Το παγκόσμιο κίνημα του Θεμιτού Εμπορίου, ο Ολλανδός Μαξ Χαβελααρ και... η αειφορία στον κλάδο του καφέ

Οι οργανισμοί που μετέχουν στο εν λόγω κίνημα ασχολούνται ενεργά με την υποστήριξη παραγωγών και την αύξηση της αναγνωρησιμότητας, και αγωνίζονται για να επέλθουν αλλαγές στους κανόνες και τις πρακτικές του συμβατικού εμπορίου. Σε παγκόσμιο επίπεδο οι πωλήσεις του πιστοποιημένου καφέ θεμιτού εμπορίου αυξηθήκαν από 22,5 εκατ δολάρια το χρόνο σε 87 εκατ δολάρια από το 1998. Πρόκειται ακόμη μόνο για ένα πολύ μικρό κλάσμα του συνολικού παγκόσμιου εμπορίου καφέ, αξίας 10 δις δολαρίων ετησίως. Αλλά υπάρχουν πολλές μικρές αγορές με ιδιαίτερες απαιτήσεις (niche markets) για υψηλής ποιότητας καφέ. Ορισμένοι μικροί παραγωγοί μπορούν να χρεώσουν περισσότερο πουλώντας τον καφέ τους στην αγορά ως οργανικό -ή bird friendly- επειδή, σε αντίθεση με τις μεγάλες φυτείες, έχουν διατηρήσει δέντρα που κάνουν σκιά.

Πριν από το δίκαιο εμπόριο, οι τιμές ρυθμίζονταν από τον Διεθνή Οργανισμό Καφέ σύμφωνα με τους κανονισμούς της Διεθνούς Συμφωνίας για τον Καφέ του 1962. Αυτή η συμφωνία, η οποία διαπραγματεύτηκε στα Ηνωμένα Έθνη από την Ομάδα Μελέτης Καφέ, έθεσε όρια στην ποσότητα του καφέ που διακινείται μεταξύ των χωρών, ώστε να μην υπάρχει πλεονάζουσα προσφορά και συνακόλουθη πτώση της τιμής. Το ICA υπήρχε για πέντε χρόνια και στη συνέχεια ανανεώθηκε το 1968.

Η συμφωνία επαναδιαπραγματεύθηκε το 1976 λόγω της αύξησης των τιμών του καφέ, σε μεγάλο βαθμό ως αποτέλεσμα ενός έντονου παγετού στη Βραζιλία. Η νέα συμφωνία επέτρεπε την αναστολή των ποσοστώσεων τιμών εάν η προσφορά καφέ δεν μπορούσε να ανταποκριθεί στη ζήτηση και να τις επιτρέψει εάν οι τιμές έπεφταν πολύ χαμηλά.

Το 1984, η συμφωνία ξανασχεδιάστηκε, αυτή τη φορά δημιουργώντας μια βάση δεδομένων για το εμπόριο καφέ και εφαρμόζοντας αυστηρότερους κανονισμούς εισαγωγής και εξαγωγής.

Η πιστοποίηση δίκαιου εμπορίου εισήχθη τότε το 1988 μετά από μια κρίση καφέ κατά την οποία η προσφορά καφέ ήταν μεγαλύτερη από τη ζήτηση. Δεδομένου ότι δεν είχαν εφαρμοστεί εκ νέου ποσοστώσεις τιμών από τον Διεθνή Νόμο για τον Καφέ, η αγορά πλημμύρισε. Ξεκίνησε στην Ολλανδία, η πιστοποίηση δίκαιου εμπορίου είχε ως στόχο να αυξήσει τεχνητά τις τιμές του καφέ προκειμένου να εξασφαλίσει στους καλλιεργητές επαρκείς μισθούς για να αποκομίσουν κέρδη. Το αρχικό όνομα της οργάνωσης ήταν « Μαξ Χάβελααρ », από έναν φανταστικό Ολλανδό χαρακτήρα που αντιτάχθηκε στην εκμετάλλευση των καλλιεργητών καφέ από Ολλανδούς αποικιοκράτες στις Ανατολικές Ινδίες. Ο οργανισμός δημιούργησε μια ετικέτα για προϊόντα που πληρούσαν ορισμένα πρότυπα μισθοδοσίας.

Οι ποσοστώσεις παρέμειναν μέρος της συμφωνίας μέχρι το 1989, όταν ο οργανισμός δεν μπόρεσε να διαπραγματευτεί εγκαίρως μια νέα συμφωνία για το επόμενο έτος. Αποφασίστηκε η παράταση της συμφωνίας του 1983, χωρίς όμως τις ποσοστώσεις γιατί δεν είχαν ακόμη καθοριστεί. Μια νέα συμφωνία δεν μπορούσε να διαπραγματευτεί μέχρι το 1992.

