Προβλέποντας τον κίνδυνο πυρκαγιάς

Η απάντηση είναι ναι, θα μας πει η κ. Βάσω Κοτρώνη, Διευθύντρια Ερευνών στο Ινστιτούτο Ερευνών Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών.

«Το DISARM (Drought and Fire Observatory and Early Warning System) ξεκίνησε ως ένα πρόγραμμα διακρατικής συνεργασίας μεταξύ χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και συγκεκριμένα της Ελλάδας, της Κύπρου και της Βουλγαρίας, με βασικό στόχο την ανάπτυξη και επιχειρησιακή λειτουργία ενός συνόλου υπηρεσιών για την παρακολούθηση και πρόγνωση του κινδύνου εκδήλωσης και εξάπλωσης δασικών πυρκαγιών, μας λέει η κα Κοτρώνη. Πρόκειται για ένα σύστημα έγκαιρης και έγκυρης προειδοποίησης στην ανάπτυξη του οποίου χρησιμοποιήθηκαν τεχνολογίες δορυφορικής παρατήρησης, εξειδικευμένες μετεωρολογικές προγνώσεις και προγνώσεις εξάπλωσης μετώπου δασικής πυρκαγιάς».

Από τη χώρα μας, πλην της ομάδας METEO του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (ΕΑΑ), συμμετείχε και το Τμήμα Φυσικής του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ).

Οι πυλώνες

Με απλά λόγια, το σύστημα αυτό περιλαμβάνει εκτίμηση πυρομετεωρολογικής επικινδυνότητας, με βάση υψηλής ανάλυσης αριθμητικές προγνώσεις, που πραγματοποιούνται στη μονάδα ΜΕΤΕΟ του ΕΑΑ και δείχνει, πόσο συγκεκριμένες καιρικές συνθήκες, σε μία ορισμένης περιοχή μπορεί να ευνοήσουν την εξάπλωση μίας πυρκαγιάς.

«Φτιάξαμε μία πλατφόρμα δορυφορικού εντοπισμού εστιών πυρκαγιάς, όπου αλγόριθμοι αναγνωρίζουν εστίες ώστε σε πρώτη φάση να εντοπίζεται το ακριβές σημείο μιας πυρκαγιάς. Ο εντοπισμός αυτός συνεπάγεται ότι η πυρκαγιά θα έχει ήδη πάρει έκταση», μας λέει η κα Κοτρώνη.

«Στην παρούσα φάση δεν μπορούμε να εντοπίσουμε μία πυρκαγιά κατά την έναρξή της, πριν πάρει διαστάσεις.

»Ένα άλλο ιδιαίτερα πρωτότυπο αποτέλεσμα είναι το σύστημα πρόβλεψης εξάπλωσης μετώπου πυρκαγιάς ‘ΙΡΙΣ’. Από τη στιγμή που υπάρχει πληροφορία για το σημείο έναρξης μίας πυρκαγιάς, και για τη χρονική στιγμή που ξεκίνησε, τότε μέσω υπερυψηλής ανάλυσης προγνώσεων του ανεμολογικού πεδίου και όλων των συνθηκών που υπάρχουν στην περιοχή, από πλευράς δασικών καυσίμων, διαμορφώνονται πληροφορίες για την ταχύτητα εξάπλωσης, την ένταση και την περίμετρό της, για τις επόμενες 6,12,24 ώρες».

Η κ. Βάσω Κοτρώνη, Διευθύντρια Ερευνών στο Ινστιτούτο Ερευνών Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών

Που βρίσκουν εφαρμογή αυτά τα συστήματα;

Παρά την πρωτοπορία των συστημάτων αυτών, στην πράξη δεν υπάρχει πλήρης αξιοποίηση των πληροφοριών και των εργαλείων αυτών στο πεδίο. Όπως μας λέει η κα Κοτρώνη, «Αν και αρχικά συνεργαστήκαμε με την πυροσβεστική και μάλιστα με μεγάλη επιτυχία τη διετία 2019-2020, αυτή τη στιγμή το σύστημα ‘ΙΡΙΣ’ δεν αξιοποιείται. Υπάρχει όμως στη φαρέτρα της μονάδας METEO μαζί με το DISARM, και μπορούν να χρησιμοποιηθούν οποιαδήποτε στιγμή από την πυροσβεστική και την πολιτική προστασία, οι οργανωτικές δομές των οποίων έχουν δώσει αλλού προτεραιότητα, οπότε τέτοιου τύπου συστήματα έχουν μείνει αναξιοποίητα. Στις μεγάλες πυρκαγιάς της Εύβοιας, του Έβρου, της Ροδόπης και της Ρόδου, το σύστημα ‘ΙΡΙΣ’ δεν χρησιμοποιήθηκε».

Η ισχύς εν τη ενώσει

Όπως μάς αναφέρει η κα Κοτρώνη, η συνεργασία μεταξύ ερευνητικών φορέων που έχουν να προσφέρουν εργαλεία και υπηρεσίες σε επιχειρησιακό επίπεδο μπορεί να αποβεί σωτήρια για τον περιορισμό των δασικών πυρκαγιών.

