Εισηγμένες: Πολυμορφία και συμπερίληψη - πού βρισκόμαστε σήμερα

Ο νόμος 4706/2020, μαζί με τις σχετικές κατευθυντήριες γραμμές και τον Ελληνικό Κώδικα Εταιρικής Διακυβέρνησης (ΕΚΕΔ – 2021), έχουν εισάγει ρυθμίσεις που στοχεύουν στην προώθηση της ποικιλομορφίας στα Διοικητικά Συμβούλια.

Αυτές οι ρυθμίσεις αποσκοπούν στη δημιουργία πολυσυλλεκτικών διοικητικών ομάδων, που διαθέτουν ποικιλία απόψεων και εμπειριών, με απώτερο σκοπό τη λήψη ορθών, αντικειμενικών και βέλτιστων αποφάσεων.

Για παράδειγμα, κάθε εισηγμένη εταιρεία είναι υποχρεωμένη να διαθέτει πολιτική καταλληλόλητας των μελών του Διοικητικού Συμβουλίου, η οποία να περιλαμβάνει κριτήρια πολυμορφίας (diversity) για την επιλογή των μελών. Επιπλέον, στην έκθεση διαχείρισης και τη δήλωση εταιρικής διακυβέρνησης, οφείλει να παρουσιάζει πληροφορίες σχετικά με την πολιτική πολυμορφίας που εφαρμόζεται για τα διοικητικά, διαχειριστικά και εποπτικά όργανα της εταιρείας.

Επιπροσθέτως, βάσει των κανονιστικών πλαισίων, απαιτείται επαρκής εκπροσώπηση ανά φύλο, με τουλάχιστον 25% επί του συνόλου των μελών, καθώς και η διασφάλιση ότι δεν θα υπάρχει αποκλεισμός λόγω φύλου, φυλής, χρώματος, εθνικότητας ή κοινωνικής προέλευσης, θρησκείας ή πεποιθήσεων, περιουσίας, γέννησης, αναπηρίας, ηλικίας ή σεξουαλικού προσανατολισμού των υποψήφιων μελών των Διοικητικών Συμβουλίων.

Από την θεωρία... στην πράξη

Οι προσπάθειες που έχουν συντελεστεί είναι σημαντικές. Είναι αρκετές όμως; Πού βρισκόμαστε σήμερα; Όπως αποτυπώνεται σε τελευταία έρευνα της RSM Greece, σημαντικός είναι ο βαθμός υιοθέτησης βέλτιστων πρακτικών ως προς την πολυμορφία από τα Διοικητικά Συμβούλια.

Μολονότι την τελευταία τετραετία έχει καταγραφεί σημαντική βελτίωση, η συμβατική κάλυψη των απαιτήσεων του νομοθέτη αποτελεί μόνο το πρώτο βήμα προς την υιοθέτηση μιας κουλτούρας ουσιαστικής συμπερίληψης.

Απαιτείται ουσιαστική προσπάθεια, η οποία και θα πρέπει να ξεκινήσει από την κορυφή, με τα μέλη των Διοικητικών Συμβουλίων να ενθαρρύνουν τον υπόλοιπο οργανισμό να ακολουθήσει το παράδειγμά τους. Ας δούμε όμως μερικά στοιχεία:

Διαφοροποίηση ανά φύλο: Αναλογία 1 προς 4 στα Δ.Σ.

Ως προς την κατανομή ανά φύλο, τα Διοικητικά Συμβούλια των εισηγμένων εταιρειών αποτελούνται από 869 άνδρες και 326 γυναίκες, αντιπροσωπεύοντας ποσοστά 73% και 27% του συνολικού αριθμού μελών αντίστοιχα, με την αναλογία γυναικών προς άνδρες να είναι 1:4. Αξίζει να σημειωθεί πως το ποσοστό αυτό καλύπτει την απαίτηση του Ελληνικού Κώδικα Εταιρικής Διακυβέρνησης (ΕΚΕΔ), ο οποίος και ορίζει ότι τα κριτήρια επιλογής για τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου πρέπει να περιλαμβάνουν επαρκή εκπροσώπηση και των δύο φύλων, με ποσοστό που δεν μπορεί να είναι μικρότερο από το 25% του συνολικού αριθμού των μελών.

