Διαδίκτυο: Ανήσυχοι οι γονείς, «κερκόπορτα» κινδύνων πλατφόρμες και ​προϊόντα EdTech

Ποιες είναι οι τάσεις και οι κοινωνικές συμπεριφορές γύρω από την χρήση του διαδικτύου, την online επικοινωνία και άλλων εφαρμογών; τι πιστεύουν, πόσο ανησυχούν οι γονείς και ποια η σχέση των παιδιών τελικά με το διαδίκτυο;

Τα επίπεδα ανησυχία των μεταξύ ενηλίκων και νέων για την διαδικτυακή ασφάλεια και ιδιωτικότητα των παιδιών στην Ελλάδα φαίνεται πως είναι αρκετά υψηλά, σύμφωνα με ειδική έρευνα που πραγματοποιήθηκε από την YouGov, την Humankind Research και τη HomoDigitalis.

Ειδικότερα, η έρευνα διαπίστωσε υψηλά επίπεδα ανησυχίας μεταξύ των ενηλίκων και των νέων που συμμετείχαν στην έρευνα, οι οποίοι υπογραμμίζουν την ανάγκη υποστήριξης και εφαρμογής ενός ισχυρού κώδικα για την διασφάλιση της ιδιωτικότητας των παιδιών στο διαδίκτυο. Επιπλέον, αναγκαία κρίνεται η επένδυση στην ευαισθητοποίηση των Ελλήνων πολιτών, ενήλικων και μη, σε θέματα ιδιωτικότητας, προστασίας και ασφάλειας στο διαδίκτυο.

Οι ενήλικες στην Ελλάδα ανησυχούν ιδιαίτερα για την ιδιωτικότητα και την προστασία των παιδιών στο διαδίκτυο

Οι ανησυχίες σχετικά με την ιδιωτικότητα των παιδιών και την προστασία των δεδομένων είναι ευρέως διαδεδομένες μεταξύ των ενηλίκων στην Ελλάδα με το 83% να εκφράζει ανησυχία που κυμαίνεται από «αρκετά» έως «πολύ» (αυτό συγκρίνεται με το 65% του φινλανδικού πληθυσμού όταν τέθηκε παρόμοια ερώτηση το 2022).

Φαίνεται ότι η ανησυχία αυξάνεται με την ηλικία μέχρι ενός σημείου και είναι ακόμη πιο έντονη μεταξύ των γονέων, ιδιαίτερα εκείνων με παιδιά ηλικίας 15-18 ετών, όπου το ποσοστό αυξάνεται στο 87%. Ωστόσο, μεταξύ των νεότερων ενηλίκων, η ανησυχία είναι σημαντικά χαμηλότερη.

Η έρευνα έδειξε ότι το 62% των ατόμων ηλικίας 18-24 ετών εξέφρασαν ανησυχία για την ιδιωτικότητα και την προστασία των δεδομένων των παιδιών - 25% λιγότερο από τα άτομα ηλικίας 35+ - που ίσως αποδίδεται στη δική τους εγγενή χρήση και την αίσθηση ελέγχου των διαδικτυακών εμπειριών τους

Οι περισσότεροι Έλληνες δεν εμπιστεύονται τις ψηφιακές πλατφόρμες

Η έρευνα δείχνει ότι μια σημαντική πλειοψηφία των ενηλίκων στην Ελλάδα δεν εμπιστεύεται αρκετά την ικανότητα των ψηφιακών πλατφόρμων να προστατεύσουν την ιδιωτικότητα των παιδιών και των νέων στο διαδίκτυο, με ένα εντυπωσιακό 71% να εκφράζει αυτό το συναίσθημα.

Επιπλέον, το ένα τρίτο (33%) του ενήλικου πληθυσμού ανέφερε ότι δεν εμπιστεύεται καθόλου τις ψηφιακές πλατφόρμες. Οι δημογραφικές ανισότητες ήταν εμφανείς στα ευρήματα της έρευνας, με τις γυναίκες να εμφανίζουν υψηλότερα επίπεδα δυσπιστίας προς τις ψηφιακές πλατφόρμες (76%) σε σύγκριση με τους άνδρες (66%). Επιπλέον, η έρευνα αποκαλύπτει ένα χάσμα γενεών, με τους νεότερους ενήλικες να δείχνουν μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στις ψηφιακές πλατφόρμες, όπως αποδεικνύεται από το 42% των ατόμων ηλικίας 18-24 ετών που αναφέρουν κάποιο επίπεδο εμπιστοσύνης, σε σύγκριση με τον εθνικό μέσο όρο μόλις 24%.

