Η δυναμική του εγχώριου κατασκευαστικού κλάδου… και ο «πονοκέφαλος» για μια προσιτή κατοικία

Παράγοντες όπως η συσσώρευση πόρων εν μέσω πανδημίας που κατευθύνθηκαν έπειτα σε αγορά ακινήτων, η αύξηση των επενδύσεων, η ανάπτυξη του τουρισμού, το πρόγραμμα Golden Visa και διάφορα έργα υποδομών (Μετρό Γραμμή 4, Ελληνικό) έδωσαν ώθηση στην αγορά και στις τιμές των εκάστοτε περιοχών συνάμα.

Σημαντικό στοιχείο και οι πληθωριστικές πιέσεις που συμπαρέσυραν τις τιμές εν τέλει.

Με βάση τον δείκτη τιμών του Spitogatos (SPI) η περυσινή χρονιά έκλεισε για τις τιμές πώλησης με διψήφιο ποσοστό ετήσιας ανόδου, ενώ η αύξηση των ενοικίων άγγιξε το 7%.

Κατά τις εκτιμήσεις στελεχών της αγοράς το ενδιαφέρον θα παραμείνει ζωηρό, ωστόσο θα πρέπει να αναμένεται και μια σχετική «κόπωση» κυρίως από την εγχώρια ζήτηση.

Ζητούμενο πια η προσιτή κατοικία. Λύση η συγκατοίκηση;

Η δυσκολία του να βρει κανείς μια κατοικία σε προσιτή τιμή βέβαια δεν είναι μόνο ελληνικό φαινόμενο, καθώς και στην Ευρώπη συνολικά υπάρχουν δυσκολίες.

Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός πως 4 στους 10 πολίτες της Γηραιάς Ηπείρου εκτιμούν θα μετακινηθούν την επόμενη διετία. Στο βάθος υπάρχουν μια σειρά από λύσεις… που για τους μισούς φτάνουν και στην ιδέα της συγκατοίκησης!

Σύμφωνα με έρευνα της RE/MAX Εurope σε 22 χώρες της ΕΕ (με συμμετοχή της Ελλάδας), οι ενδιαφερόμενοι αγοραστές επιβεβαιώνουν ότι οι τιμές των κατοικιών βρίσκονται σε ανοδική τροχιά, ενώ η επιθυμία για μετεγκατάσταση στην Ευρώπη παραμένει σταθερή.

Ωστόσο, οι Ευρωπαίοι καταναλωτές συνεχίζουν να αναζητούν, με αμείωτο ενδιαφέρον, ακίνητα που θα καλύπτουν τις βασικές ανάγκες τους, είτε για αγορά είτε για ενοικίαση, σε προσιτή τιμή.

Όσοι δεν μπορούν να βρουν ακίνητα σε προσιτές τιμές προσφεύγουν σε καινοτόμες λύσεις (π.χ. συγκατοίκηση) και δείχνουν μια αυξανόμενη προτίμηση σε περιοχές με ανθρωποκεντρικό αστικό σχεδιασμό. Στα βασικά συμπεράσματα της έρευνας:

• Δύο στους δέκα Ευρωπαίους μετακομίζουν λόγω οικονομικών δυσχερειών.
• Τρεις στους δέκα Ευρωπαίους εκφράζουν τις ανησυχίες τους για μελλοντικές μετακινήσεις, ενώ φοβούνται ότι δεν θα βρουν κατοικίες που θα μπορούν να στηρίξουν οικονομικά.
• Το 65% των Ευρωπαίων που συμμετείχαν στην έρευνα δηλώνουν ότι θα εξετάσουν το ενδεχόμενο της συνιδιοκτησίας ενός ακινήτου, με ομάδα ανθρώπων που θα αποτελείται από φίλους, συναδέλφους ή ακόμα και αγνώστους.
• Το 24,8% των καταναλωτών γοητεύεται από την ιδέα της συνιδιοκτησίας λόγω των προνομίων που θα απολαμβάνουν με τον επιμερισμό των εξόδων.
• Το 24,5% των καταναλωτών στην Ευρώπη ενδιαφέρεται να αποκτήσει δεύτερη κατοικία.
• Περισσότεροι από τους μισούς Ευρωπαίους μπορούν να φανταστούν ότι μοιράζονται μια κατοικία, η οποία θα τους παρείχε έναν προσωπικό χώρο διαμονής και μια από κοινού πρόσβαση σε άλλες ανέσεις, αλλά μόνο υπό την προϋπόθεση ότι παρέχονται επιλογές ανέσεων, καθώς οι Ευρωπαίοι θέλουν πρόσβαση σε μεγάλο εύρος από οικονομικά συμφέρουσες ανέσεις, όπως σε κοινόχρηστο χώρο εργασίας ή αίθουσα αναψυχής.
• Το 21,2% των ερωτηθέντων βλέπουν τη συγκατοίκηση ως έναν τρόπο να μειώσουν το αίσθημα της μοναξιάς και της απομόνωσης.

