Τι απειλεί το μέλι;

Στην Ελλάδα έχουμε 16 ξεχωριστές ποικιλίες μελιού, θα μας πει ο κ. Κωνσταντίνος Λεονταράκης, πρόεδρος της Ομοσπονδίας Μελισσοκομικών Συλλόγων Ελλάδος, από τις οποίες μέχρι στιγμής έχουν αναγνωριστεί μόνο οι 4.

«Η Ελλάδα ποιοτικά και ποσοτικά είναι ισχυρός παίκτης πανευρωπαϊκά, τόσο από άποψη παραγωγής, όσο και από άποψη κυψελών και μελισσοκόμων, οι οποίοι, αριθμούν τους 22.500, επαγγελματίες και ερασιτέχνες», τονίζει ο κ. Λεονταράκης.

Τί απειλεί όμως το μέλι στην Ευρώπη;

Κλιματική αλλαγή

Η κλιματική αλλαγή βρίσκει απροετοίμαστη τη μελισσοκομία σε όλα τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, πόσο μάλλον στη Νότια Ευρώπη και κυρίως στην Ελλάδα, όπου φέτος η απώλεια εισοδήματος, λόγω μειωμένης παραγωγής, κυμαίνεται μεταξύ 70-80%, αναφέρει ο κ. Λεονταράκης. Στην Ανατολική Κρήτη, για παράδειγμα, υπήρξε απώλεια στο θυμάρι κατά 95%, λόγω ανομβρίας, γεγονός που απέτρεψε την άνθιση και την ολοκλήρωση του κύκλου ζωής του φυτού, οδηγώντας στο μαρασμό του.

Το ίδιο συνέβη και στην υπόλοιπη επικράτεια, με πρώιμους καύσωνες και ανομβρία. Η μέλισσα όμως είναι απόλυτα εξαρτώμενη από τον κύκλο ζωής των φυτών και των δέντρων. Από τη στιγμή που δεν υπάρχει επάρκεια σε νέκταρ και γύρη τότε δεν είναι εφικτό να ολοκληρώσει τον κύκλο της.

Αυτό που παρατηρούμε ειδικά την τελευταία δεκαετία, θα αναφέρει ο κ. Λεονταράκης, είναι οι απότομες αλλαγές των εποχών με ακραίες χειμερινές και θερινές συνθήκες, στις οποίες η μέλισσα είναι δύσκολο να προσαρμοστεί.

Όλα αυτά οδηγούν σε μειωμένες ποσότητες και αντίστοιχα αυξημένο κόστος παραγωγής, που συνθέτουν ένα κρίσιμο ζήτημα για το μέλλον των μελισσοκόμων που καλούνται να στηρίξουν το ζωικό τους κεφάλαιο από τη λιμοκτονία, με μελισσοτροφές.

Εκτός όμως από την κλιματική αλλαγή υπάρχει μία εξίσου μεγάλη απειλή για το μέλι.

Ο πρόεδρος της ΟΜΣΕ κ. Κωνσταντίνος Λεονταράκης

Η νοθεία

Η νοθεία του μελιού είναι παγκόσμιο πρόβλημα, με το 1/3 του διακινούμενου μελιού να θεωρείται νοθευμένο, σύμφωνα με τον κ. Bernhard Heuvel, πρόεδρο της Ένωσης Ευρωπαίων Επαγγελματιών Μελισσοκόμων (ΕΡΒΑ). Σύμφωνα με τον κ. Heuvel, το 80% του μελιού στα ράφια της Ευρώπης είναι νοθευμένο, κάτι που μπορεί να υποψιαστεί ο καταναλωτής από την τιμή πώλησης που είναι σημαντικά χαμηλότερη από το ίδιο το κόστος παραγωγής του μελιού στην Ευρώπη.

Ο πρόεδρος της ΕΡΒΑ, κ.Μπέρναρντ Χόιβελ (Bernhard Heuvel)

Στη Γερμανία, σύμφωνα με τον κ. Heuvel, υπάρχουν συσκευασίες μελιού με τιμή πώλησης 1,93 ευρώ το μισό κιλό (3,86 ευρώ το κιλό), με έναν μόνο μεσάζοντα, το οποίο λογιστικά σημαίνει ότι ο μελισσοκόμος έχει πουλήσει το μέλι του στα 83 λεπτά, πράγμα αδύνατο, καθώς πουθενά στην Ευρώπη δεν μπορεί να παραχθεί μέλι με τόσο χαμηλό κόστος.

Τιμές πώλησης μελιού (συσκευασία μισού κιλού) σε γερμανικά σουπερμάρκετ

Η «επιστήμη» της νοθείας

Η νοθεία στο μέλι έχει εξελιχθεί τόσο ώστε σιρόπια που πωλούνται ως «μέλι», να μπορούν να περνούν τους ελέγχους των ευρωπαϊκών εργαστηρίων, γεγονός που διαφημίζεται και διαδικατυακά από σελίδες που πωλούν σιρόπι φρουκτόζης ως μέλι, σημειώνοντας ότι το προς πώληση προϊόν περνά τους ελέγχους!

Ιστοσελίδα αγορών που διαφημίζει σιρόπι φρουκτόζης για μέλι με την επισήμανση ότι περνάει τις δοκιμές (test pass)

Τα δείγματα

Σε συνεργασία της ΕΡΒΑ με την ένωση Επαγγελματιών Μελισσοκόμων Γερμανίας, συλλέχθηκαν δείγματα μελιού από σουπερμάρκετ προς έλεγχο στα αρμόδια εργαστήρια, χωρίς όμως τη συσκευασία, ώστε η ανάλυση να είναι πραγματικά «τυφλή». Μεταξύ των δειγμάτων υπήρχε και δείγμα αυθεντικού μελιού από Γερμανό μελισσοκόμο.

Τα γερμανικά εργαστήρια δεν βρήκαν καμία διαφορά και έβγαλαν όλα τα δείγματα κατάλληλα. Όταν όμως, τα ίδια δείγματα, εξετάστηκαν με τη μέθοδο της μεταγονιδιωματικής ανάλυσης DNA του μελιού στην Εσθονία, η οποία έτρεξε πρώτη ένα πιλοτικό πρόγραμμα ανίχνευσης νοθείας στο μέλι με τη συγκεκριμένη μέθοδο, τότε τα αποτελέσματα ήταν εντυπωσιακά. Τα 25 από αυτά τα δείγματα βρέθηκαν νοθευμένα, τα δύο ύποπτα νοθείας και μόνο τρία ήταν πραγματικό μέλι.

Μιλώντας με τον κ. Κωνσταντίνο Παναγιωτόπουλο, Πρόεδρο του Μελισσοκομικού Συνεταιρισμού Θάσου και μέλος της Διεπαγγελματικής Οργάνωσης Μελιού & Λοιπών Προϊόντων Κυψέλης, μας είπε χαρακτηριστικά, ότι το μεγαλύτερο πρόβλημα, «μάστιγα» για την ελληνική μελισσοκομία και κατ΄ επέκταση για τον Έλληνα μελισσοκόμο, είναι ο άνισος ανταγωνισμός των ελληνικών μελιών από προϊόντα «μαϊμούδες», που κυκλοφορούν ως μέλια τα οποία είναι αγνώστου προελεύσεως και αμφιβόλου ποιότητας, γεγονός που οδηγεί τους ίδιους τους μελισσοκόμους σε απόγνωση για το μέλλον τους.

Έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον η ανάγνωση των ανακλήσεων προϊόντων όπως αναγράφονται στην ιστοσελίδα του Ενιαίου Φορέα Ελέγχου Τροφίμων (ΕΦΕΤ). Στο μέλι, 8 από τα 10 προϊόντα που έχουν ελεγχθεί είναι προς ανάκληση, θα μας πει ο κ. Στρατής Ταξείδης, γεωπόνος στο Μελισσοκομικό Συνεταιρισμό Λέσβου.

Τί λέει ο ΕΦΕΤ;

Το μέλι αποτελεί διαχρονικά αντικείμενο ελέγχου από πλευράς του Ενιαίου Φορέα Ελέγχου Τροφίμων (ΕΦΕΤ), θα μας πει ο πρόεδρος του Οργανισμού, κ. Αντώνης Ζαμπέλας, καθώς έχει χαρακτηριστεί ως ένα από τα πιο ευάλωτα τρόφιμα σε πρακτικές απάτης, δεδομένου ότι η ζήτηση αυξάνεται, η τιμή του σε παγκόσμιο επίπεδο βρίσκεται στα υψηλότερα επίπεδα των τελευταίων ετών, η εγχώρια παραγωγή δεν καλύπτει τις ανάγκες της ζήτησης, προκύπτει μεγάλο οικονομικό όφελος από τη νόθευσή του με σιρόπια σακχάρων και υπάρχουν περιορισμοί όσον αφορά στη δυνατότητα εντοπισμού της νοθείας μέσω εργαστηριακής ανάλυσης.

Σε αυτό το πλαίσιο ελέγχονται συστηματικά, μέσω των ετήσιων προγραμμάτων επισήμου ελέγχου, τόσο τα τυποποιητήρια μελιού, όσο και το ίδιο το προϊόν, ως προς την επισήμανση και ως προς τις παραμέτρους ποιότητας και αυθεντικότητάς του, αναφέρει ο κ. Ζαμπέλας.

«Εκτός από τη διενέργεια των τακτικών ελέγχων, ο ΕΦΕΤ διενεργεί και έκτακτους ελέγχους, είτε στο πλαίσιο διερεύνησης κάποιας κοινοποίησης μέσω ευρωπαϊκού δικτύου ανταλλαγής διοικητικών πληροφοριών μέσω του Δικτύου Προειδοποίησης και Συνεργασίας [Alert & Cooperation Network (ACN)] είτε κάποιας καταγγελία».

Ο πρόεδρος του ΕΦΕΤ κ. Αντώνης Ζαμπέλας

Ο αριθμός των προγραμματισμένων εργαστηριακών ελέγχων για το 2024 είναι αυξημένος κατά 60% σε σχέση με το 2023, αναφέρει ο Ζαμπέλας, ενώ η διαπίστωση μη συμμορφώσεων σε σταθερά ποσοστά περίπου 15%, τα τελευταία χρόνια μας οδηγεί στην απόφαση για συνέχιση και εντατικοποίηση των ελέγχων στον τομέα του μελιού.

Τί μπορεί να κάνει ο καταναλωτής;

Όταν ο καταναλωτής βρίσκεται σε μία υπεραγορά, μπροστά στο ράφι με τις διάφορες συσκευασίες μελιού, το πρώτο πράγμα που θα πρέπει να κάνει είναι να διαβάσει πολύ καλά τις ετικέτες. Είναι υποχρεωτικό σε όλα τα μέλια να αναγράφεται η χώρα τρύγου. Οι εταιρείες αναγράφουν με μικρά γράμματα αν το μέλι παράγεται εντός ή εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αν το μέλι προέρχεται από Έλληνα μελισσοκόμο ή από ελληνικό συνεταιρισμό, τότε δύσκολα είναι νοθευμένο, αναφέρει ο κ. Ταξείδης.

Επίσης, η τιμή είναι επίσης κάτι που θα πρέπει να εξετάσει ο καταναλωτής. Το κοστολόγιο του μελιού στη Μυτιλήνη για παράδειγμα είναι 4,5-5 ευρώ το κιλό για τον μελισσοκόμο. Ένα ελληνικό, αυθεντικό μέλι συνήθως πωλείται από 9 έως 15 ευρώ, αναφέρει ο κ. Ταξείδης. Αν ο καταναλωτής δει ως αναγραφόμενη τιμή 2-3 ευρώ, τότε θα πρέπει να προβληματιστεί.