Οι Έλληνες αισθάνονται ότι οι νέοι έχουν ελάχιστο έλεγχο στα δεδομένα και την ιδιωτικότητά τους στο διαδίκτυο

Φαίνεται ότι η ουσιαστική έλλειψη εμπιστοσύνης μεταξύ του πληθυσμού επεκτείνεται στην πεποίθηση ότι τα παιδιά και οι νέοι έχουν περιορισμένο έλεγχο στα διαδικτυακά τους δεδομένα, όπως ανέφερε το 84% των ενηλίκων. Στην πραγματικότητα, το 32% του πληθυσμού ανέφερε ότι τα παιδιά και οι νέοι δεν έχουν «κανέναν έλεγχο».

Δεδομένης αυτής της κυρίαρχης αίσθησης ελάχιστου ή καθόλου ελέγχου, o ρόλος που διαδραματίζουν το κράτος, οι εκπαιδευτικοί και οι γονείς στην προστασία των δεδομένων και της ιδιωτικής ζωής των παιδιών στο διαδίκτυο είναι πολύ σημαντικός. Πρέπει να σημειωθεί ότι οι νέοι ηλικίας 18-24 ετών έχουν την πεποίθηση ότι οι νέοι έχουν τον έλεγχο των δεδομένων τους (21%) σε σύγκριση με τον εθνικό μέσο όρο (11%). Αυτή η απόκλιση είναι αναμενόμενη, δεδομένης της αυξημένης χρήσης πλατφόρμων από τους νέους καθώς έχουν γαλουχηθεί με την χρήση της τεχνολογίας από μικρή ηλικία.

Ωστόσο, για ακόμη μια φορά καταδεικνύεται πόσο σημαντική είναι η εκπαίδευση των νέων σχετικά με αυτό το θέμα. Το 14% των νεότερων ενηλίκων (ηλικίας 18-24 ετών) ανέφεραν επίσης ότι βασίζονται περισσότερο στους εκπαιδευτικούς για την προστασία της ιδιωτικής ζωής των παιδιών και των νέων στο διαδίκτυο, σε σύγκριση με τον εθνικό μέσο όρο που είναι μόλις 7%. Αυτό υπογραμμίζει τον κρίσιμο ρόλο που διαδραματίζουν οι εκπαιδευτικοί στην καθοδήγηση και την προστασία των νέων στην σφαίρα του ψηφιακού κόσμου.

Οι Έλληνες είναι «διχασμένοι» για το ποιος είναι τελικά υπεύθυνος για την προστασία των παιδιών στο διαδίκτυο

Όταν ζητήθηκε από τους ερωτηθέντες να επιλέξουν τις δύο ομάδες που θεωρούν «πιο υπεύθυνες» για την προστασία της ιδιωτικής ζωής των παιδιών και των νέων στο διαδίκτυο, στην πρώτη θέση ήρθαν οι γονείς με 68%,ενώ στην δεύτερη θέση ήταν οι ίδιες οι ψηφιακές πλατφόρμες με 48% και στην τρίτη οι κυβερνήσεις με 33%. Αυτός ο διαχωρισμός καταδεικνύει πως εξαιτίας της έλλειψης εφαρμογής των νόμων από της ψηφιακές πλατφόρμες, η μεγαλύτερη μερίδα του πληθυσμού αισθάνεται πως οι γονείς πρέπει να αναλάβουν την προστασία των παιδιών στο διαδίκτυο ως μέρος των γονικών τους καθηκόντων, σύμφωνα με την έρευνα.

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι ίδιοι οι γονείς ήταν πιο πιθανό να υποστηρίξουν αυτή την επιλογή, με το 72% των γονέων παιδιών 0-14 ετών να επιλέγουν αυτή την επιλογή. Το 51% ατόμων ηλικίας 45+ καθώς και το 53% των γονέων μεγαλύτερων εφήβων (15-18) πιστεύουν προς πρέπει να βοηθούν και όχι να βλάπτουν τα παιδιά και τους νέους διαδικτυακά, με το να υιοθετούν κατάλληλα πρότυπα και να σχεδιάζουν τις υπηρεσίες τους με τέτοιο τρόπο που να είναι προσαρμοσμένα στα παιδιά.

Το ένα τρίτο (33%) πιστεύει ότι το κράτος είναι περισσότερο υπεύθυνο για την προστασία της ιδιωτικής ζωής των παιδιών και των νέων, μιας σαφής ένδειξη πως ένα μέρος του πληθυσμού απαιτεί μια αυξημένη κρατική παρέμβαση και περισσότερο έλεγχο των ψηφιακών αυτών πλατφόρμων.

