"Η δημιουργικότητα είναι επιλογή" μαθαίνουμε με παραπάνω από 200 τρόπους στο βιβλίο του Seth Godin

Η παράγραφος αυτή προέρχεται από το βιβλίο του Seth Godin “Η δημιουργικότητα είναι επιλογή», των εκδόσεων Κλειδάριθμος και σε μετάφραση της Δάφνης Παπαδούδη. Όπως πιθανώς αντιλαμβάνεται κανείς στο άκουσμα του τίτλου, πρόκειται για ένα βιβλίο στο οποίο ο συγγραφέας έρχεται να καταρρίψει το κλισέ που μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού έχει μάθει να πιστεύει: το ότι η δημιουργικότητα αποτελεί κάτι μαγικό, για μάννα εξ ουρανού που μια μούσα χαρίζει σε επιλεγμένους ανθρώπους. Σύμφωνα με τον Godin, αυτό είναι μια ανοησία, καθώς η δημιουργικότητα πηγάζει μέσω της εμπιστοσύνης στον εαυτό μας και στις ικανότητές μας. Με λίγα λόγια, όλοι μας μπορούμε να γίνουμε δημιουργικοί με αφοσίωση και αγάπη για αυτό που κάνουμε.

Ο συγγραφέας στηρίχθηκε στα πρωτοποριακά εργαστήρια Akimbo για να γράψει το βιβλίο του, κι έτσι οι αναγνώστες που το κρατούν στα χέρια τους θα διαβάσουν για κάτι διαφορετικό, απλό και σε καμία περίπτωση ακατόρθωτο.

Αντίθετα απ’ ό,τι πιστεύουμε, η δημιουργικότητα δεν είναι συναίσθημα

Αρχικά, ο Godin συμβουλεύει όσους τον διαβάζουν να έχουν εμπιστοσύνη στον εαυτό τους, καθώς από εκεί ξεκινούν όλα. Η αυτοαμφισβήτηση είναι κάτι που ανά φάσεις συμβαίνει σε όλους ή έστω στους περισσότερους από εμάς αλλά δεν θα μας αποφέρει καρπούς αν παραμείνουμε σε αυτή και δεν πάρουμε την απόφαση να εξελιχθούμε. Στο πρώτο αυτό μέρος του βιβλίου ο συγγραφέας συμβουλεύει, μεταξύ άλλων, να βρούμε κάποιον τον οποίο θαυμάζουμε, κάποιον «δημιουργικό ήρωα» οποιουδήποτε τομέα και εγχειρήματος και να υιοθετήσουμε κάποια πρακτική που ο ήρωας/η ηρωίδα αυτός/αυτή προτείνει. Ο Seth Godin υπογραμμίζει λίγο παρακάτω ότι δεν χρειάζεται κανείς να μας επιλέξει για να φτάσουμε στο σημείο να πιστεύουμε στον εαυτό μας, καθώς πρώτα οι ίδιοι πρέπει να θεωρήσουμε ότι είμαστε ήδη ικανοί. Συχνά, το να βρισκόμαστε σε μια κατάσταση αναμονής περιμένοντας είτε να επιλεγούμε είτε πολύ απλά να νιώσουμε το… συναίσθημα της δημιουργικότητας μάς κρατάει δέσμιους σε μια νοητή φυλακή. Στην πραγματικότητα, η δημιουργικότητα δεν αποτελεί συναίσθημα αλλά πράξη, και όταν δεσμευόμαστε σε μια πράξη μπορούμε να αλλάξουμε τον τρόπο που νιώθουμε. Αν επιδοθούμε σε πράξεις, ακόμα και αν το κάνουμε στην αρχή ανόρεχτα και διστακτικά, θα αρχίσουμε να πετυχαίνουμε τους στόχους μας και τότε είναι που θα νιώσουμε συναισθήματα: αυτό της πληρότητας, συγκεκριμένα.

