτωρ ΕΜΠ στη Βιολογία Συστημάτων. Συνεργάζεται επίσης ως μεταδιδακτορικός ερευνητής με το πρόγραμμα Μεταβολικής Μηχανικής και Βιοπληροφορικής του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών.

Ο Αριστοτέλης Χατζηιωάννου, συνιδρυτής και CΕO της e-NIOS, είναι Ηλεκτρολόγος Μηχανικός και Μηχανικός Υπολογιστών, διδάκτωρ ΕΜΠ στη Βιολογία Συστημάτων  και διευθυντής του προγράμματος Μεταβολικής Μηχανικής και Βιοπληροφορικής του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών.