Μια έκθεση που από το κατώφλι μας βάζει σε ένα κλίμα χαρμόσυνο, πανηγυρικό. Πολλαπλά δημοσιεύματα σε ποικίλες εφημερίδες και στον διεθνή περιοδικό τύπο, συγχαρητήριες επιστολές και μια ανακοίνωση που φτάνει στην Αθήνα. Εκείνη, της απονομής του Νόμπελ Λογοτεχνίας στον ποιητή Γιώργο Σεφέρη, στις 24 Οκτωβρίου του 1963.
Από τις 24 Οκτωβρίου 1963, στις 24 Οκτωβρίου 2023, ίδια μέρα, εξήντα χρόνια μετά, εγκαινιάστηκε από το Μουσείο Μπενάκη η έκθεση «Γιώργος Σεφέρης. 60 χρόνια από το βραβείο Νόμπελ στην Πινακοθήκη Γκίκα (Κριεζώτου 3).
Η έκθεση που θα διαρκέσει έως και τις 24 Φεβρουαρίου 2024, μπορεί να έχει ως κεντρικό έκθεμα το μετάλλιο και το δίπλωμα του βραβείου Νόμπελ, που έχουν δωρηθεί από την Μαρώ Σεφέρη στην Πινακοθήκη Γκίκα, αλλά στην ουσία, καταφέρνει να αναβιώνει την ατμόσφαιρα εκείνης της ημέρας και το κλίμα των ημερών που ακολούθησαν έως και την απονομή στις 10 Δεκεμβρίου 1963, με τρόπο γλαφυρό.
Τεκμήρια από το αρχείο Σεφέρη που βρίσκεται στα Αρχεία της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα, φωτογραφικό υλικό από το αρχείο Κώστα Μεγαλοκονόμου των Φωτογραφιών Αρχείων του Μουσείου Μπενάκη, δημοσιεύματα από εφημερίδες και περιοδικά της εποχής και οι συγχαρητήριες επιστολές προς τον Γιώργο Σεφέρη, μεταξύ των οποίων εκείνες των Νίκου Χατζηκυριάκου Γκίκα, Νάνου Βαλαωρίτη, Ανδρέα Εμπειρίκου, Σοφίας Βέμπο και Νίκου Γαβριήλ Πεντζίκη, σκιαγραφούν το χρονικό μιας ιστορικής στιγμής μεταφέροντας μας στον νοερό χωροχρόνο μιας είδησης, μιας βράβευσης που λίγες μέρες μετά συμπιέστηκε στα πολιτιστικά του τύπου υπό το βάρος των τότε πολιτικών εξελίξεων. Για να λάμψει σήμερα και πάλι.
Η ιστορία του βραβείου Νόμπελ
Στο σχετικό δελτίο τύπου του Μουσείου Μπενάκη διαβάζουμε ότι τα βραβεία Νόμπελ οφείλουν τη δημιουργία τους στον Alfred Nobel που γεννήθηκε στην Στοκχόλμη το 1833 και ήταν ο τρίτος από τα τέσσερα συνολικά αδέλφια μιας ευκατάστατης οικογένειας.
Ο πατέρας του, Immanuel, μηχανικός και εφευρέτης, δημιούργησε μεγάλη περιουσία ως προμηθευτής πολεμικού υλικού για τον ρωσικό στρατό, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια του Κριμαϊκού Πολέμου. Εξασφάλισε, με τον τρόπο αυτό, υψηλής ποιότητας εκπαίδευση για τα τέσσερα αδέλφια.
Ο Alfred σπούδασε χημικός μηχανικός στο Παρίσι και ασχολήθηκε ιδιαίτερα με την ανάπτυξη της νιτρογλυκερίνης για πολλαπλές χρήσεις. Μετά από πολλά πειράματα σε ένα από τα οποία μάλιστα σκοτώθηκε και ο μικρός του αδελφός, ανακάλυψε ένα μείγμα νιτρογλυκερίνης με άμμο, το οποίο ονόμασε δυναμίτιδα, εξασφαλίζοντας έτσι μια τεράστια περιουσία.
Η επιθυμία του μετά θάνατον ήταν να επιβραβεύσει με τα βραβεία που δημιούργησε εξαιρετικές επιδόσεις στους τομείς των ενδιαφερόντων του: Φυσική, Χημεία, Ιατρική και Λογοτεχνία. Θέσπισε μάλιστα ένα ξεχωριστό βραβείο για την Ειρήνη. Τα πρώτα βραβεία απονεμήθηκαν το 1901, τέσσερα χρόνια μετά τον θάνατό του.
Το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας και οι ελληνικές υποψηφιότητες
Ενώ σχετικά με την υποβολή υποψηφιοτήτων για τα βραβεία Νόμπελ, διαβάζουμε πως στην ουσία είναι μια πολύπλοκη διαδικασία: Αρχικά, η Σουηδική Ακαδημία στέλνει προσκλήσεις σε ιδρύματα ανά τον κόσμο ώστε εκείνα να προτείνουν υποψηφίους. Προτάσεις μπορούν επίσης να καταθέσουν μέλη της Σουηδικής Ακαδημίας αλλά και άλλων Ακαδημιών, προηγούμενοι νικητές καθώς και, στην περίπτωση των Νόμπελ Λογοτεχνίας, καθηγητές λογοτεχνίας, γλωσσολόγοι και πρόεδροι των εθνικών ενώσεων λογοτεχνών.
Συνολικά, οι ελληνικές υποψηφιότητες από το 1901 μέχρι το 1971 (απαιτείται η πάροδος πενήντα ετών για να αποκαλυφθούν οι υποψηφιότητες) είναι 87, με την πλειονότητά τους να αφορούν τον τομέα της Λογοτεχνίας.
Πρώτος υποψήφιος από την Ελλάδα ήταν ο καθηγητής φιλόλογος Δημήτριος Βερναρδάκης. Ακολούθησαν οι: Γεώργιος Σουρής, Κωστής Παλαμάς, Γιώργος Θεοτοκάς, Άγγελος Σικελιανός, Νίκος Καζαντζάκης, Γεώργιος Δροσίνης, Γρηγόρης Ξενόπουλος και Παντελής Πρεβελάκης. Πολλοί εξ αυτών προτάθηκαν περισσότερες από μια χρονιές, αρκετοί δε επίσης από διαφορετικούς φορείς την ίδια χρονιά.
Ο Γιώργος Σεφέρης υπήρξε άλλες τρεις χρονιές υποψήφιος: το 1955, το 1961 και το 1962. Το 1963, η τελική εξάδα υποψηφίων συμπεριλάμβανε τους Samuel Beckett, Yukio Mishima, Aksel Sandemore, Pablo Neruda, Wystan Hugh Auden και Γιώργο Σεφέρη.
Η έκθεση του Μουσείου Μπενάκη πραγματοποιείται με τη συνεργασία της Σουηδικής Πρεσβείας στην Αθήνα. Ταυτόχρονα με την έκθεση στην Πινακοθήκη Γκίκα, εγκαινιάζεται στην ελληνική πρεσβευτική κατοικία του Λονδίνου μια αντίστοιχη αφιερωματική έκθεση για τα εξήντα χρόνια από την απονομή του βραβείου Νόμπελ, στον χώρο όπου βρισκόταν το γραφείο του Γιώργου Σεφέρη.
Σχόλια