Η ραγδαία άνοδος των influencers και... οι «αθέμιτες εμπορικές πρακτικές»

Αναμφίβολα, υπό συζήτηση είναι το γεγονός πόσο ρεαλιστικές είναι οι εικόνες αυτές. Σίγουρα δεν μπορούν όλοι να αποκομίζουν τόση μεγάλη δημοφιλία και χρηματικά κέρδη, όμως υπάρχουν πολλά παραδείγματα που αποτελούν success stories και πρότυπα για πολλούς.

Περισσότερο ίσως και για τα άτομα που ανήκουν ηλικιακά στην Gen Z: Οι περισσότεροι εξ' αυτών βλέπουν την επιρροή των μέσων κοινωνικής δικτύωσης ως μια βιώσιμη καριέρα και θα ήταν πρόθυμοι να εγκαταλείψουν ακόμη την τρέχουσα δουλειά τους για να έχουν την ευκαιρία να την κυνηγήσουν και να γίνουν influencers.

Σύμφωνα με έκθεση της Morning Consult περίπου το 57% των Gen Zers δήλωσαν ότι θα ήθελαν να γίνουν influencers αν τους δοθεί η ευκαιρία. Αξιοσημείωτο είναι επίσης ότι ένα σημαντικό ποσοστό, που ξεπερνά το 40%, των ενηλίκων γενικότερα, θα επέλεγαν την αναδυόμενη αυτή καριέρα.

Σε άλλα στοιχεία

Μια δημοσκόπηση του YouGov το 2021 έδειξε ότι οι δουλειές των ονείρων μεταξύ των εφήβων ηλικίας 13 έως 17 ετών, είναι να γίνουν vlogger, YouTuber ή επαγγελματίες streamer, πολύ πάνω από γιατρό ή νοσοκόμο, επαγγελματία αθλητή, μουσικό ή ηθοποιό.

Οι δύο κορυφαίες πλατφόρμες στις οποίες συρρέουν οι χρήστες για περιεχόμενο επιρροής είναι το YouTube (το οποίο είναι ελαφρώς πιο δημοφιλές μεταξύ των millennials και των ανδρών) ακολουθούμενο από το TikTok (το οποίο προτιμάται κυρίως από τους Gen Z και τις γυναίκες).

Όσον αφορά το περιεχόμενο, οι χρήστες ενδιαφέρονται περισσότερο για παράγοντες επιρροής που δημοσιεύουν περιεχόμενο φαγητού και μουσικής

Φορολογικές και εμπορικές παραβάσεις...

Στον αντίποδα, πληθαίνουν τα δημοσιεύματα και οι περιπτώσεις «δημοσίων προσώπων» - influencers για τα οποία τίθενται εν αμφιβόλω το ύψος των εσόδων, η νομιμότητα, η φορολόγηση τους και η γενικότερη ορθή τήρηση των εμπορικών πρακτικών που ισχύουν.

Έντονη κινητικότητα υπάρχει και στην χώρα μας το τελευταίο διάστημα με την ΑΑΔΕ να «σκανάρει» social media και δημόσια προφίλ στο διαδίκτυο.

Εκτός από τις φορολογικές παραβάσεις, οι έλεγχοι επεκτείνονται επίσης σε αγορές, ταξίδια και ακίνητα, αλλά και στον γενικότερο τρόπο ζωής των influencers (και όχι μόνο) ούτως ώστε να διαπιστωθεί εάν όντως δηλώνουν, τελικά, τις συναλλαγές τους από την προώθηση ή πώληση προϊόντων και υπηρεσιών.

Συγκεκριμένα καταγράφονται φωτογραφίες, ημερομηνίες και αναρτήσεις στα social media για τον έλεγχο της περιουσιακής τους κατάστασης.

Και οι έρευνες συνεχίζονται σε συναλλαγές που εκτελούνται στόμα με στόμα και χέρι με χέρι χωρίς παραστατικά, όπως σε εκδηλώσεις, γάμους, βαφτίσια κ.λπ. Την ίδια στιγμή ερευνάται και κάθε πιθανή ή συγκαλυμμένη εμπορική και επιχειρηματική δράση του κυκλώματος του Διαδικτύου που τυχόν αποκρύπτεται από την Εφορία.

Υπάρχει διαφάνεια;

Σε ευρωπαϊκό επίπεδο πάντως τα στοιχεία είναι αποκαρδιωτικά: Σε ειδική έρευνα που αφορούσε 22 εθνικές αρχές (συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδα) οι οποίες ανήκουν στο Δίκτυο Συνεργασίας μεταξύ των Εθνικών Αρχών για την επιβολή της νομοθεσίας για την προστασία των καταναλωτών φαίνεται υπάρχουν πολλές... αστοχίες.

