Γιώργος Λάνθιμος, “Poor Things” και “σύγχρονη Ελλάδα”

Ο κ. Μητσοτάκης -σχεδόν “εκβιάζοντας” νοηματικά αντιστοιχίσεις ετεροκλήτων εννοιών, ίσως από πολιτική έξη κυβερνητικής κεφαλαιοποίησης(;) της επιτυχίας- με στομφώδη απόδοση κάποιας ταύτισης βρίσκει το κινηματογραφικό έργο που βραβεύθηκε συναφές με τη σύγχρονη Ελλάδα, χαρακτηρίζοντάς το ως “καθρέφτη” της.

Ωστόσο, δεν χρειάζονται γνώσεις και αναγνώσεις βάθους για τη απλή βεβαιότητα πως η πρωτοποριακή για το σινεμά, εμπνευσμένη δημιουργία δεν εφάπτεται κάποιας ελληνικής πραγματικότητας, όσο και αν η γενικολογία για έναν κοινό τόπο “αναζήτησης, δημιουργίας και προόδου” στη δήλωση αποπειράται σαφώς να ορίσει το έργο ως “εθνικό προϊόν” στο οποίο “καθρεφτίζεται η Ελλάδα”. Με ποιόν τρόπο “καθρεφτίζεται”, άραγε;

Αν υπάρχει κάποιος λόγος παραθετικής κρίσης, πιστεύω, αυτός είναι πως ο Λάνθιμος κατάφερε -αντιθέτως κινούμενος- να ξεφύγει από την ελληνική, ασθματική πολιτικοκοινωνική ατμόσφαιρα και πολιτιστική εμβέλεια της εποχής μας, επιχειρώντας κινηματογραφικές υπερβάσεις άλλου επιπέδου αγωνιώδους δημιουργίας, προορισμένες για διεθνές ενδιαφέρον και καλλιτεχνική αναγνώριση.

Σαφώς, θα μπορούσε η πρωθυπουργική δήλωση να περιοριστεί ειλικρινώς σε “συγχαρητήρια” χωρίς τον εθνικό “οίστρο”. Επιπλέον, η “εθνική υπερηφάνεια” - κλισέ στην εποχή μας για κάθε επιτυχία προσώπων χρειάζεται να υποστηρίζεται ως περιεχόμενο από έναν αιτιώδη λόγο κοινού πάθους της ελληνικής κοινωνίας (βιωματικής συμπάθειας, δηλαδή) πέρα από τη συμπτωματική κοινή καταγωγή. Θα έλεγα πως θαυμάζω τον Λάνθιμο για ό,τι έχει καταφέρει χωρίς απαραίτητα να αισθάνομαι “εθνικά υπερήφανος” ανεμίζοντας σημαία, την οποία τιμώ όσο κανένα άλλο σύμβολο για άλλους, όμως, ιστορικούς λόγους ταυτότητας του Γένους.

Είναι τόσο δύσκολη η αίσθηση του μέτρου ή τόση η παρερμηνεία του ουσιώδους μιας τέτοιας δημιουργίας, ώστε η αναγνώριση του έργου και η επιτυχία του σκηνοθέτη, αποδεσμευμένου από τα τοπικά περιοριστικά χαρακτηριστικά και χειραφετημένου καλλιτεχνικά, να οδηγεί την πολιτική ηγεσία σε μια κραυγαλέα επίφαση ατυχούς, αχρείαστης αναγωγής και αντικατοπτρισμού στο σύγχρονο “όλον της Ελλάδος”; Διερωτώμαι για την υπερβολή.

Διαβάζω από τη δήλωση: “Χίλια μπράβο στον Γιώργο Λάνθιμο για τις 4 διακρίσεις που κατέκτησε στα φετινά Όσκαρ με την ταινία του «Poor Things». Η ξεχωριστή ματιά και η μοναδική αφηγηματική του δεινότητα δεν καθήλωσαν, απλώς, τους φίλους του κινηματογράφου, αλλά γέμισαν με υπερηφάνεια όλες και όλους μας. Στο πρόσωπο και στο έργο του Γιώργου καθρεφτίζεται η Ελλάδα της διαρκούς αναζήτησης, της δημιουργίας και της προόδου”.

Θα είχε μάλλον πειστικότερο πολιτιστικό αλλά και πολιτικό αντίκτυπο να διαβάζαμε μια τοποθέτηση ευαισθησίας και κριτικής άποψης ή εντύπωσης του Πρωθυπουργού -και οποιουδήποτε άλλου πολιτικού προσώπου- για την ταινία σε περίπτωση που δεν είχε πάρει τα βραβεία που πήρε. Τί λέτε, θα είχαμε μια ανάλογη “αυθόρμητη σπουδή” δήλωσης; Δεν νομίζω…

Κατά τα λοιπά, βεβαίως έχουμε πάρει τη χαρά να απολαύσουμε στην οθόνη μια ανατρεπτική κινηματογραφικά, τολμηρή ιδέα και φρέσκια δημιουργία, προωθημένης αισθητικής και δομικής αντίληψης, χωρίς περιγραφικές φλυαρίες στην αξιοθαύμαστη σύνθεση εικόνας και λόγου. Τις εικαστικές, υπερλογικές συγχορδίες της ταινίας, θεωρώ πως θα ζήλευε και ο Λουίς Μπουνιουέλ αν υποθετικά την έβλεπε με την κατ’ αναλογία κλίμακος της εποχής ιδεολογική και υφολογική, διακριτή αιρετικότητα και μοναδική κινηματογραφική ευφυία που τον χαρακτήριζε.

Ο Λάνθιμος δεν απέχει πολύ από αυτά τα στοιχεία της κινηματογραφικής αυθεντίας, στο επίπεδο της νεωτερικής κινηματογραφικής πρότασης που εισηγείται τόσο εκφραστικά από ταινία σε ταινία στη διαδρομή του, αλλάζοντας πίστα χωρίς να χάνεται στο κενό και χωρίς να χάνει το νήμα. Είναι ήδη, ένας ιδιαίτερα προικισμένος, σημαντικός σκηνοθέτης με πολύ ισχυρό στίγμα γραφής.

Ως πάσχων καλλιτέχνης ανησυχεί και αιφνιδιάζει. Δεν χρειάζεται στη δημιουργική περιπέτειά του συνοδό τη μοίρα κάποιας δήθεν “ελληνικότητας” και επαιρόμενης εθνικής πατρότητας που οδηγεί στο πεπερασμένα αναμενόμενο έως ανιαρό αφήγημα. Δεν έχει την τάση προς την ακαδημία, έχει εσωτερική εντολή να κινείται έξω από το κουτί ξεχειλίζοντας και έξω από την οθόνη. Δεν είναι μεταποιητικός μυθοπλάστης με συνταγογραφία, είναι πρωτογενής και επιδραστικός μυθοδράστης. Γι’ αυτόν τον λόγο ακριβώς, από κάποια βήματα μπροστά μπορεί να φωτίσει αποκαλυπτικά και προκλητικά, απ’ έξω, το μέσα της σύγχρονης Ελλάδος χωρίς να το “καθρεφτίζει”, όπως θέλει η πρωθυπουργική δήλωση.