Μαρία Δέδα: "Η αρχιτεκτονική μοιάζει περισσότερο με μαθηματική εξίσωση παρά με έναν καμβά χωρίς όρια"

Στο πλαίσιο της Παγκόσμιας Ημέρας της Γυναίκας, αναδεικνύουμε τη συμβολή δυναμικών γυναικών στον χώρο της αρχιτεκτονικής, φωτίζοντας τις προκλήσεις και τις ευκαιρίες που διαμορφώνουν το σύγχρονο αρχιτεκτονικό τοπίο. Η Μαρία Δέδα, ιδρύτρια του γραφείου Deda & Architects, είναι μια από τις αρχιτέκτονες που προσεγγίζουν τον σχεδιασμό με μια ισορροπία ανάμεσα στην καινοτομία και τη ρεαλιστική προσαρμογή στις σύγχρονες ανάγκες.

Ανάμεσα στα έργα της ξεχωρίζει το Cassandra Center for Educational Excellence, ένα σχολικό κτίριο που λειτουργεί ως μοντέλο βιώσιμης και καινοτόμου εκπαιδευτικής αρχιτεκτονικής, καθώς και το Atrium Gardensκαι η γειτονιά Little Athens στο Ελληνικό, που αποτυπώνουν μια νέα προσέγγιση για τον αστικό σχεδιασμό στην Ελλάδα.

Πώς αντιλαμβάνεστε τη σχέση μεταξύ έμπνευσης και πρακτικών περιορισμών στην αρχιτεκτονική;

Αρχιτεκτονική δεν σημαίνει ότι εμπνέεσαι και σχεδιάζεις όπως θα έκανες με έναν πίνακα, χωρίς κανείς και τίποτα να σε περιορίζει. Μοιάζει περισσότερο με μαθηματική εξίσωση. Οι Έλληνες αρχιτέκτονες αντιμετωπίζουν πολλές προκλήσεις, όπως η γραφειοκρατία, η έλλειψη πόρων και η ανάγκη προσαρμογής σε νέες τεχνολογίες και μεθόδους. Είναι σημαντικό να είμαστε ευέλικτοι και να προσαρμοζόμαστε στις νέες συνθήκες, διατηρώντας παράλληλα την ποιότητα και την καινοτομία στα έργα μας.

Ποια είναι η σημασία της βιωσιμότητας στον σύγχρονο αρχιτεκτονικό σχεδιασμό;

H βιωσιμότητα είναι ούτως ή άλλως το μέλλον και αν δεν το λαμβάνουμε όλοι υπόψη μας στην καθημερινότητα, δεν θα υπάρξει αύριο. Το ίδιο ισχύει και για τα κτίρια μέσα στα οποία ζούμε, εργαζόμαστε, κινούμαστε.

Ποια είναι τα κύρια χαρακτηριστικά που επιδιώκετε να ενσωματώσετε στα έργα σας;

Η δημιουργία χώρων υψηλών λειτουργικών και αισθητικών προδιαγραφών και η ευκολία συντήρησής τους· η εργονομία, οι νέες τεχνολογίες, η σύγχρονη αισθητική· η ευελιξία που αποδίδεται με χώρους που μπορούν εύκολα να μετασχηματιστούν και επιτρέπουν διαφορετικές δραστηριότητες, ενθαρρύνοντας τη συμμετοχή και την ομαδική εργασία· η εκμετάλλευση και η ανάδειξη φυσικών στοιχείων, όπως το φως και ο αερισμός, που συμβάλλουν στη δημιουργία ενός υγιούς περιβάλλοντος.

Κατά τη γνώμη σας υπάρχει κάποιο μεγάλο ανεκμετάλλευτο asset της Αθήνας και των μεγάλων αστικών κέντρων γενικότερα;

Στην ελληνική πραγματικότητα υπερισχύουν οι πολυκατοικίες, που ως λύση κατοίκησης μέχρι τώρα μοιάζουν να ανταποκρίνονται στις ανάγκες των μεγάλων αστικών κέντρων ‒ στην πλειονότητά τους έχουν κατασκευαστεί τις δεκαετίες του ’60 και του ’70. Με την πάροδο του χρόνου πολλά από αυτά τα κτίσματα εγκαταλείπονται σταδιακά και αποσυντίθενται. Λαμβάνοντας υπ’ όψιν τις σύγχρονες ανάγκες, που συνεχώς αλλάζουν, κρίνεται αναγκαίο τα τυχόν ανεκμετάλλευτα κτίσματα να αποκτούν νέα χρήση και ταυτόχρονα νέα ζωή. Η επανάχρηση υφιστάμενων κελύφων αποτελεί παράλληλα βιώσιμη λύση, καθώς, με τον περιορισμό αποβλήτων και ενέργειας, συμβάλλουν στην κυκλική οικονομία.

Πώς βλέπετε την τάση δημιουργίας κτιρίων-ορόσημων που ξεχωρίζουν έντονα στο αστικό τοπίο;

Προσωπικά, πιστεύω στα landmarks και στα κτίρια που ξεχωρίζουν, αλλά με έναν τρόπο που να εντάσσονται στο περιβάλλον τους και να μην είναι κραυγαλέα.