Ειδικότερα, ελέγχθηκαν 576 influencers εκ των οποίων 82 είχαν πάνω από 1 εκατομμύριο ακολούθους, 301 πάνω από 100.000, και 73 ανάμεσα σε 5.000 και 100.000.

Αρκετοί ήταν ενεργοί σε πολλά κοινωνικά δίκτυα: 572 στο Instagram, 334 στο TikTok, 224 στο YouTube, 202 στο Facebook, 82 στο X (πρώην Twitter), 52 στο Snapchat και 28 στο Twitch.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή τόνισε ότι η νομοθεσία για την προστασία των καταναλωτών προβλέπει ότι όλες οι εμπορικές επικοινωνίες (διαφημίσεις) πρέπει να διέπονται από διαφάνεια.

Οι ιinfluencers στις αναρτήσεις τους, δεν πρέπει να παραπλανούν τους καταναλωτές με ψεύτικες, ή εσφαλμένες πληροφορίες, για τα προϊόντα και τις υπηρεσίες που προωθούν, σύμφωνα με την Οδηγία για τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές.

Κάθε προωθητική ενέργεια αγαθών, ή μάρκας αγαθών, που περιλαμβάνεται σε ανάρτηση, από την οποία ο influencer κερδίζει χρήματα, ή άλλα οφέλη, πρέπει να ανακοινώνεται ως διαφήμιση.

Επίσης, οι influencers που πωλούν αγαθά, για δικό τους λογαριασμό, έχουν τις υποχρεώσεις, που απορρέουν από την Οδηγία για το ηλεκτρονικό εμπόριο, δηλαδή να ενημερώνουν τους καταναλωτές, για τη διεύθυνσή τους και από την Οδηγία για τα δικαιώματα των καταναλωτών, δηλαδή να παρέχουν στους καταναλωτές, νόμιμη εγγύηση, το δικαίωμα της υπαναχώρησης κ.λπ.

Τι δείχνουν τα στοιχεία

• 97% των influencers (558) έκαναν διαφημιστικές αναρτήσεις. Μόνον το 20% αυτών (112) το αποκάλυπταν συστηματικά.
• 78% των influencers (558) ασκούσαν διαφημιστική δραστηριότητα . Μόνον το 47% αυτών (210) ήταν εγγεγραμμένοι ως έμποροι, σε εθνικό επίπεδο.
• 30% των influencers (173) δεν παρείχαν καμιά πληροφόρηση, στις αναρτήσεις τους, όπως διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, όνομα εταιρίας, ταχυδρομικό κώδικα, αριθμό εγγραφής.
• 38% των influencers (216) δε χρησιμοποιούσαν τη σήμανση που παρέχουν οι πλατφόρμες, για να αποκαλύψουν εμπορικό περιεχόμενο, π.χ. «πληρωμένη διαφήμιση». Αντίθετα χρησιμοποιούσαν άλλους όρους, όπως συνεργασία, συμμετοχή, ευχαριστίες κ.λπ.
• Μόνον 40% των influencers (231) αποκάλυπταν ότι πρόκειται για διαφήμιση και μόνον 34% των influencers (199) έκαναν αυτή την αποκάλυψη εμφανή, χωρίς να απαιτούνται επί πλέον βήματα, όπως πατήστε εδώ για περισσότερες πληροφορίες, ή κατεβείτε παρακάτω.
• 40% των influencers (231) προωθούσαν τα δικά τους προϊόντα, υπηρεσίες, ή φίρμα. 60% αυτών (138) δεν αποκάλυπταν ότι πρόκειται για διαφήμιση.
• 44% των influencers (254) είχαν δική τους ιστοσελίδα, από την οποία πωλούσαν απευθείας αγαθά.
• 119 influencers προωθούσαν ανθυγιεινά τρόφιμα και αλκοολούχα ποτά, ή επικίνδυνες δραστηριότητες, όπως ιατρικές και αισθητικές θεραπείες, τζόγο, κρυπτονομίσματα κ.λπ.

Ως αποτέλεσμα των ελέγχων 62% των influencers που ελέγχθηκαν, δηλαδή 358 influencers ενημερώθηκαν ότι θα υποστούν επί πλέον ελέγχους, από τις εθνικές τους αρχές, οι οποίες θα παρακολουθήσουν τη συμμόρφωσή τους με τη νομοθεσία.