Η έρευνα επισημαίνει και πως το ενδιαφέρον για συγκατοίκηση είναι υψηλότερο στους μικρότερης ηλικίας Ευρωπαίους, αλλά οι μεγαλύτερης ηλικίας άνθρωποι έχουν αρχίσει και αυτοί να σκέφτονται σοβαρά την ιδέα της συγκατοίκησης.

Σχεδόν οι μισοί από τους ερωτηθέντες, ηλικίας μεγαλύτερης των 35 ετών, σκέπτονται να μετακομίσουν σε κατοικία και να ζουν με το καθεστώς της συγκατοίκησης.

Από τους δέκα συνταξιούχους που ρωτήθηκαν για το ενδεχόμενο να μετακομίσουν και να συγκατοικήσουν με τρίτους, οι τέσσερις απ’ αυτούς απάντησαν ότι θα το σκέπτονταν, καθώς η συντροφικότητα αποτελεί σημαντικό κίνητρο για εκείνους. Επίσης, η συνιδιοκτησία πλέον συνιστά το μέσο για να αποκτήσει κανείς και μια ακριβότερη κύρια κατοικία.

Κατασκευές: Ισχυρή άνοδος στην Ελλάδα το 2023 - διαφοροποίηση από Ευρώπη

Η δυναμική του κατασκευαστικού κλάδου στην Ελλάδα διατηρήθηκε το 2023, γεγονός που αποτυπώνεται στην εξέλιξη διαφόρων δεικτών οικονομικής συγκυρίας, όπως το παραγόμενο προϊόν του κλάδου, οι επενδύσεις, η ιδιωτική οικοδομική δραστηριότητα αλλά και η απασχόληση.

Αντίθετα, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, το υψηλό κόστος των εισροών, η αυστηροποίηση των συνθηκών χρηματοδότησης αλλά και οι ελλείψεις εργατικού δυναμικού επιβράδυναν την κατασκευαστική δραστηριότητα -ιδιαίτερα για κατοικίες- και περιόρισαν τις επενδύσεις.

Παρά την ανάκαμψη του κλάδου, ωστόσο, ειδικά την τελευταία τριετία, η κατασκευαστική δραστηριότητα στην Ελλάδα απέχει σημαντικά από τα υψηλά επίπεδα που είχαν καταγραφεί, πριν από την οικονομική κρίση στη χώρα.

Όπως αναφέρει η Οικονομική Διεύθυνση της Alpha Bank, η ανοδική πορεία που ακολουθεί ο κατασκευαστικός κλάδος στη χώρα μας αντανακλάται στην εξέλιξη των ακόλουθων μεγεθών:

Η Ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία (ΑΠΑ) του κατασκευαστικού κλάδου αυξήθηκε με υψηλούς ρυθμούς, από το 2018 και μετά - με εξαίρεση το 2020, εξαιτίας της πανδημίας-, συμβάλλοντας στην οικονομική μεγέθυνση της χώρας. Συγκεκριμένα, η ΑΠΑ των κατασκευών αυξήθηκε στην Ελλάδα κατά σχεδόν 11%, ετησίως τη διετία 2021-2022 και κατά 17,2% σε ετήσια βάση το πρώτο εννεάμηνο του 2023.

Το παραγόμενο προϊόν του κατασκευαστικού κλάδου, σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ-27), αυξήθηκε κατά 2,8% το 2021 και εν συνεχεία ο ρυθμός ανόδου επιβραδύνθηκε σε 1,3% το 2022 και 0,5% το πρώτο εννεάμηνο του 2023. Η ΑΠΑ του κλάδου, ωστόσο, στην Ελλάδα, είναι σημαντικά χαμηλότερη σε πραγματικούς όρους, σε σύγκριση με τα επίπεδα που είχαν καταγραφεί πριν από το 2010.

Ενδεικτικά αναφέρεται ότι η ΑΠΑ των κατασκευών ανερχόταν σε Ευρώ 12,3 δισ. (σταθερές τιμές 2015), ή 5,3% του ΑΕΠ, το 2006, και σταδιακά μειώθηκε σε Ευρώ 2,7 δισ., ή 1,5% του ΑΕΠ, το 2017, ενώ το 2022 διαμορφώθηκε σε Ευρώ 3,4 δισ., ή 1,8% του ΑΕΠ. Αξίζει να σημειωθεί ότι, τους πρώτους εννέα μήνες του 2023, η ΑΠΑ των κατασκευών προσέγγισε το 89% του αντίστοιχου μεγέθους για το σύνολο του 2022, ενώ το μερίδιό της στο ΑΕΠ αυξήθηκε σε 2,1%.