«Δεν έχουμε χάσει την ελπίδα μας, αναφέρει χαρακτηριστικά. Στόχος μας είναι να κατανοήσουμε καλύτερα τις πυρκαγιές ώστε να μπορούμε να προγνώσουμε τη συμπεριφορά τους. Επιπροσθέτως σχετικά με την αναγνώριση εστιών δασικής πυρκαγιάς υπάρχει μία προσπάθεια που γίνεται σε επίπεδο μικροδορυφόρων, με χαρακτηριστικά μεγαλύτερης χωρικής και χρονικής ανάλυσης εικόνων ώστε να καταγράφουμε ακόμα και τις μικρές εστίες πυρκαγιάς, πολύ πιο νωρίς, όταν το μέγεθός τους είναι ακόμα διαχειρίσιμο. Ελπίζω ότι θα έχουμε σύντομα καλά αποτελέσματα».

Όσον αφορά το θέμα της επιτήρησης μίας περιοχής με drone, η κα Κοτρώνη μάς ανέφερε ότι τα drone έχουν μία συγκεκριμένη εμβέλεια, και είναι σχετικά δύσκολο να επιβλέπουν όλη την επικράτεια σμήνη από drone. Επίσης πολλά από αυτά δεν μπορούν να εκτελούν πτήσεις στις πολύ δυσμενείς μετεωρολογικές συνθήκες.

Ο φωτιά έχει τον δικό της καιρό

«Η φωτιά δημιουργεί το δικό της καιρό και αλλάζει τις μετεωρολογικές συνθήκες από τον καιρό που μπορεί να επικρατεί ευρύτερα στην περιοχή», μας λέει ο κ. Θοδωρής Γιάνναρος, πυρομετεωρολόγος στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών.

«Παρά τα μεγάλα βήματα που έχουν γίνει στην Ελλάδα, μας λέει ο κ. Γιάνναρος, πρέπει να καταλάβουμε ότι δεν αρκεί να βασιζόμαστε μόνο στο δόγμα της καταστολής μιας πυρκαγιάς. Γενικά, η προσέγγιση της ενίσχυσης δυνάμεων καταστολής στη διαχείριση πυρκαγιών είναι μονόπλευρη και δημιουργεί έναν φαύλο κύκλο. Πρέπει να καταλάβουμε ότι χρειάζεται ολοκληρωμένη διαχείριση. Η καταστολή εντάσσεται στον πυλώνα που ονομάζεται ‘απόκριση΄ και εφαρμόζεται όταν η φωτιά έχει ξεκινήσει να εξαπλώνεται, άρα πρέπει να αντιμετωπιστεί γρήγορα, ειδικά σε περιοχές όπως η Αττική που έχει παντού σπίτια.

»Η διαχείριση της πυρκαγιάς μπορεί να ξεκινήσει με προληπτικά μέτρα μέσα στο χειμώνα, όπου οι συνθήκες είναι λιγότερο ευνοϊκές για τη φωτιά, μέσα από καύση δασικών καυσίμων με προδιαγεγραμμένο τρόπο, αναφέρει ο κ. Γιάνναρος. Δηλαδή βάζουμε οι ίδιοι φωτιά σε περιοχές περιορισμένου κινδύνου ώστε να προστατεύει στο δάσος. Αυτό εφαρμόζεται ήδη σε πολλές χώρες, ενώ πιλοτικά εφαρμόστηκε και στην Ελλάδα, και συγκεκριμένα στη Χίο, μετά από συνεργασία του WWF με τον Ελληνικό Γεωργικό Οργανισμό (ΕΛΓΟ) «Δήμητρα».

Αυτή τη στιγμή ένας τέτοιος συνδυασμός δεν εφαρμόζεται.

Ο κ. Θοδωρής Γιάνναρος, πυρομετεωρολόγος στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών

«Η τεχνολογία υπάρχει και η γνώση υπάρχει, θα μας πει ο κ. Γιάνναρος, χρειάζεται όμως ανθρώπινο δυναμικό και συνεργασία μεταξύ μετεωρολόγων, πυρομετεωρολόγων και πυροσβεστών που θα βρίσκονται στο πεδίο. Επίσης, πρέπει να αξιοποιηθούν δεδομένα και στατιστικά τα οποία δυστυχώς δεν καταγράφονται όπως θα έπρεπε».

Μία πυρκαγιά μπορεί να ξεκινήσει από αμέλεια ή από αγροτικές εργασίες ή ακόμα κι από αστοχία του ΔΕΔΔΗΕ. Αυτή τη στιγμή όμως δεν διαθέτουμε κανένα τέτοιο στοιχείο για το πως μπήκαν οι πυρκαγιές. Αφού λοιπόν δεν έχουμε ακρίβεια και δεν γνωρίζουμε τη ρίζα του προβλήματος, τότε είναι δύσκολο να περιορίσουμε τον κίνδυνο».