Από το 2021, όταν και ξεκίνησε η έρευνα πριν την εφαρμογή του Νόμου 4706/2020, έως και το 2024, η εκπροσώπηση των φύλων στα Διοικητικά Συμβούλια των ελληνικών εισηγμένων εταιρειών έχει σημειώσει σημαντική αύξηση 10 ποσοστιαίων μονάδων, με την παρουσία γυναικών να αυξάνεται σταθερά (2021: 17%, 2024: 27%), τονίζει η έρευνα.

Ως προς τους επιμέρους κλάδους, τα υψηλότερα ποσοστά στην εκπροσώπηση γυναικών, καταγράφουν οι κλάδοι της ενέργειας, των τηλεπικοινωνιών και της τεχνολογίας, όπου πλέον υπάρχει σχεδόν μια γυναίκα για κάθε δύο άνδρες, ακολουθούμενοι από τους κλάδους των βιομηχανικών προϊόντων και των τραπεζών.

Ιδιότητες μελών σε ανώτερες θέσεις

Στον αντίποδα, σημαντική υστέρηση παρατηρείται στην κορυφή της επιχειρηματικής ιεραρχίας, καθώς οι γυναίκες κατέχουν μόλις 64 θέσεις ανώτατων μελών, έναντι 366 που καλύπτονται από άνδρες. Αντίστοιχα, μόλις 12 θέσεις Προέδρου Διοικητικού Συμβουλίου και 8 θέσεις Διευθύνοντος Συμβούλου καλύπτονται από γυναίκες.

Συγκέντρωση θέσεων στο ίδιο πρόσωπο

Ταυτόχρονα, μια σειρά από πρόσωπα εμφανίζονται σε παραπάνω του ενός Διοικητικά Συμβούλια, καθώς 8 πρόσωπα καλύπτουν παράλληλα θέσεις μέλους Διοικητικού Συμβουλίου σε 4 διαφορετικά Διοικητικά Συμβούλια, 25 πρόσωπα καλύπτουν παράλληλα θέσεις μέλους Διοικητικού Συμβουλίου σε 3 διαφορετικά Διοικητικά Συμβούλια, 79 πρόσωπα καλύπτουν παράλληλα θέσεις μέλους σε 2 διαφορετικά Διοικητικά Συμβούλια, ενώ 922 πρόσωπα καλύπτουν μία θέση.

Την ίδια στιγμή, σε αρκετές περιπτώσεις εισηγμένων εταιρειών παρατηρείται συγκέντρωση θέσεων και αρμοδιοτήτων σε ένα μόνο άτομο, γεγονός που αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα για την πολυμορφία στα Διοικητικά Συμβούλια. Συγκεκριμένα, σε 27 εταιρείες, οι θέσεις του Προέδρου και του Διευθύνοντος Συμβούλου κατέχονται από το ίδιο πρόσωπο, ενώ σε 15 εταιρείες, ο Διευθύνων Σύμβουλος είναι επίσης Αντιπρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου.

Διατηρούν τον οικογενειακό χαρακτήρα σχεδόν 1 στις 2 εισηγμένες

Σχεδόν μία στις δύο εισηγμένες επιχειρήσεις (44%) έχει «οικογενειακό» χαρακτήρα με τουλάχιστον δύο μέλη συνδεδεμένα με τον βασικό μέτοχο να συμμετέχουν στα Διοικητικά τους Συμβούλια. Τα υψηλότερα ποσοστά καταγράφονται στους κλάδους υγείας, των καταναλωτικών προϊόντων, των τροφίμων και των πρώτων υλών με αναλογία περίπου 1 προς 3 μέλη Διοικητικού Συμβουλίου, τα οποία είναι συνδεδεμένα με το βασικό μέτοχο.

Διαφοροποίηση ως προς την εθνικότητα των μελών

Αναφορικά με την εθνικότητα των μελών, το 10% του συνόλου των Διοικητικών Συμβουλίων (107 μέλη) προέρχεται από χώρες εκτός Ελλάδος. Από αυτά, τα 85 είναι άνδρες και οι 29 είναι γυναίκες. Τα περισσότερα μέλη μη Ελληνικής εθνικότητας, εμφανίζονται στον κλάδο των Βιομηχανικών Προϊόντων & Υπηρεσιών και των Τραπεζών, ενώ τα λιγότερα στον κλάδο των Υπηρεσιών Κοινής Ωφέλειας.

Διαφοροποίηση ως προς την ηλικία των μελών: Από τα 30 και πάνω...

