​Ταμείο Ανάκαμψης και ΕΣΠΑ μπορούν να κλείσουν το κενό χρηματοδότησης στις κατασκευές

Πιο αναλυτικά

Προοπτικές ανάπτυξης του ελληνικού κατασκευαστικού κλάδου τα επόμενα 5 χρόνια, δείχνει η έρευνα του ΙΟΒΕ που παρουσιάστηκε στο ΤΜΕΔΕ. Η έρευνα εστίασε κυρίως στην προσπάθεια ανάκαμψης του ελληνικού κατασκευαστικού κλάδου μετά την μεγάλη κρίση της περιόδου 2008-2017 όπου ουσιαστικά ο κατασκευαστικός κλάδος εξουθενώθηκε και οι νέες κατασκευές σε υποδομές και κατοικίες περιορίστηκαν στο ελάχιστο. Σταδιακά και από το 2019 και μετά ο κλάδος ανεβαίνει και ως απόλυτα νούμερα (παραγωγής) και ως προς ποσοστό συμμετοχής στο ΑΕΠ. Όμως το πρόβλημα είναι ότι εξακολουθεί να αποκλίνει από τα προ κρίσης επίπεδα, υπάρχει έλλειψη σε εργατικό δυναμικό και σε μηχανικούς (επιστημονικό δυναμικό) ενώ γενικότερα ως κλάδος βρίσκεται κάτω απ΄ τον μέσο όρο της Ευρωζώνης. Υπολογίζεται ότι σήμερα ο κλάδος των κατασκευών χρειάζεται επιπλέον 50.000 εργαζόμενους.

Από το 2022 και μετά καταγράφεται σημαντική ενίσχυση αριθμού επιχειρήσεων , αξίας παραγωγής και λειτουργική κερδοφορία με περιθώριο κέρδους της τάξης του 14% όταν προ κρίσης έφτανε στο 2025. Ωστόσο απαιτούνται υψηλές επενδύσεις ώστε να αυξηθεί η παραγωγική δυναμικότητα και ανταγωνιστικότητα του κλάδου. Καταγράφεται τάση ήπιας ανόδου της απασχόλησης. Τα μεγάλα προβλήματα των δύο τελευταίων ετών ήταν η σημαντική αύξηση του κόστους κατασκευής λόγω της μεγάλης ανόδου των πρώτων υλών η οποία όμως εξισορροπείται από την αύξηση των τιμών των ακινήτων.

Πρόβλημα αποτελεί η συγκρατημένη άνοδος της στεγαστικής πίστης που δημιουργεί χρηματοδοτικά κενά αλλά και η αύξηση του κόστους δανεισμού. Στα θετικά στοιχεία που στοιχειοθετούν της μελλοντική ανάπτυξη του κλάδου είναι το ιστορικά υψηλό ανεκτέλεστο υπόλοιπο δημοσίων και ιδιωτικών έργων των μεγάλων κατασκευαστικών ομίλων. Ωστόσο όπως επεσήμανε και ο πρόεδρος του ΤΜΕΔΕ κ. Μακέδος, υπάρχει αυξημένη ζήτηση και για ανακαινίσεις παλαιών σπιτιών και πολυκατοικιών που ουσιαστικά τροφοδοτεί την εργασία στον κλάδο στις ιδιωτικές κατασκευές.

Μεγάλες οι προοπτικές ανάπτυξης λόγω των κοινοτικών χρηματοδοτήσεων

Όπως εκτιμά το ΙΟΒΕ, τα έργα στο πλαίσιο του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΤΑΑ) και οι πόροι του ΕΣΠΑ 2021 – 2027 σε συνδυασμό με τις ιδιωτικές επενδύσεις (περιλαμβάνοντας τις επενδύσεις σε κατοικίες) θα κινητοποιήσουν κατά την περίοδο 2024 – 2026 συνολικά πόρους άνω των 52 δισ. ευρώ, συμπεριλαμβανόμενης και της τραπεζικής χρηματοδότησης. Έτσι οι επενδύσεις σε Κατασκευές –κυρίως στις υποδομές– εκτιμάται ότι θα ενισχύσουν σημαντικά το μερίδιό τους στο ΑΕΠ την περίοδο 2024 - 2026.

