Οι Νομικές Μορφές Εταιριών και το Επιχειρηματικό Κλίμα στην Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας

Οι χαμηλοί φορολογικοί συντελεστές και οι ελεύθερες οικονομικές ζώνες έχουν συμβάλει στην προσέλκυση ξένων επενδύσεων, οι οποίες είναι ακόμα χαμηλές σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρώπη. Η διαφθορά και το αδύναμο κράτος δικαίου παραμένουν σημαντικά προβλήματα. Ορισμένες επιχειρήσεις διαμαρτύρονται για αδιαφανείς κανονισμούς και άνιση εφαρμογή του νόμου.

Η οικονομία της είναι στενά συνδεδεμένη με την Ευρώπη ως πελάτης για εξαγωγές και πηγή επενδύσεων, και έχει υποφέρει ως αποτέλεσμα της παρατεταμένης αδυναμίας στη ζώνη του ευρώ. Η ανεργία παραμένει σταθερά υψηλή σε περίπου 23%, αλλά μπορεί να υπερεκτιμηθεί με βάση την ύπαρξη μιας εκτεταμένης γκρίζας αγοράς, η οποία εκτιμάται ότι κυμαίνεται μεταξύ 20% και 45% του ΑΕΠ, η οποία δεν αποτυπώνεται από επίσημες στατιστικές.

Σύμφωνα με το Εταιρικό Δίκαιο, τόσο τα εγχώρια όσο και τα αλλοδαπά άτομα ή εταιρείες, μπορούν να ιδρύσουν τους ακόλουθους τύπους επιχειρηματικών οντοτήτων:

Γενικής Εταιρικής Σχέσης (General Partnership): ένωση δύο ή περισσοτέρων νομικών οντοτήτων ή ατόμων που ευθύνονται προσωπικά και από κοινού χωρίς περιορισμό στους πιστωτές. Αυτή η ευθύνη περιλαμβάνει ολόκληρη την ιδιοκτησία τους.

Περιορισμένης Σύμπραξης (Limited Partnership): εταιρική σχέση δύο ή περισσοτέρων οντοτήτων ή προσώπων, στην οποία τουλάχιστον ένας από τους εταίρους είναι από κοινού υπεύθυνος χωρίς περιορισμό και με ολόκληρη την περιουσία του για τις υποχρεώσεις της εταιρείας ("γενικός εταίρος") και τουλάχιστον ένας εταίρος ("ετερόρρυθμος εταίρος") ευθύνεται για τις υποχρεώσεις της εταιρείας μέχρι την καταγεγραμμένη συνεισφορά του στην εταιρεία.

Εταιρεία περιορισμένης ευθύνης (Limited Liability Company / DOOEL ή DOO): εταιρεία στην οποία οι μέτοχοι συμμετέχουν με μία μετοχή (βασική συνεισφορά) στο προκαθορισμένο βασικό κεφάλαιο της εταιρείας. Η βασική συνεισφορά μπορεί να διαφέρει ως προς την αξία, αλλά η συμβολή δεν μπορεί να έχει τη μορφή εργασίας ή υπηρεσιών. Τουλάχιστον ένας (1) και το πολύ πενήντα (50) μέτοχοι μπορούν να ιδρύσουν εταιρεία περιορισμένης ευθύνης. Η εταιρεία περιορισμένης ευθύνης είναι η πιο κοινή επιχειρηματική δομή τόσο για ντόπιους όσο και για ξένους επενδυτές λόγω της απλής εγγραφής, των φορολογικών πλεονεκτημάτων και της γρήγορης έναρξης των δραστηριοτήτων.

Εταιρεία μετοχών (AD) (Joint-Stock Company AD): εταιρεία που έχει, βάσει του καταστατικού της, ένα καθορισμένο κεφάλαιο (βασικό κεφάλαιο) που διαιρείται σε ίσα μέρη (μετοχές). Οι μέτοχοι συμμετέχουν με μία ή περισσότερες μετοχές και οι υποχρεώσεις τους εξασφαλίζονται με ολόκληρο το κεφάλαιο της εταιρείας. Μια ανώνυμη εταιρεία μπορεί να ιδρυθεί από μία ή περισσότερες νομικές οντότητες ή ιδιώτες.

Περιορισμένη σύμπραξη βάσει μετοχών (Limited Partnership by Stock): εταιρεία στην οποία ένας ή περισσότεροι γενικοί εταίροι ευθύνονται από κοινού χωρίς περιορισμό για τις υποχρεώσεις της εταιρείας. Οι περιορισμένοι εταίροι έχουν την ιδιότητα του μετόχου και δεν ευθύνονται για τις υποχρεώσεις της εταιρείας.

Ιδιωτική - ατομική επιχείρηση (Sole Proprietors): όσοι διεξάγουν επιχειρηματικές δραστηριότητες υποχρεούνται να εγγραφούν ως ατομικοί ιδιοκτήτες. Το άτομο είναι πλήρως και απεριόριστα υπεύθυνο, με όλα τα περιουσιακά του στοιχεία, προς τους πιστωτές.