O Godin μάς καλεί να βρούμε τη φωνή μας, να ξεβολευτούμε αφήνοντας κατά μέρος τα αφηγήματα που έχουμε εσωτερικεύσει («άντε πάλι», «αφού ξέρω ότι δεν θα τα καταφέρω», «είμαι αδικημένος») και να επαναπροσδιορίσουμε τον τρόπο σκέψης μας.

Αξίζουμε έτσι κι αλλιώς

Σε ένα άλλο σημείο, ο συγγραφέας υπογραμμίζει πως σκοπός του βιομηχανικού συστήματος είναι να μας κάνει να νιώθουμε ανίσχυροι. Εάν δεν μας έχουν επιλέξει, τότε δεν διαθέτουμε τα σωστά ταλέντα και δεν αξίζει να λέμε τη γνώμη μας. Κάτι τέτοιο φυσικά δεν θα μπορούσε να απέχει περισσότερο από την αλήθεια, καθώς ήδη έχουμε ένα σωρό πλεονεκτήματα, απλά δεν έχουμε μάθει να τα αναγνωρίζουμε και να τα αξιοποιούμε.

Η πρακτική έχει να κάνει με το να ακολουθούμε μια δημιουργική διαδικασία και να βρίσκουμε τη δημιουργικότητα μέσα από αυτή τη δημιουργία. Μπορεί να ακούγεται εύκολο, αλλά δεν είναι , κυρίως επειδή μας έχουν πει ένα σωρό ιστορίες για τη δημιουργικότητα οι οποίες είναι απλώς ανυπόστατες.

Δουλεύοντας έρχεται η έμπνευση

Πολλοί παρουσιάζουν τη ροή, το λεγόμενο flow, την έμπνευση σαν αυτό το σπουδαίο χαρακτηριστικό της δημιουργικής ιδιοφυίας, αλλά στην καλύτερη περίπτωση είναι ένα τυχαίο γεγονός. Αυτό που πρέπει να κάνουμε είναι να μάθουμε να είμαστε δημιουργικοί ακόμα και αν δεν υπάρχει έμπνευση στον ορίζοντα. «Αν προετοιμάσουμε τους εαυτούς μας να δουλεύουμε χωρίς έμπνευση, είναι πιο πιθανό αυτή να έρθει», εξηγεί ο Seth. «Κάνουμε τη δουλειά είτε έχουμε όρεξη είτε όχι, και τότε, χωρίς προειδοποίηση, μπορεί να προκύψει ροή. Η ροή, η έμπνευση είναι ένα σύμπτωμα της εργασίας που κάνουμε, όχι η αιτία της».

Αυτή η εστίαση στον μύθο της έμπνευσης διατρέχει όλο το βιβλίο, στο οποίο ο συγγραφέας διαρκώς υπενθυμίζει ότι πρέπει να αρχίσουμε να πράττουμε προκειμένου να εμπνευστούμε - όχι να περιμένουμε να εμπνευστούμε για να πράξουμε. «Δεν γράφουμε επειδή έχουμε όρεξη. Έχουμε όρεξη επειδή γράφουμε», τονίζει ο Godin.

Σημαντικό είναι να εμπιστευτούμε τον εαυτό μας και την πρακτική την οποία ακολουθούμε, το οποίο έχει άμεση σχέση με την απόκτηση υγιούς δόσης αυτοπεποίθησης.

Πώς ορίζουμε τη γενναιοδωρία; Μήπως… βγάζουμε τα μάτια μας με τα ίδια μας τα χέρια;

Ο Godin αναφέρεται αρκετά στη γενναιοδωρία και τη βοήθεια προς τους άλλους, αλλά κάνει μια σημαντική διευκρίνιση: γενναιοδωρία δεν σημαίνει να λέμε συνέχεια ναι. «Το πιο γενναιόδωρο πράγμα που πρέπει να κάνουμε μπορεί να είναι να απογοητεύσουμε κάποιον βραχυπρόθεσμα», επισημαίνει ο ίδιος.

