Τι υπάρχει στους βυθούς μας;

Πόσοι από εμάς παρατηρήσαμε απομεινάρια από πλαστικές σακούλες, αποτσίγαρα, γυαλιά ή αλιευτικά δίκτυα «φαντάσματα» στους προορισμούς των καλοκαιρινών μας διακοπών ανά την Ελλάδα;

Οι θάλασσες της Ελλάδας είναι αρκετά επιβαρυμένες και το πρόβλημα είναι μεγαλύτερο από όσο νομίζουμε, θα μας πει ο κ. Γιώργος Σαρελάκος, επικεφαλής της οργάνωσης Aegean Rebreath και μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Δικτύου «Μπλε» Δήμων, αναφορικά με τα απορρίμματα που παρατηρούνται στο βυθό των θαλασσών και στις παραλίες. Βάσει των δεδομένων που έχει συλλέξει μέχρι σήμερα η Aegean Rebreath, τόσο σε παράκτιο, όσο και σε υποθαλάσσιο περιβάλλον, βασική πηγή ρύπανσης, κατά 70%, είναι το πλαστικό, ενώ ο αλιευτικός εξοπλισμός είναι λίγο παραπάνω από 10%, σε επίπεδο τεμαχίων.

Τα δεδομένα

Με στόχο της συλλογή δεδομένων, η Aegean Rebreath ταξίδεψε την προηγούμενη χρονιά σε 6 περιφέρειες της χώρας, λαμβάνοντας δείγματα από 24 διαφορετικές τοποθεσίες προκειμένου να εντοπίσει τα βαρέα μέταλλα που υπάρχουν στους βυθούς των λιμένων των συγκεκριμένων περιοχών. Τα ευρήματα, αν και ενδεικτικά, ήταν εντυπωσιακά. Σε συνεργασία με το Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε.) και με τη στήριξη της ΕΛΙΝ, η οποία δώρισε στην Aegean Rebreath ένα υποβρύχιο τηλεκατευθυνόμενο όχημα, καταγράφηκαν τα ακόλουθα:

• 19 από τα 24 δείγματα (79%) βρέθηκαν με υψηλότερες συγκεντρώσεις Μολύβδου (Pb) συγκριτικά με τον παγκόσμιο μέσο όρο για τις παράκτιες περιοχές.
• 11 από τα 24 δείγματα (46%) βρέθηκαν με υψηλότερες συγκεντρώσεις Νικελίου (Ni), συγκριτικά με τον παγκόσμιο μέσο όρο για τις παράκτιες περιοχές.
• 7 από τα 24 δείγματα (29%) βρέθηκαν με υψηλότερες συγκεντρώσεις Ψευδαργύρου (Zn), συγκριτικά με τον παγκόσμιο μέσο όρο για τις παράκτιες περιοχές.
• 6 από τα 24 δείγματα (25%) βρέθηκαν με υψηλότερες συγκεντρώσεις Χαλκού (Cu) συγκριτικά με τον παγκόσμιο μέσο όρο για τις παράκτιες περιοχές.

Eξίσου εντυπωσιακά είναι και τα στοιχεία που σχετίζονται με τη συμπλήρωση των 100 δράσεων της AegeanRebreath, η οποία μέχρι σήμερα έχει συλλέξει 25.830 τεμάχια πλαστικών απορριμμάτων, 117.250 τεμάχια απορριμμάτων γυαλιού, 15.940 τεμάχια απορριμμάτων αλουμινίου και 39,9 τόνους αλιευτικών διχτυών.

Ένα άλλο στοιχείο που σίγουρα προβληματίζει είναι ότι το 100% των δειγμάτων άμμου που έχει συλλέξει η Aegean Rebreath, από τα σημεία που έχει επιχειρήσει στο πεδίο, περιέχει μικροπλαστικά.

Το ένα έφερε το άλλο

«Όλα ξεκίνησαν το 2017 από την ανησυχία εθελοντών, ανθρώπων που εργάζονται σε διαφορετικούς τομείς, για την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος, κι από την ανεπαρκή αντιμετώπιση της θαλάσσιας ρύπανσης, από άλλες μεγάλες οργανώσεις ή από κρατικούς και τοπικούς φορείς, οπότε εξ αρχής μέλημα ήταν να δημιουργηθεί ένα μοντέλο που εμπλέκει όλους, εκπαιδεύει άπαντες και ενεργοποιεί φορείς», μας λέει ο κ. Σαρελάκος.

To 2019 η Aegean Rebreath δημιούργησε τον πρώτο Σταθμό Συλλογής Θαλάσσιων Απορριμμάτων (Σ.Σ.Θ.Α.) στην Αντίπαρο. Σήμερα οι σταθμοί αυτοί είναι 19 και βρίσκονται σε σημεία λιμένων όπου κυρίως δραστηριοποιούνται οι αλιευτικές κοινότητες και είναι εξοπλισμένοι με κάδους διαφορετικών ρευμάτων ανακύκλωσης και την ανάλογη σήμανση, βοηθώντας πολίτες και αλιείς να τοποθετούν παράκτια και θαλάσσια απορρίμματα. Στη συνέχεια, οι δημοτικές αρχές, σε συνεργασία με την Aegean Rebreath, φροντίζουν για την καταγραφή και τη διοχέτευση των απορριμμάτων σε μονάδες ανακύκλωσης ή επαναξιοποίησης (upcycling).

Το 2021 η Aegean Rebreath, στη βάση μνημονίων συνεργασίας με τους Δήμους που είχαν εγκαταστήσει Σταθμούς Συλλογής Θαλάσσιων Απορριμμάτων, δημιούργησε το Δίκτυο «Μπλε» Δήμων. Δήμοι που είναι μέλη στο δίκτυο, μέχρι στιγμής, είναι οι ακόλουθοι: Αλοννήσου, Αμοργού, Ανάφης, Αντιπάρου, Αργοστολίου, Ζακύνθου, Κάσου, Θήρας, Κερκύρας και Διαπ. Νήσων, Καλαμάτας, Κέας, Λευκάδας, Νάξου και Μικρών Κυκλάδων, Πάρου, Πόρου, Ραφήνας-Πικερμίου, Σκύρου, Σπετσών και Τήνου.

Οι δράσεις του Δικτύου «Μπλε» Δήμων βασίζονται σε πέντε άξονες, θα μας πει ο κ. Σαρελάκος, που είναι: η απορρύπανση των βυθών και των ακτών, η διαχείριση απορριμμάτων, η εξαγωγή ερευνητικών δεδομένων, η υλοποίηση εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων, και η υλοποίηση πιλοτικών προγραμμάτων σε συνεργασία με διεθνείς ομίλους.

Αλλαγή πολιτικών και νοοτροπίας

«Υπάρχουν πολιτικές που δεν εφαρμόζονται σε κεντρικό επίπεδο, σχετικά με τη διαχείριση των απορριμμάτων, οι καταναλωτές δεν αλλάζουν τις συνήθειες τους για τα πλαστικά μιας χρήσης, οι εταιρείες διστάζουν να κάνουν τα κατάλληλα βήματα ώστε να ενταχθούν στο σημερινό πλαίσιο βιωσιμότητας, αναφέρει ο κ. Σαρελάκος. Βλέπουμε να γίνονται δράσεις one off, που δεν είναι ολιστικές, προγράμματα που δεν στοχεύουν στην αλλαγή νοοτροπίας πολιτών και εταιρειών, οπότε αυτά είναι πεδία στα οποία θα πρέπει να υπάρξουν αλλαγές. Από την άλλη έχουμε δει πως σε περιοχές στις οποίες επιχειρούμε 4-5 φορές να πετυχαίνουμε απορρύπανση σε ποσοστό που φτάνει το 90%».

O Γιώργος Σαρελάκος, επικεφαλής της οργάνωσης Aegean Rebreath και μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Δικτύου «Μπλε» Δήμων

Ιδιαίτερα σημαντικό για έναν ισορροπημένο πλανήτη είναι να υπάρχει καθαρό θαλάσσιο περιβάλλον. Πέραν όμως της περιβαλλοντικής διάστασης, κοινότητες που επωφελούνται από τη θάλασσα σε οικονομικό επίπεδο, θα πρέπει τουλάχιστον να την προστατέψουν, αφού τους δίνει τα προς το ζην.

Για αυτό και είναι απαραίτητη η στροφή σε μια νέα κουλτούρα μείωσης της κατανάλωσης αλλά και ενίσχυσης της ανακύκλωσης και επαναξιοποίησης των θαλάσσιων απορριμμάτων στο πλαίσιο των αρχών της κυκλικής οικονομίας. Αυτό πρεσβεύει η Aegean Rebreath, που εκτιμά ότι θα πρέπει να γίνει άμεσα αντιληπτή η σημασία που έχει η προστασία των θαλασσών για τα οικοσυστήματα, την οικονομία και την κοινωνία.