Πιστεύετε ότι η δημιουργία νέων γειτονιών είναι η λύση στα προβλήματα της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης; Πώς μπορεί η αρχιτεκτονική να τοποθετήσει ξανά τον άνθρωπο στο επίκεντρο του σχεδιασμού;

Η Αθήνα και η Θεσσαλονίκη βρίσκονται σε μια φάση μετάβασης, αντιμετωπίζοντας προκλήσεις όπως η άναρχη ανάπτυξη, η έλλειψη επαρκών υποδομών και η αυξανόμενη πίεση από την τουριστική έκρηξη και τις αυξημένες τιμές των ακινήτων. H λύση δεν βρίσκεται μόνο στη δημιουργία νέων συγκροτημάτων κατοικιών, αλλά στη συγκροτημένη ανάπτυξη γειτονιών που λαμβάνουν υπόψη τον άνθρωπο, το περιβάλλον και τις κοινωνικές ανάγκες. Η αρχιτεκτονική πρέπει να υπηρετεί τη συνύπαρξη, την ποιότητα ζωής και τον σεβασμό.

Γιατί είναι κρίσιμο να δίνεται έμφαση σε δημόσιους χώρους και πράσινες περιοχές στον αστικό σχεδιασμό; Υπάρχουν παραδείγματα που αποδεικνύουν ότι αυτές οι παρεμβάσεις μπορούν να αλλάξουν τη φυσιογνωμία μιας πόλης;

H επιτυχία μιας γειτονιάς δεν κρίνεται μόνο από τα κτίριά της αλλά και από τη δημόσια σφαίρα. Πράσινες περιοχές, πεζοδρομήσεις και χώροι κοινωνικής αλληλεπίδρασης δεν είναι απλώς πολυτέλειες, αλλά απαραίτητα στοιχεία για τη βιωσιμότητα μιας πόλης. Το πρόγραμμα 22@Barcelona και η επιρροή του Guggenheim στο Μπιλμπάο αποτελούν παραδείγματα που δείχνουν πως ο σωστός αστικός σχεδιασμός μπορεί να οδηγήσει σε οικονομική άνθηση και κοινωνική ενδυνάμωση.

Ποιες είναι οι βασικές αρχές που ακολουθήσατε στον σχεδιασμό του Atrium Gardens και της γειτονιάς Little Athens στο Ελληνικό; Μπορεί αυτό το μοντέλο να αποτελέσει πρότυπο για άλλες αναπλάσεις στην Ελλάδα;

Το Atrium Gardens και η γειτονιά Little Athens στο Ελληνικό αποτυπώνουν ένα νέο μοντέλο ανάπτυξης που στηρίζεται στη λειτουργικότητα, τη διαχρονικότητα και την κοινωνική βιωσιμότητα. Με άξονες το πράσινο, την προσβασιμότητα και τις μικτές χρήσεις, η νέα αυτή γειτονιά προσφέρει ένα εναλλακτικό αφήγημα για το πώς μπορεί να σχεδιαστεί το μέλλον των ελληνικών πόλεων. Θα απευθύνονται στη μεσαία τάξη και θα μπορούν να προσφέρουν μία απάντηση στο πρόβλημα της στεγαστικής κρίσης.

Με ποιον τρόπο η αρχιτεκτονική των σχολικών κτιρίων επηρεάζει την εκπαιδευτική εμπειρία και τη συμπεριφορά των μαθητών;

Η αρχιτεκτονική αποτελεί θεμελιώδη παράμετρο της παιδείας κάθε πολίτη, επειδή μπορεί να καλλιεργήσει αξίες, να εμπνεύσει και να διαμορφώσει συμπεριφορές.

Η αρχιτεκτονική είναι αναπόσπαστο μέρος της παιδείας· ο σχεδιασμός ενός χώρου είναι κάτι περισσότερο από αισθητική επιλογή. Είναι μέσο που εμπνέει, εμφυσεί αξίες, αναβαθμίζει την αίσθηση της αυτοεικόνας των μαθητών και επομένως κινητοποιεί θετικές στάσεις και συμπεριφορές. Ένα περιβάλλον που αποπνέει σεβασμό και αρμονία, διδάσκει τη φροντίδα και τη σύνεση, ενώ ένας εγκαταλελειμμένος χώρος καλλιεργεί την αδιαφορία και τη φθορά. Η αρχιτεκτονική συμβάλλει στην καλλιέργεια των ανθρώπων, ως θεμέλιο της συμπεριφορά.

Το αρχιτεκτονικό γραφείο D&A

Το γραφείο D&A (Deda & Architects) ιδρύθηκε στη Θεσσαλονίκη το 2008 από τη Μαρία Δέδα, απόφοιτο της ESA Paris, και σταδιακά συγκέντρωσε στους κόλπους του μια σημαντική ομάδα νέων και έμπειρων αρχιτεκτόνων, συμβούλων και συνεργατών. Με γραφεία σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, η δυναμική ομάδα της D&A αναλαμβάνει πρότζεκτ σε όλη την Ελλάδα, καθώς και στο εξωτερικό. Έχοντας λάβει πολλαπλές διακρίσεις για υλοποιήσεις έργων, δραστηριοποιείται σε πολλούς τομείς και σε διαφορετικές κλίμακες έργων, από εμπορικά κέντρα και έργα φιλοξενίας μέχρι ιδιωτικές κατοικίες και εκπαιδευτικά κτίρια, εφαρμόζοντας κάθε φορά μια φρέσκια και δυναμική προσέγγιση.