Απλοποιημένη Εταιρεία Περιορισμένης Ευθύνης (Simplified Limited Liability Company – PDOO): σύσταση εταιρείας περιορισμένης ευθύνης με ελάχιστο ποσό αρχικού ιδρυτικού κεφαλαίου 1 ευρώ. Η εταιρεία μπορεί να έχει έως τρία ιδρυτικά φυσικά πρόσωπα, εκ των οποίων το ένα είναι διαχειριστής.

Το συνολικό κράτος δικαίου είναι αδύναμο στη Βόρεια Μακεδονία. Η βαθμολογία των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας της χώρας είναι πάνω από τον παγκόσμιο μέσο όρο. Η βαθμολογία της δικαστικής αποτελεσματικότητάς του είναι πάνω από τον παγκόσμιο μέσο όρο· και η βαθμολογία της κυβερνητικής ακεραιότητας είναι κάτω από τον παγκόσμιο μέσο όρο. Ο ανώτατος φορολογικός συντελεστής ατομικού εισοδήματος είναι 10 τοις εκατό και ο ανώτατος συντελεστής εταιρικού φόρου είναι 10 τοις εκατό. Η φορολογική επιβάρυνση ισούται με 19,1 τοις εκατό του ΑΕΠ. Οι μέσοι όροι των τριετών κρατικών δαπανών και του ισοζυγίου του προϋπολογισμού είναι, αντίστοιχα, 35,7 τοις εκατό και -6,0 τοις εκατό του ΑΕΠ. Το δημόσιο χρέος ανέρχεται στο 52,1% του ΑΕΠ. Το συνολικό ρυθμιστικό περιβάλλον της Βόρειας Μακεδονίας είναι σχετικά καλά θεσμοθετημένο, αλλά στερείται αποτελεσματικότητας. Η βαθμολογία επιχειρηματικής ελευθερίας της χώρας είναι πάνω από τον παγκόσμιο μέσο όρο. Η βαθμολογία της εργασιακής ελευθερίας είναι πάνω από τον παγκόσμιο μέσο όρο. και η βαθμολογία της νομισματικής ελευθερίας είναι κάτω από τον παγκόσμιο μέσο όρο. Ο μέσος σταθμισμένος δασμολογικός συντελεστής είναι 6,1 τοις εκατό και εξακολουθούν να ισχύουν μη δασμολογικοί φραγμοί. Ένα εξορθολογισμένο ρυθμιστικό πλαίσιο διευκολύνει τις επενδύσεις, αλλά η πολιτική αστάθεια υπονομεύει τις πιο δυναμικές εισροές επενδύσεων. Το χρηματοπιστωτικό σύστημα συνεχίζει να εξελίσσεται και ο τραπεζικός τομέας είναι σχετικά σταθερός.

Η βαθμολογία οικονομικής ελευθερίας της Δημοκρατίας της Βόρειας Μακεδονίας είναι 61,4, καθιστώντας την οικονομία της την 71η πιο ελεύθερη στον Δείκτη Οικονομικής Ελευθερίας του 2024 . Η βαθμολογία της μειώθηκε κατά 2,3 μονάδες από πέρυσι και η Βόρεια Μακεδονία κατατάσσεται στην 35η θέση από 44 χώρες στην περιοχή της Ευρώπης. Η βαθμολογία οικονομικής ελευθερίας της χώρας είναι υψηλότερη από τον παγκόσμιο μέσο όρο και χαμηλότερη από τον περιφερειακό μέσο όρο. Η οικονομία της Δημοκρατίας της Βόρειας Μακεδονίας θεωρείται «μετρίως ελεύθερη» σύμφωνα με τον Δείκτη του 2024.

Το σχετικό άνοιγμα στο παγκόσμιο εμπόριο έχει ενθαρρύνει τον δυναμισμό του ιδιωτικού τομέα. Παρά την πρόοδο, η ανάπτυξη ενός πιο δυναμικού ιδιωτικού τομέα εξακολουθεί να είναι περιορισμένη. Η διαφθορά παραμένει ανησυχία. Το αναποτελεσματικό νομικό πλαίσιο δεν παρέχει αποτελεσματική προστασία των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας. Οι βελτιωμένες διαδικασίες για τη σύσταση και λειτουργία επιχειρήσεων παρέχουν ένα περιβάλλον που είναι αρκετά ευνοϊκό για την επιχειρηματική ανάπτυξη. Η πρόοδος στη μεταρρύθμιση της αγοράς εργασίας ήταν περιορισμένη. Ο πιο πρόσφατος διαθέσιμος ρυθμός πληθωρισμού είναι ελαφρώς πάνω από το 14%. Ενώ το επενδυτικό κλίμα στη Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας είναι γενικά ευνοϊκό, η διαφθορά και οι αδιαφανείς κανονισμοί παραμένουν ζητήματα. Επιπλέον, η οικονομία της Δημοκρατίας της Βόρειας Μακεδονίας είναι μικρή, ελάχιστα διαφοροποιημένη και εξαρτάται υπερβολικά από τον τουρισμό. Ένας σημαντικός άτυπος τομέας και η μετανάστευση ειδικευμένων εργαζομένων αποτελούν περαιτέρω ανησυχίες.