Πράσινα, ασφαλή και τεχνολογικά προηγμένα λιμάνια

Ασφάλεια και τεχνολογία στην πρώτη γραμμή

«Το Υπουργείο μέσω του Τομεακού Προγράμματος «Μεταφορές 2021-2027» χρηματοδοτεί με €22 εκ. την προσαρμογή των λιμένων που απαιτείται να εντάσσονται στον κώδικα ISPS και με €35 εκ. την υλοποίηση του Συστήματος Εισόδου-Εξόδου (ΣΕΕ) στα θαλάσσια Συνοριακά Σημεία Διέλευσης (ΣΣΔ) (Schengen), μας λέει ο κ. Ευάγγελος Κυριαζόπουλος, Γενικός Γραμματέας Ναυτιλίας και Λιμένων. Μέσω της Δράσης ‘Ανάπτυξη νησιωτικών λιμενικών υποδομών’ χρηματοδοτεί με €180 εκ. κρίσιμες παρεμβάσεις για την ασφάλεια και την ανθεκτικότητα των λιμενικών εγκαταστάσεων σε πάνω από 30 λιμένες που δεν ανήκουν στο διευρωπαϊκό δίκτυο μεταφορών.

»Παράλληλα, η Γενική Γραμματεία Ναυτιλίας και Λιμένων δίνει εγκρίσεις σκοπιμότητας για προτάσεις έργων λιμένων στις προκηρύξεις της Χρηματοδοτικής Διευκόλυνσης CEF II ‘Transport Call’ που αποσκοπούν μεταξύ άλλων στον εκσυγχρονισμό και την διασφάλιση της λειτουργίας τους».

Πράσινες πρακτικές λειτουργίας

Όπως αναφέρει ο κ. Κυριαζόπουλος, «τόσο οι Οργανισμοί Λιμένων, μέσω συγκεκριμένων δράσεων και πρακτικών, αλλά και τα Δημοτικά Λιμενικά Ταμεία (ΔΛΤ) της χώρας, δραστηριοποιούνται ενεργά με τα θέματα περιβαλλοντικής διαχείρισης των λιμένων. Ένας σημαντικός αριθμός, που βαίνει ολοένα αυξανόμενος, συμμετέχει σε πρωτοβουλίες του Ευρωπαϊκού Οργανισμού για τους Λιμένες (ESPO), λαμβάνοντας πιστοποιήσεις για την ολιστική προσέγγιση σε ό,τι αφορά την περιβαλλοντική διαχείριση των λιμενικών δραστηριοτήτων. Η ατμοσφαιρική ρύπανση, η διαχείριση του θορύβου, η εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων έργων και προγραμμάτων και γενικότερα οι υποχρεώσεις συμμόρφωσης με την εθνική και ευρωπαϊκή νομοθεσία καθιστούν απαραίτητη την συμπερίληψη των πράσινων πρακτικών, τόσο κατά τη λειτουργία, όσο και για το σχεδιασμό και προγραμματισμό τους.

»Τα προβλήματα βέβαια που αντιμετωπίζουν οι λιμενικές εγκαταστάσεις της χώρας από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής είναι πολλά και κάποιες φορές δυσεπίλυτα, ειδικά στα νησιά μας. Ωστόσο, καθώς η ανάγκη για συντήρηση και ασφαλή λειτουργία των λιμενικών εγκαταστάσεων είναι συνεχής και αδιαπραγμάτευτη, ήδη επεξεργαζόμαστε τρόπους διεκδίκησης περισσότερων διαθέσιμων πόρων τόσο κατά την τρέχουσα προγραμματική περίοδο, ενώ παράλληλα προετοιμαζόμαστε και για τη διαπραγμάτευση του επόμενου πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου που θα ξεκινήσει το 2025, για να ανταποκριθούμε σχετικά».

Ο κ. Ευάγγελος Κυριαζόπουλος, Γενικός Γραμματέας Ναυτιλίας και Λιμένων του Υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής

Η Ένωση Λιμένων Ελλάδας

«Στην Ένωση Λιμένων Ελλάδος (ΕΛΙΜΕ) συμμετέχουν συνολικά 30 λιμάνια, αρχίζοντάς από τα 13 τα οποία είναι Ανώνυμες Εταιρίες και τα υπόλοιπά μέλη μας είναι Λιμενικά Ταμεία», μας λέει ο κ. Βασίλης Μάμαλης, Γενικός Διευθυντής της ΕΛΙΜΕ.

