Είναι τα έργα εκείνα, οι πίνακες που όλοι μας έχουμε αντικρίσει. Στο Μουσείο του Λούβρου και στην Εθνική μας Πινακοθήκη, στις σελίδες των μαθητικών μας βιβλίων, στα αντίγραφα τους που κοσμούν τοίχους απ’ άκρη σ΄άκρη της Ελλάδας.
Και ακόμα παραπέρα: από τους φροντισμένους τοίχους των πρεσβειών και των προξενείων μας στο εξωτερικό και τις αφίσες που υπενθυμίζουν την 25η Μαρτίου κάθε χρόνο στους Έλληνες της διασποράς μέχρι τις ελαφρώς λουσμένες από την πατίνα του χρόνου μικρές κορνίζες, σε αυθεντικά νησιώτικα ή ηπειρωτικά ταβερνάκια και καφενεία της χώρας μας.
Πόσο πραγματικά όμως έχουμε κοιτάξει και πόσα γνωρίζουμε για τους πίνακες αυτούς, πέρα από το γεγονός ότι τα αυθεντικά έργα από κοντά μας κόβουν την ανάσα και εμφυσούν μονομιάς όλα όσα θέλουμε να θυμόμαστε και να νιώθουμε για την Ελλάδα;
Η πυρπόληση της τουρκικής ναυαρχίδας από τον Κανάρη - Νικηφόρος Λύτρας
Το έργο του Νικηφόρου Λύτρα, ενός από τους σημαντικότερους Έλληνες ζωγράφους του 19ου αιώνα με καταγωγή από το νησί της Τήνου και συγκεκριμένα από το χωριό των καλλιτεχνών, τον Πύργο, αποτελεί μια εμβληματική απεικόνιση της ηρωικής στιγμής της πυρπόλησης της τουρκικής ναυαρχίδας από τον Κωνσταντίνο Κανάρη και τους συντρόφους του.
Το φλεγόμενο πλοίο κυριαρχεί στη γεμάτη ένταση και δράση σύνθεση αλλά παράλληλα αποτυπώνεται μια ξεκάθαρη στάση, μια απαραίτητη στάση που μοιάζει να σταματά τους κυματισμούς, τις φωνές και την φλογισμένη στιγμή για να εντάξει τη ματιά σε ένα ζωντανό στιγμιότυπο της ιστορίας.
Ο τολμηρός Κανάρης και οι ναύτες του, οι αγωνιστές, απεικονίζονται ως στιβαρές, ηρωικές και φωτεινές μορφές στο μαύρο, φλεγόμενο και τρικυμισμένο με κάθε έννοια τοπίο, ενώ η φωτιά που μαίνεται και ο καπνός που πνίγει τα όρια της εικονας δημιουργούν μια ατμόσφαιρα δραματική. Η λεπτομερής απεικόνιση των πλοίων και των προσώπων, καθώς και η χρήση του φωτός και των σκιών, πετυχαίνουν έναν απόκοσμο ρεαλισμό που κυριολεκτικά μετατρέπει τη σκηνή σε μια ζωντανή ανάμνηση.
Επιπλέον το γεγονός ότι ο ίδιος ο Κανάρης επισκέφτηκε τον ζωγράφο στο εργαστήριό του, προσδίδει όχι απλά ιστορική ακρίβεια στο έργο και το χρονικό της πυρπόλησης αλλά μια συναισθηματική φόρτιση που ο Λύτρας απέδωσε σχεδόν απτά στο έργο του.
Το Κρυφό Σχολειό - Νικόλαος Γύζης
Το έργο Το Κρυφό Σχολειό του επίσης Τηνιακού Ζωγράφου Νικόλαου Γύζη αποτελεί ένα εμβληματικό σύμβολο του αγώνα και της διατήρησης της εθνικής ταυτότητας μέσω της ελληνικής παιδείας κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας.
Μια σκηνή που όσο και αν μοιάζει να διαδραματίζεται χαμηλόφωνα μέσα σε έναν σκοτεινό, πιθανώς υπόγειο χώρο γεμάτο με σκιές, μιλά τόσο δυνατά, μέσα από τις εκφράσεις των προσώπων και την ατμόσφαιρα, ώστε να μας αγγίζει, τόσο έντονα σήμερα.
Τα παιδιά συγκεντρωμένα γύρω από τα ελληνικά γράμματα και το φως των κεριών που δημιουργεί μια ατμόσφαιρα μυσταγωγίας και σιωπηλής αφοσίωσης. Ενώ η παρουσία του ιερέα προσδίδει τη θρησκευτική διάσταση, υπογραμμίζοντας τον ρόλο της Εκκλησίας στη διατήρηση της εθνικής μας ταυτότητας καθώς και της παιδείας ως μέσο αντίστασης και διατήρησης της εθνικής συνείδησης.