Ο Δείκτης Παραγωγής στις Κατασκευές αυξήθηκε με ρυθμό μεγαλύτερο του 24% το 2022 και πρόκειται για τη μεγαλύτερη αύξηση μεταξύ των χωρών της ΕΕ-27. Ο εν λόγω δείκτης συνέχισε να αυξάνεται το πρώτο εννεάμηνο του 2023, κατά 13,4% σε ετήσια βάση, ενώ από τις επιμέρους κατηγορίες που συγκροτούν τον δείκτη, η παραγωγή οικοδομικών έργων (κτηρίων) που αντιστοιχεί κατά κύριο λόγο στις ιδιωτικές κατασκευές, κατέγραψε άνοδο της τάξης του 16,7% και η παραγωγή έργων πολιτικού μηχανικού που αφορά στις δημόσιες κατασκευές, αυξήθηκε κατά 11,3%.

Η θετική αυτή εικόνα αντανακλάται και στη δυναμική αύξηση των επενδύσεων σε κατασκευές, οι οποίες καταγράφουν άνοδο από το 2020 και μετά.

Πιο αναλυτικά, οι επενδύσεις σε κατοικίες αυξήθηκαν κατά 33,7% το 2022 και κατά 40,2% το πρώτο εννεάμηνο του 2023, ενώ οι επενδύσεις σε λοιπές κατασκευές κατέγραψαν άνοδο της τάξης του 9,5% και 5,5%, αντίστοιχα. Συνολικά, το πρώτο εννεάμηνο του 2023, οι επενδύσεις σε κατασκευές προσέγγισαν το 84% του συνόλου του 2022 και αυξήθηκαν σε σύγκριση με το ίδιο διάστημα του 2022 κατά περίπου 16%.

Παρά την ανοδική πορεία των επενδύσεων σε κατοικίες τα τελευταία χρόνια, εξακολουθούν να υπολείπονται σημαντικά σε σύγκριση με την περίοδο πριν από την οικονομική κρίση στη χώρα, ενώ, επιπλέον, παρατηρείται και αντιστροφή του μείγματος των επενδύσεων σε κατασκευές.

Συγκεκριμένα, από το 2012 και μετά, οι επενδύσεις σε κατοικίες αντιστοιχούν σε περίπου 26% του συνόλου των επενδύσεων σε κατασκευές (ενώ το πρώτο εννεάμηνο του 2023 παρατηρείται μια αύξηση, όπου το ποσοστό των επενδύσεων σε κατοικίες προσεγγίζει το 37% του συνόλου των επενδύσεων σε κατασκευές), όταν το αντίστοιχο ποσοστό, για την περίοδο από το 1995 έως το 2011, διαμορφώθηκε σε 61%.

Επιπρόσθετα, σημαντική αύξηση παρουσιάζει η ιδιωτική οικοδομική δραστηριότητα, από το 2017 και μετά -με εξαίρεση το 2022-, παρά τις απρόσμενες δυσμενείς συνθήκες εξαιτίας τόσο των περιοριστικών μέτρων στην περίοδο της πανδημίας, όσο και της ανόδου του επιπέδου των τιμών, η οποία εντάθηκε εξαιτίας της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία. Τη μεγάλη αύξηση κατά περίπου 46% το 2021, ακολούθησε μικρή πτώση κατά 2,2% το 2022, ενώ το πρώτο εννεάμηνο του 2023 η ιδιωτική οικοδομική δραστηριότητα (σε όρους όγκου, μ3) κατέγραψε σημαντική αύξηση κατά περίπου 18% σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο του 2022, έχοντας ήδη ξεπεράσει το 80% του συνόλου του 2022 .

Τέλος, η ανοδική πορεία των κατασκευών αποτυπώνεται και στην αύξηση της απασχόλησης στον εν λόγω κλάδο, κατά 9,4% σε ετήσια βάση το πρώτο εννεάμηνο του 2023. Τούτο συνάδει με την αύξηση κατά 17,1% στις εγγραφές νέων επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στον κατασκευαστικό κλάδο κατά το ίδιο χρονικό διάστημα, σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ.

Παράλληλα, η αγορά ακινήτων συνεχίζει να ανακάμπτει με έντονους ρυθμούς. Συγκεκριμένα, οι τιμές των οικιστικών ακινήτων αυξήθηκαν το τρίτο τρίμηνο του 2023 κατά 11,9% σε σχέση με το αντίστοιχο τρίμηνο το 2022, ενώ το πρώτο εννεάμηνο του 2023 η ετήσια αύξηση διαμορφώθηκε σε 13,9%.