«Ο Πειραιάς είναι το μεγαλύτερο λιμάνι της Μεσογείου και το 4^ο μεγαλύτερο της Ευρώπης, με κύριο ανταγωνιστή τη Βαλένθια. Στη δεύτερη θέση για τη χώρα μας με σταθερή άνοδο στη διακίνηση φορτίων βρίσκεται το λιμάνι της Θεσσαλονίκης.

»Από τα Λιμενικά Ταμεία, των οποίων βασική πηγή εσόδων είναι η ακτοπλοΐα και η κρουαζιέρα, στην πρώτη θέση σε αφίξεις κρουαζιερόπλοιων στην Ελλάδα ξεχωρίζει η Σαντορίνη, η οποία είναι και δεύτερη σε αριθμό επιβατών κρουαζιέρας μετά τον Πειραιά. Ακολουθεί το λιμάνι της Μυκόνου και τρίτο στην εθνική κατάταξη μετά τον Πειραιά και τη Σαντορίνη.

»Τα ελληνικά λιμάνια συνολικά βρίσκονται σε τροχιά ανόδου, προχωρώντας οι ιδιωτικοποιήσεις και η υλοποίηση των υποχρεωτικών αλλά και των πράσινων επενδύσεων τα επόμενα χρόνια αναμένεται να αυξήσουν τη θέση τους στην Ευρωπαϊκή αλλά και την παγκόσμια κατάταξη», αναφέρει ο κ. Μάμαλης.

Λιμάνια και κλιματική αλλαγή

«Υπάρχουν νέες προκλήσεις που απορρέουν από την κλιματική κρίση, για την οποία δεν έχουμε ακόμη στοιχεία και προβλέψεις για το τι θα επακολουθήσει, απλά έχουμε πάρει το μήνυμα και έχει δημιουργηθεί ο προβληματισμός για νέο σχεδιασμό και διαχείριση του κινδύνου στα λιμάνια μας», αναφέρει ο κ. Μάμαλης, με αφορμή την πρόσφατη ημερίδα που διοργάνωσε η ΕΛΙΜΕ στα ‘Ποσειδώνια’.

«Σαν παράδειγμα θα μπορούσαμε να αναφέρουμε το λιμάνι του Βόλου, το οποίο βρέθηκε να αντιμετωπίζει τις συνέπειες της μεγάλης καταστροφής στη Θεσσαλία το Σεπτέμβριο του 2023. Η φιλοσοφία και η πολιτική των ελληνικών λιμένων είναι ευθυγραμμισμένη με τις ευρωπαϊκές υποχρεώσεις της χώρας σε σχέση με τη μείωση εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Προς αυτή την κατεύθυνση εργαζόμαστε, σε συνεργασία με τα Πανεπιστήμια και τις εταιρίες που παρέχουν τεχνολογικές λύσεις, για να κάνουμε τα λιμάνια μας πιο έξυπνα και πιο πράσινα.

»Έχοντας τις απαραίτητες πιστοποιήσεις τα λιμάνια μας έχουν αποδείξει ότι παρέχουν τη μέγιστη ασφάλεια για τους χρήστες τους και τα εξυπηρετούμενα φορτία. Τα Λιμάνια του Πειραιά και της Θεσσαλονίκης που είναι και τα μεγαλύτερα της χώρας έχουν προχωρήσει πολύ στο θέμα της έξυπνης διαχείρισης», τονίζει ο κ. Μάμαλης.

Βασικό θέμα για την προετοιμασία και το πρασίνισμα των λιμένων είναι το γεγονός ότι η ναυτιλία δεν έχει κατασταλάξει στο ποιο θα είναι το επόμενο ναυτιλιακό καύσιμο, πότε θα μεταβούμε σε αυτό και πιο θα είναι το ενδιάμεσο καύσιμο έτσι ώστε τα λιμάνια μας να προσαρμοστούν αντίστοιχα. Μην παραβλέπουμε ότι ο ρόλος των λιμανιών είναι να εξυπηρετούν τα πλοία. Το μόνο που μπορούμε να θεωρούμε δεδομένο και εργαζόμαστε πάνω σε αυτό σήμερα, είναι η διασύνδεση των πλοίων με ρεύμα από την ξηρά προκειμένου να μη χρησιμοποιούνται οι μηχανές των πλοίων που εκπέμπουν διοξείδιο του άνθρακα (CO₂) όταν είναι στο λιμάνι. Η χώρα μας έχει δεσμευτεί ότι μέχρι το 2030, 12 ελληνικά λιμάνια θα παρέχουν αυτή τη δυνατότητα και σίγουρα τα λιμάνια μας εργάζονται προς αυτή την κατεύθυνση.

