Νέα Μελέτη diaNEOsis: ​​Περιοχές Νatura 2000 - Προστασία και Βιώσιμη Ανάπτυξη

Ένα Εθνικό Σχέδιο για την ανάπτυξη του τουρισμού στις προστατευόμενες περιοχές με σεβασμό στη βιοποικιλότητα και στο περιβάλλον

Aπό το 2017, η διαΝΕΟσις έχει ασχοληθεί με το ζήτημα της προστασίας και ανάπτυξης των περιοχών Natura 2000. Πρόκειται για περιοχές, οι οποίες είναι ενταγμένες σε ένα ευρωπαϊκό δίκτυο και προστατεύονται από την εθνική και ευρωπαϊκή νομοθεσία.

Είναι χαρακτηριστικό ότι περίπου 27% της χερσαίας και το 20% της θαλάσσιας έκτασης της Ελλάδας είναι χαρακτηρισμένες ως προστατευόμενες περιοχές, ενταγμένες στο ευρωπαϊκό δίκτυο προστατευόμενων περιοχών Natura 2000. Αν και η διασφάλιση της προστασίας τους και η βιώσιμη τουριστική ανάπτυξή τους έχει σημαντικές θετικές συνέπειες για την τοπική κοινωνική και οικονομική ευημερία, σε πολλές τέτοιες ελληνικές περιοχές οι πρωτοβουλίες και οι παρεμβάσεις για την ανάπτυξη παραμένουν αποσπασματικές. Γιατί συμβαίνει αυτό; Τι μπορεί να γίνει για την καλύτερη προστασία και αξιοποίησή τους;

Η πιο πρόσφατη δημοσίευση της διαΝΕΟσις σε συνεργασία με τον ΟΦΥΠΕΚΑ υπογράφεται από καθηγητές και ερευνητές από το Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, με επιστημονικό υπεύθυνο τον ομότιμο καθηγητή Τουριστικής Ανάπτυξης, Πάρι Τσάρτα, ενώ συμμετέχουν και καθηγητές από το Πανεπιστήμιο Αιγαίου και το Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής. Η μελέτη αυτή προσεγγίζει το ζήτημα συνολικά και φιλοδοξεί να αποτελέσει ένα Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο για την οργάνωση και ανάπτυξη του τουρισμού στις περιοχές Natura 2000 στην Ελλάδα. Λαμβάνει υπόψη τις σημαντικές ιδιαιτερότητες των προστατευόμενων περιοχών, αναλύει τα χαρακτηριστικά του σύγχρονου τουρισμού και το θεσμικό πλαίσιο, παραθέτει δέκα παραδείγματα ανάπτυξης σε αντίστοιχες περιοχές στην Ελλάδα και στο εξωτερικό και καταλήγει στις αντίστοιχες κατευθύνσεις πολιτικής.

Oι ενταγμένες στο δίκτυο Natura 2000 προστατευόμενες περιοχές στην ελληνική επικράτεια αντιμετωπίζουν σήμερα σημαντικές προκλήσεις, όσον αφορά την προστασία αλλά και την τουριστική αξιοποίησή τους. Η νέα μελέτη που δημοσιεύει η διαΝΕΟσις σε συνεργασία με τον ΟΦΥΠΕΚΑ υπογράφεται από καθηγητές και ερευνητές από το Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, με επιστημονικό υπεύθυνο τον ομότιμο καθηγητή Τουριστικής Ανάπτυξης, Πάρι Τσάρτα, ενώ συμμετέχουν και καθηγητές από το Πανεπιστήμιο Αιγαίου και το Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής. Η μελέτη αυτή προσεγγίζει το ζήτημα συνολικά και φιλοδοξεί να αποτελέσει ένα Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο για την οργάνωση και ανάπτυξη του τουρισμού στις περιοχές Natura 2000 στην Ελλάδα.

Σύγχρονες προκλήσεις και τάσεις

• Υπερτουρισμός: Η άναρχη τουριστική ανάπτυξη ασκεί πίεση στη βιοποικιλότητα και στις προστατευόμενες περιοχές.
• Ειδικές και εναλλακτικές μορφές τουρισμού: Υπάρχουν εδώ και δεκαετίες (π.χ. αγρουτουρισμός, οικοτουρισμός, θαλάσσιος τουρισμός), αλλά σήμερα είναι ακόμα πιο αισθητή η ανάγκη περαιτέρω προώθησής τους στις προστατευόμενες περιοχές, καθώς οι επισκέπτες «αγοράζουν» όλο και περισσότερο εμπειρία παρά αγαθά.
• Ηλεκτρονικός τουρισμός: Ο νέος τουρίστας-καταναλωτής αντλεί τις απαραίτητες πληροφορίες για το ταξίδι του από το Διαδίκτυο, καθώς εκεί είναι που «διαφημίζει» και την τουριστική εμπειρία του στον κοινωνικό του κύκλο.
• Κλιματική κρίση: Απαιτεί επαγρύπνηση και μέτρα προστασίας. Ενδεικτικά: ειδικός σχεδιασμός προστασίας των προστατευόμενων περιοχών και ανάδειξη του εθελοντισμού ως παράγοντα προστασίας από τις αυξανόμενες φυσικές καταστροφές.
• «Πολυκινητρικός» τουρίστας: Δεν ταξιδεύει μόνο για παραθερισμό ή επαγγελματικούς λόγους αλλά κάνει πολλά ταξίδια ετησίως με ειδικά ή πολλαπλά κίνητρα, συμβάλλοντας στην αύξηση των επισκέψεων στις προστατευόμενες περιοχές.
• Εμπλουτισμένη και εικονική πραγματικότητα: Καθιστά την τουριστική εμπειρία πιο ελκυστική (π.χ. εικονική περιήγηση στα εθνικά πάρκα), αλλά και προσβάσιμη σε όσους δεν μπορούν να τη βιώσουν (π.χ. ΑμεΑ, μικρά παιδιά, ηλικιωμένοι).