Την επόμενη φορά που θα πούμε «ναι» πριν καν το σκεφτούμε, ας αναλογιστούμε τι θυσιάζουμε. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό για εργασίες μικρής κλίμακας που μπορεί να φαίνεται ότι δεν απαιτούν καθόλου προσπάθεια. Για παράδειγμα, οι γρήγορες απαντήσεις σε μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου είναι μεν αρκετά εύκολες αλλά συχνά μας αποσπούν την προσοχή από πιο σημαντικά πράγματα που θα έπρεπε να έχουν προτεραιότητα.

«Γενναιοδωρία δεν σημαίνει πάντα να λέμε ναι στα επείγοντα ή να αποτυγχάνουμε να βάλουμε προτεραιότητες. Γενναιοδωρία σημαίνει να επιλέγουμε να εστιάζουμε στην αλλαγή που επιδιώκουμε να κάνουμε», εξηγεί ο συγγραφέας.

Σύμφωνα με τον Godin, συχνά τα χρήματα αποτελούν ταμπού, ειδικά αν βρισκόμαστε στην αρχή της καριέρας μας ή κάνουμε την πρακτική μας και δεν είμαστε σίγουροι για το τι είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν οι άνθρωποι. Όμως, εφόσον δημιουργούμε αξία, το να ζητάμε να πληρωθούμε θα έπρεπε να είναι αυτονόητο και σίγουρα όχι υπερβολικό. «Τα χρήματα υποστηρίζουν τη δέσμευσή μας στην πρακτική. Τα χρήματα μάς επιτρέπουν να γίνουμε επαγγελματίες, να εστιάσουμε την ενέργειά μας και τον χρόνο μας στη δουλειά, δημιουργώντας περισσότερο αντίκτυπο και περισσότερη σύνδεση», υπογραμμίζει ο συγγραφέας για να στηρίξει το επιχείρημά του περί πληρωμής του έργου που παράγουμε.

Η συνέπεια κάνει τον επαγγελματία

Άλλη μια σημαντική αρχή του βιβλίου είναι η διάκριση αυθεντικότητας και συνέπειας. Συχνά ψάχνουμε το αυθεντικό, κυνηγώντας όμως με αυτόν τον τρόπο χίμαιρες γιατί στην ουσία αυτό που χρειαζόμαστε είναι η συνέπεια. Εάν ποτέ χρειαστούμε καρδιοχειρούργο, σύμφωνα με το παράδειγμα που θέτει ο συγγραφέας, πολύ καλή δουλειά θα μας προσφέρει ένας συνεπής, σίγουρος για τις ικανότητές του και προσεκτικός επαγγελματίας και όχι κάποιος που είναι «αυθεντικός» και «μοναδικός στο είδος του» (άραγε υπάρχει κάτι τέτοιο;)

Η συνέπεια είναι ο δρόμος προς τα εμπρός, αυτό που χαρακτηρίζει έναν πραγματικό επαγγελματία. Μπορεί να ακούγεται βαρετό, αλλά δεν είναι. Η συνέπεια δεν είναι καθαρή επανάληψη. Η σπουδαία δουλειά, λοιπόν, είναι εξ ορισμού μη αυθεντική επειδή είναι συνεπής. Σύμφωνα με τον Godin, είναι δύσκολο να εμφανίζεσαι αυθεντικά μέρα με τη μέρα, να δουλεύεις ώρα με την ώρα, όταν πιθανώς υπάρχει κάτι άλλο που θα προτιμούσες να κάνεις. Είναι δύσκολο να αντιμετωπίσεις μια επικίνδυνη κατάσταση χωρίς να ανοιγοκλείνεις τα μάτια, να επιμείνεις υπομονετικά μπροστά στην κριτική και απλώς να εμφανίζεσαι σε τακτική βάση. «Αλλά αυτή η δύσκολη δουλειά είναι εξ ολοκλήρου μη αυθεντική. Είναι η επιλογή να κάνουμε κάτι για μακροπρόθεσμους λόγους. Μη αυθεντικό σημαίνει αποτελεσματικό, αιτιολογημένο, σκόπιμο», αναφέρει ο συγγραφέας ανατρέποντας ό,τι κλισέ έχουμε κατά νου.