Ισχυρές προοπτικές ανάπτυξης

Με βάση την ανάλυση των δράσεων του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΕΣΑΑ) εκτιμάται ότι σε έργα που έχουν άμεση σχέση με τις Κατασκευές θα κατευθυνθούν επιχορηγήσεις ύψους 9,9 δισ. ευρώ, κινητοποιώντας συνολικούς πόρους ύψους 12,8 δισ. ευρώ. Τα κατασκευαστικά έργα που στηρίζονται με επιχορηγήσεις από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΤΑΑ) αφορούν κυρίως τους πυλώνες της Πράσινης Μετάβασης (6,3 δισ. ευρώ) και των Ιδιωτικών Επενδύσεων (2,7 δισ. ευρώ).

Μαζί με τους πόρους από τα δάνεια του ΤΑΑ (και τους κινητοποιούμενους από τα δάνεια πόρους χρηματοδότησης) εκτιμάται ότι για έργα με άμεση σχέση με τις Κατασκευές θα κινητοποιηθούν την περίοδο 2022-2026 συνολικά 23,9 δισ. ευρώ (12,8 δισ. ευρώ από τις επιχορηγήσεις και 11,1 δισ. ευρώ από τα δάνεια).

Συνεπώς, οι επενδύσεις σε Κατασκευές εκτιμάται ότι θα ενισχύσουν σημαντικά το μερίδιό τους στο ΑΕΠ την περίοδο 2023-2026. Μεσοπρόθεσμα εκτιμώνται επιπρόσθετες επενδύσεις σε υποδομές και κατοικίες ετησίως ύψους έως 3,0% του ΑΕΠ κατά μέσο όρο (συγκριτικά με το 2022) –με το ποσοστό των επενδύσεων σε κατασκευαστικά έργα να φτάνει μέχρι το 8,6% του ΑΕΠ το 2025 από 4,8% το 2022.

Ο Πρόεδρος του ΤΜΕΔΕ, κ. Κωνσταντίνος Μακέδος, σημείωσε ότι «η ανάπτυξη της οικονομίας προσφέρει μια νέα ευκαιρία για τον Τεχνικό κόσμο. Μια ευκαιρία που αποτελεί και ευθύνη καθώς,, όλοι οφείλουμε να ανταπεξέλθουμε στην υλοποίηση των έργων που σχεδιάζονται και υλοποιούνται, ώστε να δημιουργήσουμε ένα βιώσιμο αναπτυξιακό και επενδυτικό περιβάλλον. Τα στοιχεία δείχνουν ότι ο Τεχνικός Κόσμος, πέραν από τις όποιες προκλήσεις, γνωρίζει πως να χαρτογραφήσει το τοπίο που διαμορφώνεται και να εντοπίσει τις ευκαιρίες και μπορεί να ανταποκριθεί αποτελεσματικά στη νέα πραγματικότητα. Είναι στο χέρι μας, να αξιοποιήσουμε την ευκαιρία του μέλλοντος και να τη συγχρονίσουμε με τη γνώση και την εμπειρία του παρελθόντος, προκειμένου να τοποθετήσουμε τον τεχνικό κόσμο και τη χώρα μας σε μία πορεία ανθεκτικότητας και προόδου. Να γίνουμε, για μία ακόμα φορά, πολλαπλασιαστές της ανάπτυξης και της ευημερίας, με βιώσιμους όρους».

Ο Γενικός Διευθυντής του ΙΟΒΕ, Καθηγητής Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, κ. Νίκος Βέττας, αναφέρθηκε στη σημασία που έχει η συστηματική ανάκαμψη των κατασκευών στο συνολικό αναπτυξιακό μείγμα της ελληνικής οικονομίας και στην ευκαιρία που δίνεται, μέσω της νέας μελέτης, να καταγραφούν οι τάσεις αλλά κυρίως οι όροι, χρηματοδοτικά και σε επίπεδο παραγωγικού δυναμικού, ώστε οι θετικές προοπτικές να ευοδωθούν.