Ο κ. Βασίλης Μάμαλης, Γενικός Διευθυντής της Ένωσης Λιμένων Ελλάδος

Το παράδειγμα του Οργανισμού Λιμένος Θεσσαλονίκης: Πύλη Πράσινης Ανάπτυξης και Υπευθυνότητας

«Η συνεπής υλοποίηση της ολοκληρωμένης Στρατηγικής Βιώσιμης Ανάπτυξης που έχει αναπτύξει η εταιρεία «Οργανισμός Λιμένος Θεσσαλονίκης Α.Ε. (ΟΛΘ Α.Ε.), σε όλο το φάσμα των μη χρηματοοικονομικών δεικτών που σχετίζονται με τις δραστηριότητές της, αποτυπώνει έμπρακτα την περιβαλλοντική ηθική της εταιρείας, που είναι κάτι περισσότερο από ένα λιμάνι», μας αναφέρει ο κ. Αθανάσιος Λιάγκος, Εκτελεστικός Πρόεδρος Δ.Σ. της ΟΛΘ Α.Ε.

«Αναλαμβάνοντας πρωτοβουλίες στην πρώτη γραμμή της πράσινης μετάβασης του λιμενικού τομέα, η ΟΛΘ Α.Ε. έχει σχεδιάσει και υλοποιεί ένα Σύστημα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης για όλες τις λιμενικές δραστηριότητες, πιστοποιημένο σύμφωνα με το Διεθνές Πρότυπο ISO 14001:2015. Σύμφωνα με την ισχύουσα ελληνική και ευρωπαϊκή νομοθεσία, και με οδηγό τις ενότητες του προτύπου, η ΟΛΘ Α.Ε. προσδιορίζει, αξιολογεί και ελέγχει συστηματικά όλες τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις της λειτουργίας της. Έχει θέσει ως προτεραιότητά της την αποτελεσματική διαχείριση των υδάτινων πόρων και την προστασία του θαλάσσιου και χερσαίου οικοσυστήματος. Η συνεχής βελτίωση του Συστήματος διασφαλίζεται με την ανάπτυξη περιβαλλοντικών προγραμμάτων και την παρακολούθηση των δεικτών περιβαλλοντικών επιδόσεων.

»Η ΟΛΘ Α.Ε. είναι το πρώτο λιμάνι στην Ελλάδα που συμμετέχει στο Δίκτυο Green Award ως Πάροχος Κινήτρων, προσφέροντας έκπτωση 15% στα λιμενικά τέλη στα πιστοποιημένα με Green Award πλοία που προσεγγίζουν το λιμάνι της Θεσσαλονίκης. Το Green Award Certificate αποτελεί πιστοποιητικό ποιότητας για πλοία και ναυτιλιακές εταιρείες που υπερβαίνουν τις νομοθετικές υποχρεώσεις σχετικά με τα περιβαλλοντικά πρότυπα.

»Ακρογωνιαίο λίθο του Συστήματος Περιβαλλοντικής Διαχείρισης της ΟΛΘ Α.Ε. αποτελεί η περιβαλλοντική πολιτική της, μέσω της οποίας προσδιορίζονται οι δεσμεύσεις της σε ευθυγράμμιση με την επιχειρηματική στρατηγική της. Η σφαιρική ανάπτυξη των δραστηριοτήτων της ΟΛΘ Α.Ε., τηρώντας τη δέσμευσή της για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη, επικυρώνεται με την ένταξή της στον δείκτη Αειφορίας του ATHEX.

Διαχείριση αποβλήτων

Όπως αναφέρει ο κ. Λιάγκος, «Η ορθή διαχείριση αποβλήτων αποτελεί θεμελιώδες στοιχείο του Συστήματος Περιβαλλοντικής Διαχείρισης της ΟΛΘ Α.Ε. Για τα απόβλητα που παράγονται στο λιμάνι, η Εταιρεία εφαρμόζει το εγκεκριμένο Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων Λιμένα, η υλοποίηση του οποίου ενισχύεται από εκπαιδευτικές συνεδρίες, με στόχο την εφαρμογή των αρχών κυκλικής οικονομίας, όπως τη μείωση της χρήσης πόρων, την πρόληψη της παραγωγής στην πηγή και η επαναχρησιμοποίηση. Η κατηγορία των αποβλήτων που παράγονται από πλοία περιλαμβάνει απόβλητα που προέρχονται από το σύνολο των λειτουργιών ενός πλοίου. Το Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων και καταλοίπων φορτίου πλοίων, εγκεκριμένο από το Υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, ορίζει την ορθή διαχείρισή τους, που διενεργείται μέσω εγκεκριμένων εργολάβων».

