​Έρευνα Potsdam - Aquila: Η Ευρώπη μπορεί να καταστεί ενεργειακά κυρίαρχη έως το 2030​

Η μελέτη ανατέθηκε από τον Όμιλο Aquila, μια εταιρεία επενδύσεων και ανάπτυξης έργων με έδρα το Αμβούργο της Γερμανίας που εστιάζει στην παραγωγή και διαχείριση βασικών περιουσιακών στοιχείων για λογαριασμό των πελατών της, και εκπονήθηκε από το Potsdam Institute for Climate Impact Research, ένα εκ των κορυφαίων περιβαλλοντικών think tanks παγκοσμίως, από κοινού με άλλα έγκριτα Ινστιτούτα όπως η Ακαδημία Αθηνών. Η έρευνα συμπληρώνει ότι το σύστημα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας συνολικά δεν θα μπορέσει να απαλλαχθεί από τη χρήση ορυκτών καυσίμων πριν από το 2040.

Παράλληλα σημειώνεται ότι η εξασφάλιση της ενεργειακής αυτάρκειας σε Ευρωπαϊκό επίπεδο με τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας θα κόστιζε 140 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως μέχρι το 2030 και 100 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως μέχρι το 2040. Οι απαραίτητες τεχνολογίες είναι διαθέσιμες, αλλά απαιτείται η εφαρμογή ενός ευνοϊκού νομοθετικού πλαισίου στην Ευρώπη, δεδομένου ότι οι χαμηλοί ρυθμοί ανάπτυξης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας δεν έχουν επιτρέψει την επίτευξη των στόχων

Η έκθεση αναφέρει ότι μέσω της αξιοποίησης των συμπληρωματικών ενεργειακών πόρων της Ευρώπης σε συνδυασμό με ένα ενοποιημένο δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας, το ενεργειακό σύστημα θα μπορούσε να απαλλαγεί από τις εισαγωγές φυσικού αερίου και πετρελαίου και κατά συνέπεια, από την εξάρτηση του από ασταθείς χώρες. Μάλιστα, οι συγγραφείς έχουν ποσοτικοποιήσει το κόστος που απαιτείται για την επίτευξη αυτού του στόχου: θα χρειαστούν επενδύσεις σε ενεργειακές λύσεις φιλικές προς το κλίμα ύψους 140 δισ. ευρώ ετησίως έως το 2030 και 100 δισ. ευρώ ετησίως έως το 2040. Η έρευνα για λόγους σύγκρισης, σημειώνει ότι η Ευρώπη έχει δαπανήσει 792 δις. ευρώ για την προστασία των καταναλωτών από τις επιπτώσεις της Ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία το 2022, η οποία δημιούργησε πρωτίστως φόβο για την ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης ενώ οδήγησε και σε εκτίναξη των τιμών.

Καθιστώντας τα περιουσιακά στοιχεία καθαρής ενέργειας προσβάσιμα για ένα ευρύτερο φάσμα επενδυτών

Ο Όμιλος Aquila υποστηρίζει ενεργά ότι σε παγκόσμιο επίπεδο οι υπάρχουσες ενεργειακές υποδομές θα πρέπει να ξαναχτιστούν, να ανακατασκευαστούν ή να επανεφευρεθούν τις επόμενες δεκαετίες, με τη βοήθεια ιδιωτικών επιχειρήσεων. Ως εκ τούτου, ο Όμιλος συμμετέχει στη χρηματοδότηση, την ανάπτυξη και την κατασκευή υποδομών καθαρής ενέργειας και βιώσιμων υποδομών. Σήμερα, ο Όμιλος Aquila διαχειρίζεται περιουσιακά στοιχεία ύψους περίπου 15 δισεκατομμυρίων ευρώ σε αυτούς τους τομείς και προωθεί την ενεργειακή μετάβαση μέσω ενός διαφοροποιημένου χαρτοφυλακίου καθαρής ενέργειας, το οποίο ανέρχεται σε περίπου 10,5 GW στην Ευρώπη. Το χαρτοφυλάκιο του ομίλου επικεντρώνεται στην παραγωγή αιολικής και ηλιακής ενέργειας αλλά και στην αποθήκευση ενέργειας μέσω μπαταριών με έργα τα οποία βρίσκονται υπό ανάπτυξη, κατασκευή και λειτουργία σε διάφορες χώρες.