Ένα ακόμη σημαντικό εύρημα της έρευνας αφορά την ηλικία των μελών των Διοικητικών Συμβουλίων, καθώς μόλις το 0,1% έχει ηλικία μικρότερη των 30 ετών και το 22% ηλικία μικρότερη των 50 ετών. Αντίστοιχα, το 34% έχει ηλικία μεταξύ 51 και 60 έτη, το 32% μεταξύ 61 και 70 έτη και το 16% ηλικία άνω των 70 ετών. Ενδιαφέρον στοιχείο αποτελεί το γεγονός ότι το γηραιότερο μέλος που συμμετέχει σε Διοικητικό Συμβούλιο είναι 94 ετών, άνδρας και κατέχει το ρόλο Μέλους. Παράλληλα, το νεότερο μέλος είναι 26 ετών, άνδρας, και κατέχει ρόλο Μέλους. Και τα 2 πρόσωπα δεν συμμετέχουν σε Διοικητικά Συμβούλια με «οικογενειακό» χαρακτήρα.

Ανεξαρτησία μελών

Ως προς την ύπαρξη ανεξάρτητων, μη εκτελεστικών μελών, η συντριπτική πλειονότητα των εταιρειών καλύπτει το σχετικό κριτήριο, ενώ 44 εταιρείες διαθέτουν δύο ανεξάρτητα μη εκτελεστικά μέλη και 52 εταιρείες τουλάχιστον τρία μέλη μη εκτελεστικά η καθεμία. Αναλυτικά, ο κλάδος των ασφαλειών και των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών έχει το μεγαλύτερο ποσοστό ανεξάρτητων μη εκτελεστικών μελών, ενώ ακολουθούν ο κλάδος των τραπεζών και ο κλάδος του εμπορίου. Στον αντίποδα, το μικρότερο ποσοστό συγκέντρωσης ανεξάρτητων μη εκτελεστικών μελών καταγράφεται στον κλάδο της τεχνολογίας, ήτοι 25%.

Ακαδημαϊκό επίπεδο: Τουλάχιστον προπτυχιακό για 4 στους 10

Σε σχέση με το επίπεδο σπουδών σύμφωνα με την έρευνα προκύπτει πως το 42% των μελών των Διοικητικών Συμβουλίων έχει τουλάχιστον προπτυχιακό τίτλο σπουδών, το 47% των μελών μεταπτυχιακό και το 11% αυτών κατέχουν διδακτορικό τίτλο σπουδών.

Μείγμα δεξιοτήτων και γνωστικού αντικειμένου μελών

Σημαντικό εύρημα αποτελεί το γεγονός ότι μόνο το 3% των μελών των Διοικητικών Συμβουλίων έχει ειδίκευση στο HR και στο ESG, γεγονός που επηρεάζει αρνητικά την εταιρική διακυβέρνηση, σε μια εποχή που η εύρεση και διαχείριση ανθρώπινου δυναμικού και η διαχείριση θεμάτων sustainability αποτελούν προτεραιότητα για τις επιχειρήσεις.

Εμπειρία σε διαφορετικό κλάδο

Στον αντίποδα, διευρυμένη είναι η ποικιλομορφία ως προς την εργασιακή εμπειρία, με τα μέλη Διοικητικών Συμβουλίων να διαθέτουν επαρκή γνώση του μοντέλου λειτουργίας και του κλάδου δραστηριοποίησης της εταιρείας, αλλά και εμπειρία σε διαφορετικούς κλάδους. Σε απόλυτους αριθμούς, από τα 1.195 συνολικά μέλη, τα 867 έχουν εμπειρία σε διαφορετικό κλάδο από την εταιρεία στην οποία εργάζονται.

Πολυμορφία: Οι μεγαλύτερες βαθμολογίες σε Υπηρεσίες Κοινής Ωφέλειας, Ταξίδια & Αναψυχή

Βάσει της ανάλυσης των κριτηρίων πολυμορφίας των Διοικητικών Συμβουλίων προκύπτει η συνολική βαθμολογία ανά κλάδο. Ο κλάδος των Υπηρεσιών Κοινής Ωφέλειας έλαβε τη μεγαλύτερη βαθμολογία (596) ενώ αμέσως μετά στη δεύτερη θέση βρίσκεται ο κλάδος των Ταξιδιών & Αναψυχής (585), στην τρίτη ο κλάδος της Ακίνητης Περιουσίας (579) και στην τέταρτη ο κλάδος των Τραπεζών (566). Οι επιχειρήσεις των συγκεκριμένων κλάδων φαίνεται να αξιοποιούν στο μέγιστο τα κριτήρια πολυμορφίας που κάνουν τα Διοικητικά τους Συμβούλια συμπεριληπτικά.