Ανεπαρκείς κανόνες και έλλειψη επιβολής

Η πλειοψηφία των ενηλίκων στην Ελλάδα (76%) πιστεύει ότι η υφιστάμενη ρύθμιση των ψηφιακών πλατφόρμων δεν προστατεύει αρκετά την ιδιωτικής ζωή και τα δεδομένα των παιδιών και των νέων ψηφιακά. Αυτό το αίσθημα είναι ενθαρρυντικά υψηλό — όταν τέθηκε παρόμοια ερώτηση στη Φινλανδία το 2022, το 65% των ενηλίκων ανέφερε ότι τα παιδιά και οι νέοι δεν έχουν επί του παρόντος επαρκή προστασία.

Οι κυβερνητικοί και ρυθμιστικοί φορείς έχουν την «έγκριση» του ελληνικού κοινού ώστε να προχωρήσουν σε αυστηρότερες ρυθμίσεις την ανάληψη αποτελεσματικής δράσης από τις ψηφιακές πλατφόρμες, εξηγεί η έρευνα.

Ωστόσο, πρέπει να σημειωθεί ότι ένα σημαντικό ποσοστό του πληθυσμού πιστεύει πως είναι αμφίβολο να αλλάξουν τα πράγματα ακόμα και αν ψηφισθούν νέοι κανόνες Το 38% των ενηλίκων πιστεύει ότι είναι απίθανο οι ψηφιακές πλατφόρμες να υποχρεωθούν να ακολουθήσουν αυστηρότερους κανόνες εάν επρόκειτο να τεθούν σε εφαρμογή. Είναι ενδιαφέρον ότι οι νεότεροι ενήλικες ηλικίας 18-24 ετών πιστεύουν ότι οι νέοι κανόνες δεν θα άλλαζαν οτιδήποτε, με το 43% να θεωρεί πως αυτό είναι απίθανο να συμβεί σε σύγκριση με τον εθνικό μέσο όρο του 38%. Αυτό σηματοδοτεί έναν σκεπτικισμό, που κατέχουν ειδικά οι νεότεροι ενήλικες, είτε για την ικανότητα της πλατφόρμας να αλλάξει είτε για την ικανότητα του κράτους να επιβάλει τέτοιους κανόνες.

Προϊόντα EdTech και συγκατάθεση

Πέρα από τη χρήση των γνωστών εφαρμογών ψυχαγωγίας (Instagram, YouTube, TikTok, Facebook), η χρήση ψηφιακών πλατφόρμων είναι ευρέως διαδεδομένη στις ελληνικές τάξεις, εν μέρει λόγω της ανάγκης στροφής στην ψηφιακή τεχνολογία κατά τη διάρκεια της πανδημίας Covid-19, όπως αναφέρει η εν λόγω έρευνα.

Μια έκθεση της Human Rights Watch του 2022, ανακάλυψε ότι το 89% των προϊόντων EdTech που εξέτασαν σε όλο τον κόσμο παρακολουθούσαν ή είχαν τη δυνατότητα να παρακολουθούν παιδιά, συχνά χωρίς τη συγκατάθεση των ίδιων ή των γονέων τους.

Ορισμένες πλατφόρμες συνέλεξαν δεδομένα σχετικά με τις ταυτότητες, τις τοποθεσίες και τις δραστηριότητες των παιδιών μέσα σε εικονικές τάξεις, ενώ άλλες συγκέντρωσαν πληροφορίες σχετικά με την οικογένεια και τους φίλους τους, καθώς και τις συσκευές που χρησιμοποίησαν.

Ακριβώς όπως και τα ισοδύναμα ψυχαγωγίας τους, ορισμένες πλατφόρμες EdTech ανέπτυξαν ιχνηλάτες που ακολουθούσαν τα παιδιά στο διαδίκτυο, ακόμη και εκτός σχολικών ωρών, εισβάλλοντας βαθιά στην ιδιωτική τους ζωή.

Αυτές οι ψηφιακές πλατφόρμες προορίζονται να ενισχύσουν την εκπαίδευση ενός παιδιού, αλλά στην πραγματικότητα συνοδεύονται από επιβλαβείς και επεμβατικές πρακτικές, όλα στα ψιλά γράμματα. Είτε χρησιμοποιείται για αναψυχή, επικοινωνία ή εκπαίδευση, καμία πλατφόρμα δεν θα πρέπει να επιτρέπεται να συλλέγει δεδομένα για ανηλίκους χωρίς την ενημερωμένη συγκατάθεση του χρήστη