Μέχρι τώρα, η ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας είναι αξιοσημείωτη, αλλά παραμένει χαμηλή, δεδομένου ότι ο στόχος που έχει τεθεί είναι η ενεργειακή κυριαρχία ή η επίτευξη μιας κοινωνίας μηδενικού άνθρακα (Net Zero) στην επόμενη δεκαετία. Ανάμεσα στα σημαντικότερα εμπόδια που πρέπει να ξεπεραστούν περιλαμβάνονται τα ανεπαρκή ποσοστά αποθήκευσης ενέργειας, η έλλειψη των απαραίτητων υποδομών δικτύου και η ανεπαρκής χρήση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Είναι σημαντικό κατανοήσουμε ότι οι διαφορετικές περιοχές της Ευρώπης μπορούν να προσφέρουν ένα εύρος πόρων, οι οποίοι θα πρέπει να διασυνδέονται επαρκώς μεταξύ τους. Επιπλέον, μια συνολική ενεργειακή στροφή θα πετύχει μόνο αν ληφθεί υπόψη και το πρόβλημα της ζήτησης θέρμανσης. Ο όμιλος Aquila Group επενδύει όχι μόνο στην καθαρή ενέργεια, αλλά και σε συστήματα αποθήκευσης ενέργειας μέσω μπαταριών (BESS) για την εξισορρόπηση της διακοπτόμενης φύσης της ηλιακής και αιολικής παραγωγής ενέργειας. Συνολικά, το χαρτοφυλάκιο της αποθήκευσης ενέργειας μέσω μπαταριών έχει χωρητικότητα περίπου 1,5 GW.

Ο καθηγητής Dr. mult. Hans Joachim Schellnhuber, ομότιμος διευθυντής του Ινστιτούτου PIK και μέλος της συμβουλευτικής επιτροπής του ομίλου Aquila, σχολιάζει: «Η ενεργειακή ανεξαρτησία είναι μόνο το πρώτο βήμα. Για την επίτευξη του ουδέτερου ανθρακικού αποτυπώματος, πρέπει να ληφθούν υπόψη η ζήτηση θερμότητας και η αναγκαία ηλεκτροδότηση της βιομηχανίας. Πέρα από την εκμετάλλευση της αιολικής και της ηλιακής ενέργειας, οι γεωθερμικοί φυσικοί πόροι μπορούν να καλύψουν περαιτέρω τα κενά σε αυτούς τους τομείς».

Ο καθηγητής Dr. Jürgen Kropp, συντονιστής της έρευνας, συμπληρώνει: «Η δημιουργία τοπικών ενεργειακών υποδομών θα δώσει ώθηση στις ευρωπαϊκές αγορές και θα ενισχύσει τις τοπικές οικονομίες. Αυτό, όμως, είναι κάτι το οποίο θα απαιτούσε ρεαλιστικούς και αποτελεσματικούς κανόνες εφαρμογής".

Ο Roman Rosslenbroich, Συνιδρυτής και CEO του ομίλου Aquila, δηλώνει: «Η μελέτη αποκαλύπτει ότι η Ευρώπη διαθέτει τους πόρους για να επιτύχει την ενεργειακή ανεξαρτησία μέσω ενός ενοποιημένου δικτύου που αξιοποιεί συμπληρωματικούς ευρωπαϊκούς πόρους. Αυτό το ενοποιημένο σύστημα όχι μόνο θα ενίσχυε την παγκόσμια ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης με μία από τις χαμηλότερες βάσεις ενεργειακού κόστους παγκοσμίως, αλλά θα ενίσχυε την Ε.Ε. και σε κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο. Μέσω επενδύσεων σε καθαρές ενεργειακές λύσεις, η Ευρώπη μπορεί να παράγει ενέργεια σε ανταγωνιστικές τιμές, προσφέροντας μια οικονομικά πιο συμφέρουσα λύση, σε σύγκριση με τις παραδοσιακές ενεργειακές υποδομές, αλλά και ένα μέσο αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής. Τα ευρήματα της παρούσας μελέτης, που βασίζονται σε ενδελεχή έρευνα, καταδεικνύουν το μετασχηματιστικό δυναμικό των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας για το μέλλον της Ευρώπης».