Ο κ. Αθανάσιος Λιάγκος, Εκτελεστικός Πρόεδρος Δ.Σ. της ΟΛΘ Α.Ε.

Ενέργεια

«Η κατανάλωση ενέργειας αποτελεί επίσης σημαντική περιβαλλοντική πτυχή των δραστηριοτήτων της ΟΛΘ Α.Ε., που επιδιώκει την αποτελεσματική διαχείρισή της μέσω της υλοποίησης του Συστήματος Ενεργειακής Διαχείρισης, σύμφωνα με το πρότυπο ISO 50001:2018. Κάνοντας χρήση του προτύπου έχουν προσδιοριστεί οι βασικές χρήσεις ενέργειας και διερευνώνται συστηματικά δράσεις για τη βελτίωση της ενεργειακής επίδοσης του λιμένα Θεσσαλονίκης. Σημαντικά μέτρα που έλαβε η ΟΛΘ Α.Ε. για την επίτευξη των στόχων που έχουν τεθεί στο πρότυπο ISO 50001 είναι: η αντικατάσταση όλων των λαμπτήρων υψηλής κατανάλωσης ενέργειας στους ιστούς εξωτερικού φωτισμού της λιμενικής εγκατάστασης από LED, η προμήθεια επίγειου εξοπλισμού υψηλής ενεργειακής απόδοσης, η χρήση αναλυτών ηλεκτρικής ενέργειας στην παροχή γερανών, η εφαρμογή λογισμικού για μέτρηση της κατανάλωσης ενέργειας ανά σύνδεση στο δίκτυο, όπως και στοχευμένες εκπαιδεύσεις του προσωπικού για την ορθή χρήση μηχανημάτων και την ανάπτυξη ενεργειακής κουλτούρας», αναφέρει ο κ. Λιάγκος.

Προστασία του θαλάσσιου οικοσυστήματος

«Σύμφωνα με τις απαιτήσεις των εγκεκριμένων περιβαλλοντικών όρων για τη λειτουργία του λιμένα Θεσσαλονίκης, πραγματοποιούνται μετρήσεις ποιότητας του θαλασσινού νερού δύο φορές ανά έτος και μετρήσεις θορύβου μία φορά ανά έτος. Οι Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων εκπονούνται πριν από οποιοδήποτε έργο ανάπτυξης του λιμένα, με γνώμονα την προστασία του θαλάσσιου και χερσαίου περιβάλλοντος. Επιπλέον, η ΟΛΘ Α.Ε. πραγματοποιεί, σε συνεργασία με τις αρμόδιες αρχές, ασκήσεις ετοιμότητας έκτακτης ανάγκης και έχει καταρτίσει σχέδια αντιμετώπισης κάθε περιστατικού σχετικά με τυχόν ρύπανση της θάλασσας από επικίνδυνες χημικές ουσίες και πετρελαιοειδή. Τα σχέδια έκτακτης ανάγκης επικαιροποιούνται κάθε χρόνο και εγκρίνονται από το Κεντρικό Λιμεναρχείο Θεσσαλονίκης, ενώ την εκτέλεση των μέτρων αντιμετώπισης έκτακτης ανάγκης αναλαμβάνει εξουσιοδοτημένη εξειδικευμένη εταιρεία αντιρρύπανσης», μας λέει ο κ. Λιάγκος.