Η ανάγκη για τελειότητα και ευρεία αποδοχή σκοτώνει τη δημιουργία

Εάν ανησυχούμε υπερβολικά πολύ για τα αποτελέσματα (όπως οι πωλήσεις ή οι κριτικές), δεν θα καταφέρουμε να παράγουμε ποτέ, είναι άλλο ένα μήνυμα που στέλνει στο αναγνωστικό κοινό ο συγγραφέας. Κάθε δημιουργικό έργο έχει ελαττώματα, ειδικά στην αρχή. Το να έχουμε αγωνία προσδοκώντας ένα τέλειο αποτέλεσμα δεν θα μας βοηθήσει να ολοκληρώσουμε το έργο μας και να το μοιραστούμε με άλλους, κάτι που θα έπρεπε να είναι ο απώτερος στόχος. Γιατί να κάνουμε τη δουλειά (τουλάχιστον με την επαγγελματική έννοια) αν δεν θέλουμε να τη μοιραστούμε με τους γύρω μας; Μέσω του έργου μας, εν τέλει, βάζουμε ο καθένας το λιθαράκι του ώστε να κάνει τον κόσμο καλύτερο.

Ο φόβος της κριτικής συνήθως αποτρέπει τους καλλιτέχνες από το να δεσμευτούν ή να ολοκληρώσουν ένα έργο. Αν αυτό ισχύει για εμάς, καλό είναι να προσπαθήσουμε να αλλάξουμε τη νοοτροπία μας σχετικά με την κριτική. Αυτό που θεωρούμε κριτική μπορεί, εξάλλου, να πρόκειται για χρήσιμη ανατροφοδότηση σχετικά με το τι λειτουργεί ή δεν λειτουργεί για το κοινό μας. Στην περίπτωση που η κριτική δεν είναι εποικοδομητική ή είναι ακόμη και επιβλαβής, αυτό απλά σημαίνει ότι αυτοί οι κριτικοί δεν είναι οι άνθρωποί μας και ότι αυτό που έχουμε να προσφέρουμε δεν απευθύνεται σε αυτούς. Συνεπώς, δεν πρέπει να τους αφήνουμε να μας επηρεάζουν.

Το πιο σημαντικό απ' όλα είναι να μην πέσουμε στην παγίδα να προσπαθούμε να απευθυνθούμε σε όλους μόνο και μόνο για να αποφύγουμε την κριτική. Αυτό μας αφαιρεί το προσωπικό μας αποτύπωμα και μας κάνει γενικούς. "Ο Μπετόβεν δεν είναι για όλους. Ούτε και το έργο που δημιουργείτε", σημειώνει χαρακτηριστικά ο Godin.

219 τρόποι να νοηματοδοτήσουμε αλλιώς τη ζωή μας

Συνολικά, σε 219 μικρά αποσπάσματα, ο Seth Godin κατορθώνει να συνοψίσει όσα είναι σημαντικά να ακολουθήσει κανείς εάν θέλει να αφήσει τον εαυτό του ελεύθερο να βρει την πορεία προς τη δημιουργικότητα. Αναμφίβολα δεν είναι ένα εύκολο "ταξίδι", όμως ο δρόμος προς όσα ονειρευόμαστε δεν θα είναι ποτέ στρωμένος με ροδοπέταλα -αυτό είναι δεδομένο. Το ζήτημα είναι να τολμάμε, συχνά αλλάζοντας αυτό που πιστεύουμε ως κοσμοθεωρία μας και τολμώντας να βγούμε έξω από το comfort zone μας. Δεν μπορούν μόνο οι άλλοι, μπορούμε κι εμείς. Απλώς δεν το έχουμε ακόμη συνειδητοποιήσει. Εδώ έρχεται το "Η δημιουργικότητα είναι επιλογή" για να μας... ξεκλειδώσει και να μας δώσει την απαραίτητη ώθηση να πάμε μπροστά.