Ορισμένα βασικά σημεία της έρευνας

• Η εξασφάλιση της ενεργειακής αυτάρκειας σε Ευρωπαϊκό επίπεδο με τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας θα κόστιζε 140 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως μέχρι το 2030 και 100 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως μέχρι το 2040.
• Το ενεργειακό σύστημα που θα βασίζεται 100% σε ΑΠΕ πέρα από το γεγονός ότι θα προσφέρει μηδενική κατανάλωση ενέργειας, θα συμβάλει σε μείωση του ενεργειακού κόστους για τους καταναλωτές, σε μείωση της αστάθειας σε περιόδους γεωπολιτικών κρίσεων ενώ θα ενισχύσει και την ευρωπαϊκή ανταγωνιστικότητα σε παγκόσμιο επίπεδο.
• Η Ευρώπη διαθέτει τους πόρους για να επιτύχει την ενεργειακή ανεξαρτησία μέσω ενός ενοποιημένου δικτύου που αξιοποιεί συμπληρωματικούς ευρωπαϊκούς πόρους.
• Συγκεκριμένα, θα πρέπει να δοθεί έμφαση στη χρήση ηλιακής ενέργειας στο νότιο τμήμα της ηπείρου και στη χρήση αιολικής ενέργειας στον βορρά. Οι διαφορετικές πηγές ενέργειας θα πρέπει να συνδυαστούν, λαμβάνοντας υπόψη το πρόβλημα της ζήτησης θέρμανσης.
• Παράλληλα θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν και άλλες εναλλακτικές πηγές ενέργειας όπως η υδροηλεκτρική και η γεωθερμική ενώ μετά το 2030 το υδρογόνο θα αντικαταστήσει τους ορυκτούς πόρους.
• Το νέο σύστημα θα μπορέσει να απαλλαγεί από τις εισαγωγές φυσικού αερίου και πετρελαίου και από την εξάρτηση από ασταθείς χώρες όπως η Ρωσία.
• Οι απαραίτητες τεχνολογίες είναι ήδη διαθέσιμες, αλλά το σύστημα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας συνολικά δεν θα μπορέσει να απαλλαχθεί από χρήση ορυκτών καυσίμων πριν από το 2040.
• Ανάμεσα στα σημαντικότερα εμπόδια που πρέπει να ξεπεραστούν περιλαμβάνονται τα ανεπαρκή ποσοστά αποθήκευσης ενέργειας και η έλλειψη των απαραίτητων υποδομών δικτύου.
• Πράγματι, η Ευρώπη θα μπορούσε να γίνει η πρώτη κλιματικά ουδέτερη ήπειρος. Όμως, οι ερευνητές προειδοποιούν ότι η ευκαιρία για τη δημιουργία ενός ολοκληρωμένου ευρωπαϊκού συστήματος καθαρής ενέργειας που θα βασίζεται εξ ολοκλήρου σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας μπορεί να χαθεί εάν δεν ληφθούν άμεσα μέτρα.
• Σε αυτό το πλαίσιο, οι πολιτικοί των χωρών της Ευρωπαϊκής ηπείρου καλούνται να αναπτύξουν «κοινή βούληση» μέσω της οποίας θα επιτευχθεί ο στόχος της ενεργειακής ανεξαρτησίας.
• Απαιτούνται στρατηγικές κινήσεις για την ανάπτυξη τοπικών ενεργειακών υποδομών ενώ παράλληλα απαιτείται και η εφαρμογή ενός ευνοϊκού νομοθετικού πλαισίου στην Ευρώπη το οποίο θα είναι ευθυγραμμισμένο με τους εθνικούς στόχους των χωρών.

Συστάσεις προς τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής

• Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής θα πρέπει να προωθήσουν τη μαζική επέκταση της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με βάση τις ανανεώσιμες πηγές μέχρι το 2030. Επιπλέον, απαιτείται ετήσιος ρυθμός αύξησης της παραγωγής ΑΠΕ κατά περίπου 20%.
• Πρέπει να υιοθετηθούν πολιτικές για την αύξηση αυτής της επέκτασης ΑΠΕ μέσω επενδύσεων έντασης κεφαλαίου. Το κόστος συναλλαγών για τους συμμετέχοντες θα πρέπει να μειωθεί μέσω μέτρων όπως τα τιμολόγια τροφοδότησης. Συνολικά, θα πρέπει να κατευθυνθούν περισσότερα κεφάλαια στις ΑΠΕ, καθιστώντας αυτές τις κατηγορίες περιουσιακών στοιχείων ακόμη πιο ελκυστικές για τα ιδιωτικά κεφάλαια. Το άνοιγμα των περιουσιακών στοιχείων καθαρής ενέργειας για μια ευρύτερη ομάδα επενδυτών και κεφαλαίων είναι ζωτικής σημασίας.
• Προκειμένου να επιταχυνθεί η κατασκευή έργων όπως τα αιολικά πάρκα, οι κυβερνήσεις θα πρέπει να απλοποιήσουν τις διαδικασίες αδειοδότησης που δίνουν προτεραιότητα στην επέκταση του δικτύου ΑΠΕ. Οι μηχανισμοί πρέπει επειγόντως να απλοποιηθούν, εάν είναι απαραίτητο, και μέσω Οδηγιών-πλαισίου της ΕΕ.
• Τα σχέδια ανάπτυξης δικτύου από τους Ευρωπαϊκούς Διαχειριστές του Συστήματος Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας «ΔΣΜ» πρέπει να εξορθολογιστούν και να συντονιστούν ώστε να διευκολυνθεί η εφαρμογή τους. Η επέκταση ενός δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας που να διατηρεί ένα αυτάρκες ευρωπαϊκό σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας μπορεί να οργανωθεί τοπικά μόνο σε περιορισμένο βαθμό, καθώς οι ΑΠΕ είναι κατανεμημένες σε όλη την ευρωπαϊκή ήπειρο. Απαιτούνται ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες για την επέκταση του δικτύου και την καλύτερη σύνδεση της Ιβηρικής χερσονήσου με τα ευρωπαϊκά δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας και υδρογόνου.
• Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις θα πρέπει να θεσπίσουν μια βιομηχανική πολιτική για την κατασκευή βασικών υποδομών, όπως η ηλιακή φωτοβολταϊκή τεχνολογία, που απαιτούνται για την υποστήριξη της επέκτασης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Αν θέλουμε να καταστήσουμε δυνατή την ενεργειακή ανεξαρτησία σήμερα, θα πρέπει να ξεκινήσουμε ανοικοδομώντας την βιομηχανική βάση στους αντίστοιχους τομείς.
• Το βασικό επιχείρημα για την οικοδόμηση εγχώριων (ευρωπαϊκών) παραγωγικών δυνατοτήτων που θα επιτρέψουν την κατασκευή ηλιακών φωτοβολταϊκών και αιολικών σταθμών είναι ότι οι ίσως φθηνότεροι παραγωγοί της παγκόσμιας αγοράς μπορεί να μην είναι πρόθυμοι να εξασφαλίσουν τον εφοδιασμό.
• Χρειάζεται περισσότερη κατάρτιση για την εξειδίκευση των εργαζομένων στον τομέα των ΑΠΕ, για να προλάβουμε το πρόβλημα έλλειψης εργατικού δυναμικού.
• Όταν πρόκειται για νέες τεχνολογίες, στόχος μας είναι η καινοτομία. Παρολαυτά, οι πολιτικοί δεν μπορούν να περιμένουν μέχρι να βρεθεί η βέλτιστη λύση. Απαιτούνται επενδύσεις στην καινοτομία αλλά και αξιοποίηση της υπάρχουσας τεχνολογίας, η οποία αν αξιοποιηθεί σωστά θα είναι υπεραρκετή.
• Οι αλλαγές στη ατομική συμπεριφορά του καθενός μπορούν να συμβάλουν στην εξοικονόμηση ενέργειας, αλλά εξακολουθεί να υπάρχει ανάγκη για ευρεία υιοθέτηση τεχνολογιών όπως οι ηλεκτρικές αντλίες θερμότητας και τα ηλεκτρικά οχήματα.
• Μια σημαντική αύξηση της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας κατά την τρέχουσα δεκαετία από τον τομέα των μεταφορών φαίνεται αναπόφευκτη. Αυτό ενέχει τον κίνδυνο απότομης αύξησης της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας και πίεσης της αγοράς σε πιο σπάνιους πόρους όπως το κοβάλτιο, το νικέλιο και το λίθιο για την παραγωγή μπαταριών. Ως εκ τούτου, η αναπόφευκτη αύξηση αυτής της ζήτησης θα πρέπει να συνδυαστεί με πολιτικές που στοχεύουν πχ. στη μείωση της ιδιοκτησίας αυτοκινήτων.
• Λόγω της εξάρτησης από την εισαγωγή της βασικής τεχνολογίας, του κόστους και της ασφάλειας, η πυρηνική ενέργεια δεν αποτελεί βιώσιμη επιλογή. Οι υφιστάμενοι πυρηνικοί σταθμοί θα πρέπει να παραμείνουν σε λειτουργία μέχρι το τέλος του κύκλου ζωής τους, αλλά δεν θα πρέπει να κατασκευαστούν νέοι σταθμοί.
• Ο ευρωπαϊκός σχεδιασμός ανάπτυξης δικτύων πρέπει να αναδιαρθρωθεί. Μια κυρίαρχη ενεργειακά Ευρώπη που εργάζεται για την παροχή ενέργειας από ΑΠΕ κατά 100% χρειάζεται μια νέα προσέγγιση στον σχεδιασμό της. Η "προκατάληψη" προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας δεν χρειάζεται να εξαλειφθεί πλήρως. Αυτό που απαιτείται είναι ένας ολοκληρωμένος σχεδιασμός του δικτύου παραγωγής ενέργειας, που θα αντικαταστήσει το ανεξάρτητο σύστημα βελτιστοποίησης παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας (ENTSO-E), φυσικού αερίου (ENTSO-G) και υδρογόνου.

Επισημαίνεται ότι τον συντονισμό της έρευνας ανέλαβε το Potsdam Institute for Climate Impact Research (PIK). Από κοινού με τους ερευνητές του εργάσθηκαν ακαδημαϊκοί από έξι άλλα έγκριτα Ινστιτούτα: το Bauhaus Earth (BE), το Fraunhofer Institute for Solar Energy Systems (FhG-ISE), το German Institute for Economic Research (DIW), το International Institute for Applied Systems Analysis (IIASA), το Technical University of Berlin (TUB) καθώς και το Κέντρο Ερεύνης Φυσικής της Ατμοσφαίρας και Κλιματολογίας της Ακαδημίας Αθηνών.

Η μελέτη ανατέθηκε από τον Όμιλο Aquila, μια εταιρεία επενδύσεων και ανάπτυξης έργων με έδρα το Αμβούργο της Γερμανίας που εστιάζει στην παραγωγή και διαχείριση βασικών περιουσιακών στοιχείων για λογαριασμό των πελατών της. Η εταιρεία προειδοποιεί ότι η ευκαιρία για τη δημιουργία ενός ολοκληρωμένου ευρωπαϊκού συστήματος καθαρής ενέργειας που θα βασίζεται εξ ολοκλήρου σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας μπορεί να χαθεί εάν δεν ληφθούν άμεσα μέτρα. Ένα τέτοιο σύστημα θα μείωνε το ενεργειακό κόστος για τους καταναλωτές, θα περιόριζε τον κίνδυνο αστάθειας σε περιόδους γεωπολιτικής έντασης και θα αύξανε την ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης σε παγκόσμιο επίπεδο. Οι συγγραφείς της έρευνας προτρέπουν τους πολιτικούς των χωρών της Ευρωπαϊκής ηπείρου να αναπτύξουν «κοινή βούληση» μέσω της οποίας θα επιτευχθεί ο στόχος της ενεργειακής ανεξαρτησίας της Ευρώπης, χρησιμοποιώντας τις ήδη υπάρχουσες τεχνολογίες αλλά και πρωτοστατώντας σε μια μαζική αλλά προσιτή επέκταση της χρήσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας - ιδίως της αιολικής και της ηλιακής.