Μετά την έναρξη της πιστοποίησης δίκαιου εμπορίου, η ετικέτα "Transfair" κυκλοφόρησε αργότερα στη Γερμανία και μέσα σε δέκα χρόνια ξεκίνησαν τρεις άλλοι οργανισμοί επισήμανσης: The Fairtrade Foundation , TransFair USA και Rättvisemärkt. Το 1997, αυτοί οι τέσσερις οργανισμοί δημιούργησαν από κοινού το Fairtrade International (παλαιότερα ονομαζόταν FLO, ή Fairtrade Labeling Organizations International ), το οποίο συνεχίζει να θέτει πρότυπα δίκαιου εμπορίου, επιθεωρώντας και πιστοποιώντας τους καλλιεργητές.

Η Brazil Specialty Coffee Association (BSCA) ιδρύθηκε από μια ομάδα καλλιεργητών υψηλής ποιότητας καφέ και ο σκοπός της συνίσταται στο να συγκεντρώσει μέσω της έρευνας και της διαδικασίας ποιοτικού ελέγχου τεχνικές που είναι σύμφωνες με τις προδιαγραφές υπεροχής των καφέδων της Βραζιλίας οι οποίοι προσφέρονται στη διεθνή αγορά. Είναι υπεύθυνη για την οργάνωση συσκέψεων στην Ευρώπη και συμμετέχει ενεργά σε συνόδους και εκθέσεις σε αρκετές χώρες.

Η Rainforest Alliance εργάζεται για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας και τη διασφάλιση συντηρήσιμων πόρων ζωής, μέσα από τη μετατροπή των πρακτικών που αφορούν τη χρήση της γης, τη μετατροπή των επιχειρησιακών πρακτικών και της συμπεριφοράς καταναλωτών.

Οι παραγωγοί που συμμετέχουν ακολουθούν τις κατευθυντήριες γραμμές που ορίζονται από το δίκτυο Sustainable Agriculture Network (Δίκτυο Διατηρήσιμης Γεωργίας), συνασπισμό ανεξάρτητων μη κυβερνητικών οργανισμών.

Η Utz Certified διασφαλίζει την κοινωνική και περιβαλλοντική ποιότητα της παραγωγής του καφέ. Η ιδέα που κρύβεται πίσω από τον οργανισμό είναι η δημιουργία αναγνώρισης για τους υπεύθυνους παραγωγούς καφέ και εργαλείων για όσους ασχολούνται με το ψήσιμο του καφέ, καθώς και μάρκες που να ανταποκρίνονται στην ολοένα αυξανόμενη απαίτηση για τη διασφάλιση της υπευθυνότητας όσον αφορά τον παραγόμενο καφέ.

Ο Διεθνής Οργανισμός Καφέ (International Coffee Organization) είναι ο βασικός διακυβερνητικός οργανισμός για τον καφέ, που ενώνει χώρες παραγωγούς και χώρες καταναλωτές. Τα μέλη του ICO οφείλουν να συμμορφώνονται με τα όσα ορίζει το International Coffee Agreement. Έχει συμφωνηθεί μια εξαετής συνεργασία για την ενίσχυση της διεθνούς συνεργατικότητας ανάμεσα σε χώρες παραγωγούς και χώρες καταναλωτές και περιλαμβάνει μια σειρά στόχων όπως την ενθάρρυνση των μελών για την ανάπτυξη διατηρήσιμης οικονομίας αναφορικά με τον καφέ, προώθηση και προβολή της κατανάλωσης και ποιότητας του καφέ, την εξασφάλιση ενός forum για τον ιδιωτικό τομέα, την προώθηση των προγραμμάτων κατάρτισης και πληροφόρησης και παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών για τα ενδεδειγμένα σχέδια που στοχεύουν στην εξασφάλιση ωφελειών για την παγκόσμια οικονομία του καφέ.

Η αξία δημιουργείται στο δέντρο. Η βασική δεξιότητα, είναι να «απομονώσεις» και να διατηρήσεις την ποιότητα που έχεις στο δέντρο. Για να επιτευχθεί αυτό, οι εταιρίες αγοράζουν πράσινο καφέ απευθείας από τους καλλιεργητές που παράγουν την υψηλότερη ποιότητα κόκκων καφέ Arabica, και δεν αγοράζουν από την αγορά. Η μεταφορά της τεχνογνωσίας αρχίζει από τη στιγμή που έχουν επιλεχθεί οι καλλιεργητές. Γεωπόνοι των εταιριών καταβάλλουν κάθε προσπάθεια για τη μετάδοση γνώσεων και τεχνικών καλλιέργειας, συγκομιδής και επεξεργασίας. Οι εταιρίες ανταμείβουν τις προσωπικές, οικονομικές και διαχειριστικές προσπάθειες που εμπεριέχονται στην διαδικασία παραγωγής καφέ υψηλής ποιότητας προσφέροντας 30 – 35% παραπάνω τιμή συγκριτικά με την αγοραία. Η καθιέρωση ισχυρής συνεργατικής σχέσης με τους προμηθευτές, ξεκινά από τη διαδικασία επιλογής των καλύτερων τοπικών παραγωγών ανά τον κόσμο, κυρίως στη Βραζιλία, αλλά και στην Κεντρική Αμερική, την Ινδία και την Αφρική.