Δημιουργία προστιθέμενης αξίας για την κοινωνία

Σχετικά με τις πράσινες πρακτικές ο κ. Λιάγκος αναφέρει, «Με διεθνή προσανατολισμό στη νέα εποχή Επιχειρηματικής Ανάπτυξης, Καινοτομίας, Βιωσιμότητας, Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Υπευθυνότητας, ο λιμένας Θεσσαλονίκης είναι εταίρος συνεργασιών ανάπτυξης πράσινων πρακτικών. Ένα από τα έργα καινοτομίας στα οποία συμμετέχει είναι το POSEIDON, με στόχο την απανθρακοποίηση του ναυτιλιακού κλάδου μέσω της χρήσης συνθετικής μεθανόλης (e-methanol). Το λιμάνι της Θεσσαλονίκης αποτελεί κρίκο της τοπικής «αλυσίδας αξίας» παραγωγής/κατανάλωσης e-methanol και οι νέες μέθοδοι που παράγονται μέσω του POSEIDON αποτελούν πολύτιμο μοχλό ευαισθητοποίησης των ερευνητών και των πολιτών της ΕΕ για τη χρήση συνθετικών καυσίμων μεταξύ των ενεργειών για περισσότερο πράσινη ναυτιλία».

»Η διαρκής ευαισθητοποίηση της κοινωνίας για την προάσπιση του περιβάλλοντος είναι ζωτικής σημασίας για την ΟΛΘ Α.Ε. Η εταιρεία υλοποίησε για πρώτη φορά δράση υποθαλάσσιου καθαρισμού στον 1ο Προβλήτα του Λιμένα Θεσσαλονίκης, τον Σεπτέμβριο του 2023, με τη συμμετοχή 16 δυτών. Ο βυθός γύρω από τον Προβλήτα 1 καθαρίστηκε από αντικείμενα που έθιγαν άμεσα ή έμμεσα το θαλάσσιο οικοσύστημα. Ανασύρθηκαν αντικείμενα συνολικού βάρους 1,5 τόνου, που καταγράφηκαν, διαχωρίστηκαν και προωθήθηκαν για ανακύκλωση. Τη δράση παρακολούθησαν περισσότεροι από 250 μαθητές δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, ενισχύοντας το συλλογικό μήνυμα οικολογικής ανάκαμψης, μήνυμα που εμπνέει συνέχεια πρωτοβουλιών περιβαλλοντικής μέριμνας.

Ένα έξυπνο λιμάνι ανθεκτικό στην κλιματική αλλαγή

«Ο μετασχηματισμός του Λιμένα Θεσσαλονίκης σε έξυπνο λιμάνι αξιοποιεί σύγχρονες ψηφιακές λύσεις, συστήματα αυτοματισμού και πρωτοβουλίες «Internet of Things». Στόχος της ΟΛΘ Α.Ε. είναι η παροχή ολοκληρωμένων ηλεκτρονικών υπηρεσιών, ο αποτελεσματικός συντονισμός πόρων, έργων και εταίρων, η μείωση της γραφειοκρατίας και η βελτιστοποίηση της διαχείρισης εμπορευμάτων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα καινοτομίας που εφαρμόζεται αποτελεί το νέο Σύστημα Διαχείρισης Πληροφοριών του Σταθμού Εμπορευματοκιβωτίων (ΟΠΣ ΣΕΜΠΟ), μια πλατφόρμα εξορθολογισμού και βελτίωσης της διαχείρισης εμπορευματοκιβωτίων. Με το προηγμένο αυτό σύστημα βελτιώνεται η λειτουργική αποδοτικότητα, η ακρίβεια των δεδομένων και παρέχεται στον χρήστη φιλική εμπειρία», τονίζει ο κ. Λιάγκος.

»Ανταποκρινόμενη στις απαιτήσεις του Εθνικού Κλιματικού Νόμου (Ν. 4936/2022), η ΟΛΘ Α.Ε. εφαρμόζει τις κατευθυντήριες γραμμές του προτύπου ISO 14064:2018, προκειμένου να μετρήσει και να παρακολουθεί συστηματικά τις εκπομπές των αερίων ρύπων θερμοκηπίου σε ισοδύναμα διοξειδίου του άνθρακα CO2 (Co2e) από τις δραστηριότητές της. Η ΟΛΘ Α.Ε. έχει επίσης υλοποιήσει ανάλυση των Κλιματικών Κινδύνων, με τον εντοπισμό των σημαντικότερων από αυτούς, προκειμένου να ιεραρχήσει τις δράσεις για την πρόληψη, τον έλεγχο και μετριασμό τους. Για το έτος 2022 η ΟΛΘ Α.Ε. εκπόνησε έκθεση για το αποτύπωμα άνθρακα, η οποία επαληθεύτηκε από εξωτερικό φορέα επαλήθευσης και υποβλήθηκε με επιτυχία στην ηλεκτρονική πλατφόρμα που διαχειρίζονται το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας και ο Οργανισμός Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής».