Λέγεται πως αν εξαφανιστεί η μέλισσα θα εξαφανιστεί και ο άνθρωπος. Αλήθεια ή ψέμα; H μέλισσα είναι ένα «χαρισματικό», εργατικό έντομο, που είτε τη φοβόμαστε, για τα τσιμπήματά της, είτε όχι, το μέλι που προσφέρει είναι από τις πιο νόστιμες και θρεπτικές τροφές.
Για να αποσαφηνίσουμε τις αλήθειες και τους μύθους για τη μέλισσα μιλήσαμε με τον ομότιμο καθηγητή του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, κ. Πασχάλη Χαριζάνη.
Η μέλισσα στην ευημερία του ανθρώπου
Η μέλισσα εκτός από τα 6 προϊόντα που παράγει (μέλι, κερί, γύρη, βασιλικό πολτό, πρόπολη και δηλητήριο) διαδραματίζει πολύ πιο ουσιαστικό ρόλο στην παραγωγή της τροφής μας, καθώς είναι ο πιο αποτελεσματικός επικονιαστής, μας λέει ο κ. Χαριζάνης. Είναι υπεύθυνη για την επικονίαση περισσότερων των 1.200 διαφορετικών καλλιεργειών, δηλαδή του 35% όλων των ειδών καλλιεργειών.
«Παρόλα αυτά αν η μέλισσα εξαφανιστεί, υπάρχουν και άλλοι επικονιαστές (άλλα έντομα, άγριες μέλισσες, καθώς και πτηνά) που θα αναπληρώσουν ένα μεγάλο μέρος του κενού της επικονίασης», μας λέει ο κ. Χαριζάνης επισημαίνοντας ότι χωρίς τη μέλισσα θα μειωθεί πολύ η παγκόσμια παραγωγή μελιού.
Η απειλή για τους πληθυσμούς των μελισσών στη χώρα μας
«Οι απειλές για τις μέλισσες είναι πολλαπλές και προέρχονται είτε από το περιβάλλον είτε από διάφορες ασθένειες, τονίζει ο κ. Χαριζάνης. Θεωρώ τα γεωργικά φάρμακα από τα κύρια αίτια απώλειας μελισσών, γιατί οι καλλιεργητές κάνουν τους ψεκασμούς σε ακατάλληλες ώρες, όταν οι μέλισσες βρίσκονται επάνω στα άνθη. Υπάρχουν επίσης ασθένειες και εχθροί που προκαλούν απώλειες όπως ιώσεις, το άκαρι βαρρόα, η νοσεμίαση και έντομα όπως ο κηρόσκορος και οι σφήκες».
Αλλά και η κλιματική αλλαγή επηρεάζει δραματικά τους πληθυσμούς των μελισσών. Απώλειες προκαλούν οι ακραίες καιρικές συνθήκες, όπως το έντονο κρύο, οι καύσωνες, η ξηρασία (έλλειψη τροφής), οι φωτιές, οι πλημύρες, η αποψίλωση των δασών κ.λπ.
Όλες αυτές τις απώλειες ο μελισσοκόμος προσπαθεί να τις αναπληρώσει την άνοιξη με τη συστηματική τοποθέτηση παραφυάδων*.
Οι πληθυσμοί
Σύμφωνα με στοιχεία του 2023, η Ελλάδα διαθέτει 2.185.000 μελίσσια, 11% της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), και είναι τρίτη σε παραγωγή. Οι 21.000 μελισσοκόμοι παράγουν περίπου 15.000 με 20.000 τόνους μέλι ετησίως. Σε σχέση με το παρελθόν έχουμε αύξηση στους πληθυσμούς των μελισσών ετησίως, λόγω πολλαπλασιασμού κατά την περίοδο της άνοιξης και της αναπλήρωσης των απωλειών, αναφέρει ο κ. Χαριζάνης.
Ο κ. Πασχάλης Χαριζάνης, Ομότιμος καθηγητής του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών.
Θα μπορούσαμε να παράγουμε μέλι στις πόλεις μας;
Δυστυχώς όχι, θα μας πει ο κ. Χαριζάνης. Δεν μπορεί να υπάρξει μελισσοκομία στις πολύ μεγάλες πόλεις, όπως η Αθήνα και η Θεσσαλονίκη. Στις μικρότερες πόλεις μπορεί να υπάρξει μελισσοκομία γιατί οι μέλισσες μπορούν να πετάξουν έξω από τον αστικό ιστό ακόμη και 6 χιλιόμετρα για να συλλέξουν μέλι.
Το μέλλον της μελισσοκομίας
«Η μελισσοκομία είναι ένας κλάδος με πολλούς άξιους μελισσοκόμους και πολλούς ερασιτέχνες θαυμαστές που θα συνεχίσουν να υπηρετούν τη μελισσοκομία φθάνει να μην τους απογοητεύσουμε», αναφέρει ο κ. Χαριζάνης. Η μελισσοκομία δεν απαιτεί ιδιωτική γη για την πρακτική της. Δεν καλλιεργούμε φυτά για να «ταΐσουμε τις μέλισσες», η μέλισσα δεν στεγάζεται και η πρώτη ύλη (νέκταρ και γύρη), που καταναλώνει, παρέχεται δωρεάν είτε από καλλιεργούμενα φυτά είτε από ιθαγενή βλάστηση».
Οι μέλισσες παρέχουν έναν κρίσιμο σύνδεσμο στη διατήρηση των οικοσυστημάτων, την επικονίαση. Διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη διατήρηση της βιοποικιλότητας, στη διασφάλιση της επιβίωσης πολλών φυτών, στην ενίσχυση της αναγέννησης των δασών, στην παροχή βιωσιμότητας και προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή και στη βελτίωση της ποιότητας και της ποσότητας των συστημάτων γεωργικής παραγωγής.
Στην πραγματικότητα, σχεδόν το 75% των παγκόσμιων καλλιεργειών που παράγουν καρπούς και σπόρους για ανθρώπινη κατανάλωση εξαρτώνται, τουλάχιστον εν μέρει, από επικονιαστές για βιώσιμη παραγωγή, απόδοση και ποιότητα.
«Με προβληματίζει το γεγονός ότι μερικοί εκμεταλλεύονται το καλό όνομα που έχει το ελληνικό μέλι και εισάγουν ξένα μέλια και τα βαφτίζουν για ελληνικά, αναφέρει ο κ. Χαριζάνης. Αυτό πρέπει να σταματήσει με την παρέμβαση της πολιτείας».
Νοθεία και ελληνοποιήσεις
Το μέλι είναι μέσα στα έξι πιο νοθευμένα τρόφιμα παγκοσμίως. Λόγω της νοθείας, το μέλι από υπερτροφή μετατρέπεται σε ένα μίγμα σιροπιών με χρωστικές και άλλα πρόσθετα που μπορεί να μην απειλεί άμεσα την υγεία, αλλά σίγουρα δεν προσφέρει αυτά που περιμένει από το μέλι ο καταναλωτής.
Από τους εργαστηριακούς ελέγχους που έχουν πραγματοποιηθεί στα εργαστήρια
του Γενικού Χημείου του Κράτους κατά την πενταετία 2019 - 2023, από τα συνολικά 808 δείγματα μελιών στη χώρα μας, τα 197, δηλαδή το 32,2%, βρέθηκαν μη συμμορφούμενα με την νομοθεσία. Από αυτά, 31 δείγματα (δηλ. το 3,8% επί του συνόλου των εξετασθέντων δειγμάτων) χαρακτηρίστηκαν νοθευμένα, λόγω της παρουσίας εξωγενών σακχάρων. Τα υπόλοιπα μη συμμορφούμενα δείγματα παρουσίασαν εκτροπές σε μία ή περισσότερες από τις εργαστηριακώς εξεταζόμενες παραμέτρους που σχετίζονται με άλλα ποιοτικά χαρακτηριστικά του μελιού ή με παρουσία χρωστικών.
Να σημειωθεί ότι η Κίνα είναι ο μεγαλύτερος εξαγωγέας μελιού παγκόσμια, με 329.000 μετρικούς τόνους το 2021 και η Ευρώπη εισάγει από εκεί σχεδόν το 40% του συνόλου του εισαγόμενου μελιού που κυκλοφορεί στην ΕΕ. Ωστόσο δε θα βρει ποτέ κανείς στο ράφι κάποιο βάζο με μέλι Κίνας, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά σε όλες τις χώρες της ΕΕ.
*τα πλαίσια που τοποθετούνται εντός του μελισσιού.
Σχόλια