Η Ελλάς στα ερείπια του Μεσολογγίου - Ευγένιος Ντελακρουά
Το έργο Η Ελλάδα στα ερείπια του Μεσολογγίου του Γάλλου ρομαντικού ζωγράφου,Ευγένιου Ντελακρουά που εμπνεύστηκε από την Ελληνική Επανάσταση, αποτελεί μια δραματική απεικόνιση της θυσίας του Μεσολογγίου κατά την τρίτη πολιορκία. Στο κέντρο της σύνθεσης, βλέπουμε μια πανέμορφη νεαρή γυναικεία μορφή, την προσωποποιημένη Ελλάδα, να προσπαθεί να σταθεί πάνω στα ερείπια, εκφράζοντας απόγνωση και θλίψη.
Η μορφή είναι ντυμένη με ελληνική παραδοσιακή φορεσιά και το βλέμμα της στραμμένο προς τον θεατή, μοιάζει να ζητά βοήθεια, να προτρέπει σε δράση. Στο βάθος, διακρίνεται ένας Τούρκος στρατιώτης που υψώνει μια σημαία, συμβολίζοντας την κατάκτηση της πόλης καθώς η χρήση έντονων χρωμάτων και η δραματική σύνθεση ενισχύουν την αίσθηση της τραγωδίας και της θυσίας.
Η Ελλάς ευγνωμονούσα - Θεόδωρος Βρυζάκης
Το έργο Η Ελλάς ευγνωμονούσα του Θεόδωρου Βρυζάκη αποτελεί μια αλληγορική απεικόνιση της Ελλάδας που προστατεύει, ενώνει μα και ευγνωμονεί στοργικά τους ήρωες της Επανάστασης σε μία συμβολική κίνηση εναγκαλισμού.
Στο κέντρο της σύνθεσης, η μεγαλοπρεπής, νεαρή μορφή της Ελλάδας, στέκεται υπερυψωμένη πάνω σε ένα σύννεφο, περιτριγυρισμένη από τους πρωτεργάτες του Αγώνα, ενώ τα πρόσωπα των ηρώων είναι στραμμένα προς τα εκείνη με βλέμμα αφοσίωσης και δέους.
Η λεπτομερής απεικόνιση των προσώπων και των στολών, καθώς και η χρήση φωτεινών χρωμάτων, δημιουργούν μια επιβλητική ατμόσφαιρα, προσομοιάζουν το αίσθημα της εθνικής υπερηφάνειας. Το έργο αναδεικνύει τον αγώνα, συσπειρώνοντας τους γνώριμους ήρωες της Επανάστασης - Ρήγας Φεραίος, Αδαμάντιος Κοραής, Αλέξανδρος Υψηλάντης, Μιχαήλ Σούτζος, Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, Γεώργιος Καραϊσκάκης, Οδυσσέας Ανδρούτσος, Κωνσταντίνος Κανάρης, Ανδρέας Μιαούλης, Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα- αλλά και την σημασία της Επανάστασης γύρω από την ίδρυση του ελληνικού κράτους.
Οι Σουλιώτισσες - Άρι Σέφερ
Οι Σουλιώτισσες γυναίκες του Γαλλο-ολλανδού ρομαντικού ζωγράφου Άρι Σέφερ, αποτελεί μια συγκλονιστική απεικόνιση της αυτοθυσίας των Σουλιωτισσών κατά την πολιορκία του Σουλίου από τον Αλή Πασά.
Στο κέντρο της σύνθεσης, οι γυναίκες στέκονται στην άκρη του γκρεμού, έτοιμες να πέσουν στο κενό μαζί με τα μωρά και τα μικρά τους παιδιά αναδεικνύοντας τον ρόλο των γυναικών στον Αγώνα, την ακλόνητη πίστη και την προσήλωση τους στον δρόμο προς την ελευθερία. Παράλληλα αποτυπώνεται η σκληρότητα του πολέμου και η βάναυση, φαινομενικά αδιέξοδη στιγμή όπου οι πολιορκημένες έμελλε ουσιαστικά να υπερνικήσουν πέφτοντας με θάρρος στο κενό.
Από τη μία η λιτή σύνθεση, με το γκρεμό και τον ουρανό ως μοναδικά στοιχεία του φόντου, και από την άλλη η απεικόνιση των γεμάτων θλίψη, απόγνωση αλλά και αποφασιστικότητα προσώπων των γυναικών, δημιουργεί έντονη συναισθηματική φόρτιση, εστιάζει στην τραγικότητα της στιγμής και στην ηρωική απόφαση της αυτοθυσίας.
Σχόλια