Αυξήθηκε η αξία παραγωγής κατά 84% το 2023 σε σχέση με το 2017

Σύμφωνα με τη μελέτη του ΙΟΒΕ, η αξία παραγωγής του κλάδου των Κατασκευών εκτιμάται ότι έφτασε το 2023 τα 12,8 δισ. ευρώ, επίπεδο υψηλότερο κατά 84% συγκριτικά με το 2017.

Στον κλάδο απασχολούνταν συνολικά 197 χιλ. εργαζόμενοι το 2022, αριθμός που παρουσιάζει σχετική στασιμότητα, με τάση ελαφριάς ανόδου τα τελευταία χρόνια. Στις δραστηριότητες Αρχιτεκτόνων και Μηχανικών απασχολούνταν 74 χιλ. άτομα το 2022, χωρίς αξιοσημείωτη μεταβολή από το 2017.

Παραμένουν ακόμη χαμηλότερα από τον μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως ποσοστό επί του ΑΕΠ

Οι επενδύσεις σε κατασκευές αντιπροσώπευαν το 4,8% του ΑΕΠ το 2022, έναντι 14,7% το 2007, ενώ η απόκλιση για το 2022 σε σύγκριση με τον μέσο όρο της ΕΕ-27 υπερβαίνει τις 6 ποσοστιαίες μονάδες.

Ιδιαίτερα ενισχυμένη την τελευταία διετία είναι και η αγορά κατασκευής δημόσιων έργων, με αύξηση τόσο του πλήθους των δημοπρασιών όσο και του συνολικού προϋπολογισμού των δημόσιων έργων και αποκλιμάκωση του μέσου ποσοστού εκπτώσεων.

Το ανεκτέλεστο υπόλοιπο των μεγαλύτερων εταιρειών του κλάδου ανήλθε το 2023 (στοιχεία μέχρι το εννεάμηνο του έτους) σε 15,35 δισ. ευρώ, σημαντικά αυξημένο κατά 63% έναντι του προηγούμενου έτους και περίπου τριπλάσιο συγκριτικά με τον μέσο όρο της περιόδου 2018 - 2020.

Εκτιμάται επίσης ότι η αξία παραγωγής των κατασκευαστικών έργων υποδομών και κατοικιών θα ακολουθήσει ισχυρή ανοδική πορεία την περίοδο 2024-2026, ξεπερνώντας τα 18 δισ. ευρώ το 2025, από 10,3 δισ. ευρώ το 2022.

Ενσωμάτωση τεχνολογίας και ψηφιοποίηση

Τα χαμηλά ποσοστά ψηφιοποίησης και η έλλειψη επενδύσεων από τις κατασκευαστικές επιχειρήσεις αποτελούν δύο μείζονες προκλήσεις για την ανθεκτικότητα και την ανταγωνιστικότητα του τομέα. Είναι ενδεικτικό ότι το 56,1% είναι πολύ χαμηλού δείκτη ψηφιακής έντασης (έχει μειωθεί το ποσοστό μετά το 2021), το 29,5% είναι χαμηλής ψηφιακής έντασης και μόλις το 13,7% είναι υψηλής ψηφιακής έντασης. Υπάρχει και ένα ελάχιστο ποσοστό 0,7% που αφορά έναν πολύ υψηλό δείκτη ψηφιακής έντασης.

Θεσμικά Ζητήματα

Η έρευνα του ΙΟΒΕ εστιάζει κυρίως στη διαμόρφωση:

• του μηχανισμού καθορισμού συντελεστών αναθεώρησης τιμών
• Eνιαίο σύστημα τεχνικών προδιαγραφών και τιμολόγησης τεχνικών έργων και μελετών με την δημιουργία παρατηρητηρίου τιμών, σύστημα αναλύσεων τιμών και σύστημα ενιαίων τεχνικών προδιαγραφών
• Ευρεία χρήση εξωδικαστικών τρόπων επίλυσης διαφορών (διαμεσολάβηση, επιτροπές εμπειρογνωμόνων, διαιτησία)