Το να παρατηρεί κανείς την τέχνη που εγχαράχτηκε, σμιλεύτηκε και έλαβε μορφή πάνω σε χρυσό στην ελληνιστική εποχή, περπατώντας ανάμεσα στις προθήκες της νέας έκθεσης του Μουσείου Μπενάκη επί της Κουπάρη, ενέχει μια παραδοξότητα.
Οι μικρογραφίες μοτίβων όπως τα φίδια, τα πουλιά, οι αμφορείς, τα λουλούδια, οι γυναικείες θεότητες είναι τόσο ξεκάθαρες μα και τόσο θαυμαστές όσο και η τέχνη που τις δημιούργησε πίσω στο χρόνο, απουσία σύγχρονων φακών εργασίας ή εργαλείων.
Μια τέχνη περισσότερο δι-αισθητική που προϋπέθετε τον χρόνο και την ακάματη επανάληψη των κινήσεων ενός τεχνίτη ή ενός δημιουργού, όπως θα λέγαμε σήμερα. Μια επανάληψη, μια τεχνική που οδηγούσε στην επίτευξη ακόμα και της “χρυσής” τομής, πιθανώς εκεί που τα μάτια ήταν και είναι ανίκανα να δουν.
Παραδόξως η σύγχρονη τεχνολογία και οι χειριστές της χρειάζονται τον ίδιο κόπο για να αντιληφθούν τι είναι εκείνο, το τόσο κυριολεκτικά απτό αλλά και τόσο άπιαστο συνάμα που κάνει τα ολόχρυσα κοσμήματα των ελληνιστικών χρόνων τόσο πολύτιμα πολύ πέρα από το υλικό με το οποίο κάποτε φτιάχτηκαν.
Αλλά και εκείνο που συνδέθηκε με τις “μεγάλες” ώρες της ζωής, όπως την “καλή ώρα” τον γάμο και τον χρυσό στολισμό της νύφης αλλά και του θανάτου με τα μωρά που δεν τα κατάφεραν να ραίνονται με μικροσκοπικά λεπτοδουλεμένα χρυσά φυλλαράκια. Φτάνοντας ως το σήμερα, τα κοσμήματα περνούν από γενιά σε γενιά σαν δώρο ζωής ενώ η τωρινή έκθεση μας θυμίζει το πόσο βαθιά μπορεί να φτάνουν όχι μόνο οι καρποί αλλά και οι ρίζες και τα παρακλάδια αυτής της παράδοσης.
Για την έκθεση «Τέχνη σε χρυσό. Το κόσμημα στους ελληνιστικούς χρόνους»
Σύμφωνα με το Δελτίο Τύπου, η έκθεση που αποτελεί μέρος της Πράξης «Οι Συλλογές του Μουσείου Μπενάκη και η Σύγχρονη Δημιουργία», που έχει ενταχθεί στο Πρόγραμμα «ΑΤΤΙΚΗ» του ΕΣΠΑ και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση, θα διαρκέσει από τις 13 Νοεμβρίου 2024 έως τις 27 Απριλίου 2025.
Εκτός από τα αντικείμενα των συλλογών του Μουσείου Μπενάκη, η έκθεση περιλαμβάνει έργα από 30 μουσεία και Εφορείες Αρχαιοτήτων της Ελλάδας και από πέντε μουσεία του εξωτερικού ενώ ο στόχος της είναι διττός. Αφενός η παρουσίαση του ελληνιστικού κοσμήματος ως πολύσημου αντικειμένου και αφετέρου η διερεύνηση των τεχνικών κατασκευής.
Η μελέτη των τεχνικών πραγματοποιήθηκε από την ομάδα του Εργαστηρίου Μετάλλου του τμήματος Συντήρησης του Μουσείου Μπενάκη και επικεντρώνεται στην κοσμηματοτεχνία της ελληνιστικής περιόδου, που συμβατικά ξεκινά το 323 π.Χ., τη χρονιά του θανάτου του Μεγάλου Αλεξάνδρου, και διαρκεί έως το 30 π.Χ., όταν η Ρώμη προσάρτησε την Αίγυπτο. Στα κοσμήματα των ελληνιστικών χρόνων αποτυπώνεται άλλωστε η πρωτόγνωρη ποσότητα χρυσού που ο Μέγας Αλέξανδρος οικειοποιήθηκε από τα θησαυροφυλάκια των Περσών βασιλέων.
Στην ελληνιστική οικουμένη, που εκτεινόταν από την Αδριατική μέχρι το Αφγανιστάν και από την Αιθιοπία μέχρι τη σημερινή Ουκρανία, δημιουργήθηκε ένα τεράστιο δίκτυο βασιλείων και πόλεων. Μέσα στα όριά της ταξίδευαν συνεχώς ετερογενείς και πολύγλωσσοι πληθυσμοί, ανάμεσά τους και τεχνίτες, ανταλλάσσοντας γνώσεις και πληροφορίες.
Στο κέντρο της αίθουσας δεσπόζει μεγάλο μέρος από τον λεγόμενο «Θησαυρό της Θεσσαλίας/του Καρπενησίου», που είναι μοιρασμένος ανάμεσα στο Μουσείο Μπενάκη και στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας και πρόκειται για εξαιρετικής τέχνης περίτεχνες δημιουργίες που έχουν αποδοθεί σε σημαντικό μακεδονικό εργαστήριο του 3ου-2ου αι. π.Χ. και ανήκαν μάλλον σε μέλη της μακεδονικής Αυλής.
Εκτός από τα κοσμήματα, πήλινα ειδώλια και αγγεία εικονογραφούν τον τρόπο εφαρμογής τους στο ανθρώπινο σώμα ενώ σε προθήκη χωρίς προστατευτικό τζάμι, οι επισκέπτες, τόσο οι βλέποντες όσο και τα άτομα με απώλεια όρασης, έχουν τη δυνατότητα να αγγίξουν διαφόρων τύπων σύρματα και μήτρες για την αναπαραγωγή διακοσμητικών θεμάτων. Μέσω της περισσότερο πολυσήμαντης σε πρότερες εποχές αφής θα κατανοήσουν τη διαδικασία του πώς ένα επίπεδο έλασμα καταλήγει σε μια ολόγλυφη ανθρώπινη μορφή.
Τέλος παρουσιάζεται η ενότητα της σύγχρονης δημιουργίας, στην οποία οκτώ καλλιτέχνες και δημιουργοί από την Ελλάδα και το εξωτερικό εκθέτουν τα δικά τους έργα. Πιο συγκεκριμένα, οι Peter Bauhuis, Άκης Γκούμας, Patrick Davison, Pura Ferreiro, Αναστασία Κανδαράκη, Lucia Massei, Δημήτρης Νικολαΐδης και Δέσποινα Πανταζοπούλου φιλοτέχνησαν τις δημιουργίες τους εμπνεόμενοι από ελληνιστικά κοσμήματα του Μουσείου Μπενάκη.
Την έκθεση, που επιμελείται η αρχαιολόγος Ειρήνη Παπαγεωργίου, επιμελήτρια του τμήματος Προϊστορικών, Αρχαίων Ελληνικών και Ρωμαϊκών Συλλογών του Μουσείου Μπενάκη και η ίδια θα ξεναγήσει το κοινό την Πέμπτη 21/11 στις 18:00, το Σάββατο 23/11 στις 12:00, την Πέμπτη 28/11 στις 18:00
Σχόλια