Η διαχείριση των περιοχών Natura 2000 στην Ελλάδα

Πριν από την ίδρυση του Οργανισμού Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (ΟΦΥΠΕΚΑ), η διαχείριση των προστατευόμενων περιοχών στην Ελλάδα ήταν κατακερματισμένη και γινόταν μέσω διαφόρων φορέων και δομών.

Η ίδρυση του ΟΦΥΠΕΚΑ το 2020 κάλυψε την ανάγκη για έναν κεντρικό οργανισμό για την προστασία και την αξιοποίηση των προστατευόμενων περιοχών. Ο νέος οργανισμός ενσωμάτωσε τις αρμοδιότητες και τις ευθύνες των προηγούμενων φορέων.

Οικονομικό όφελος και χρηματοδότηση

Σύμφωνα με παλαιότερη μελέτη της διαΝΕΟσις, η αξιοποίηση του 40% των περιοχών Natura 2000 μπορεί να αποφέρει έως και 2 δισ. ευρώ έσοδα ετησίως και να δημιουργήσει 15.000 θέσεις εργασίας.

• Διαθέσιμες πηγές για τη χρηματοδότηση υποδομών και επενδύσεων:
• ΕΣΠΑ 2021- 2027 (Τομεακά και Περιφερειακά προγράμματα)
• Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας
• Προγράμματα Ευρωπαϊκής και Εδαφικής Συνεργασίας (Interreg)
• LIFE 2021-2027
• Ολοκληρωμένες Χωρικές Επενδύσεις

Προτάσεις πολιτικής

Η μελέτη παραθέτει συγκεκριμένες κατευθύνσεις πολιτικής και πλαίσιο δράσεων που θα συμβάλλουν στην εισαγωγή βιώσιμου τουρισμού στις προστατευόμενες περιοχές της Ελλάδας. Ενδεικτικά:

Ενίσχυση του πλαισίου διαχείρισης

• Συμμετοχή όλων των εμπλεκόμενων ομάδων στην τουριστική ανάπτυξη των ΠΠ.
• Οικονομικά αποδοτική λειτουργία των ΠΠ μέσω ρυθμίσεων πρόσβασης, καταγραφής επισκεπτών και εισιτηρίων.

Ενίσχυση επιχειρησιακής ικανότητας

• Εκπαίδευση και κατάρτιση εξειδικευμένου προσωπικού σε θέματα αναψυχής και αειφόρου τουρισμού.

Προβολή και προώθηση

• Πραγματοποίηση στοχευμένων προγραμμάτων προβολής και προώθησης των προστατευόμενων περιοχών στην Ελλάδα και το εξωτερικό.

Μείωση περιβαλλοντικού αποτυπώματος

• Προώθηση πρακτικών που μειώνουν το αποτύπωμα των τουριστικών εγκαταστάσεων εντός των προστατευόμενων περιοχών.
• Εφαρμογή συστημάτων παρακολούθησης του περιβαλλοντικού αποτυπώματος από τις τουριστικές δραστηριότητες.

Παροχή ποιοτικών τουριστικών προϊόντων

• Ανάπτυξη χαρτοφυλακίου ήπιων τουριστικών δραστηριοτήτων συμβατών με τις περιοχές Natura 2000.
• Xρήση τεχνολογικών υπηρεσιών για την ανακάλυψη και την αξιολόγηση της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς.

Υποστήριξη τοπικής οικονομίας

• Σύνδεση της επωνυμίας των προστατευόμενων περιοχών με τα τοπικά προϊόντα.
• Προώθηση εναλλακτικών τρόπων βιοπορισμού που συνδέονται με τις ήπιες τουριστικές δραστηριότητες στον τοπικό πληθυσμό (π.χ. οικοτουρισμός).

Συμμετοχικός σχεδιασμός

• Μέτρα ενίσχυσης της συνεργασίας με τοπικές κοινότητες και τουριστικούς φορείς.

Εδώ θα βρείτε μια σύνοψη της μελέτης, ενώ εδώ μπορείτε να διαβάσετε ολόκληρη τη μελέτη. Επίσης, εδώ θα βρείτε μια ακόμα πιο συνοπτική καταγραφή του περιεχομένου της.