ΕΕΠΦ - ​«Climate Era»: Οι νέες τάσεις στην εκπαίδευση για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης​​

Με επιτυχία διοργανώθηκε από την Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης (ΕΕΠΦ), η ημερίδα “Climate Era”, στις 21 Σεπτεμβρίου 2023. Διακεκριμένοι ειδικοί από πολλά πεδία συγκεντρώθηκαν στο Ίδρυμα Εικαστικών Τεχνών και Μουσικής Βασίλη και Μαρίνας Θεοχαράκη που μας παραχώρησε ευγενώς την αίθουσα, και επιχείρησαν να αναδείξουν τις πλέον σύγχρονες απόψεις στη μεγάλη συζήτηση για την κλιματική αλλαγή.

Η ημερίδα πραγματοποιήθηκε, με την υποστήριξη του Κοινωφελούς Ιδρύματος Ιωάννη Σ. Λάτση, στο πλαίσιο του κύκλου εκπαιδευτικών δράσεων «Προστασία της Φύσης Lab», με σκοπό να δοθούν απαντήσεις και να παρουσιαστούν προτάσεις για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κλιματικής κρίσης μέσω του μετασχηματισμού της εκπαίδευσης.

Οι κορυφαίοι ομιλητές, από την Ελλάδα και το εξωτερικό, εκπροσώπησαν τους τομείς της εκπαίδευσης, της κοινωνίας των πολιτών, των επιχειρήσεων, της καινοτομίας, των ΜΜΕ, της επιστήμης και του τουρισμού.

Ο Νίκος Πέτρου, Πρόεδρος της ΕΕΠΦ και Αντιπρόεδρος του Διεθνούς Ιδρύματος για την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση (Foundation for Environmental Education - FEE), «άνοιξε» τη συζήτηση, υπογραμμίζοντας την αδυναμία των παγκόσμιων κυβερνήσεων να θέσουν ουσιαστικούς στόχους, τη δυσπιστία πολιτών και πολιτικών προς την επιστήμη, την έλλειψη πληροφόρησης της κοινωνίας και το σημαντικό κενό στα εκπαιδευτικά συστήματα παγκοσμίως.

Η Sarah Margono Samsudin, Senior Project Officer, Section of Education for Sustainable Development της UNESCO και ο Pramod Kumar Sharma, Senior Education Director του FEE, παρουσίασαν για πρώτη φορά στην Ελλάδα τις νέες πρωτοβουλίες του ΟΗΕ για τον μετασχηματισμό της εκπαίδευσης. Στάθηκαν ιδιαίτερα στην εκστρατεία της UNESCO Greening Education Partnership (GEP) για το «πρασίνισμα» σχολείων, κολλεγίων και πανεπιστημίων παγκοσμίως, μέχρι το 2030.

Ο Στράτος Φαναράς, Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος της METRON ANALYSIS, παρουσίασε τα αποτελέσματα έρευνας που διενεργήθηκε για λογαριασμό της ΕΕΠΦ, με θέμα «Τάσεις της κοινωνίας των πολιτών για την Κλιματική Κρίση στην Ελλάδα και τον Κόσμο». Από την έρευνα προκύπτει πως η αντίληψη για την κλιματική κρίση σε παγκόσμιο επίπεδο είναι υψηλή αλλά συγκεχυμένη, και δεν συναρτάται άμεσα με τις επιπτώσεις και την καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος σε εθνικό επίπεδο, ενώ καταγράφηκαν υψηλά ποσοστά «κλιματικού άγχους». Ο κος Φαναράς τόνισε ότι η κλιματική κρίση πρέπει να αποτελέσει «μια υψηλή πολιτική παγκόσμια προτεραιότητα». Στη συνέχεια, ο Κοσμήτορας της Σχολής Επιστημών Υγείας του ΕΚΠΑ, Εμμανουήλ Πικουλής, εστίασε στην χρηστικότητα της έρευνας στον σχεδιασμό παρεμβάσεων για το σύνολο του πληθυσμού.

Στο πρώτο πάνελ με θέμα «Εκπαίδευση για την Αειφορία για τη Νέα Γενιά», ο καθηγητής Γρηγόρης Τσάλτας ανέφερε τη Συμμετοχή, τη Συνεργασία και το Συντονισμό, ως βασικές προϋποθέσεις για την αντιμετώπιση των προβλημάτων στην υιοθέτηση της κλιματικής εκπαίδευσης. Ο καθηγητής Κωνσταντίνος Καρτάλης υποστήριξε την αλλαγή στοχοθεσίας των σχολικών μαθημάτων για την ανάδειξη νέων δεξιοτήτων, ώστε να προσεγγίσουμε τη νέα γενιά. Η Ζέφη Δημαδάμα, Γενική Γραμματέας Ισότητας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, τόνισε την ανάγκη ένταξης της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και στα πανεπιστήμια για την αντιμετώπιση των προκλήσεων σε πολλούς εργασιακούς τομείς. Τέλος η εκπαιδευτικός Βαρβάρα Βορύλλα, μίλησε για τα προγράμματα σπουδών και την περιβαλλοντική επιμόρφωση των εκπαιδευτικών και αναφέρθηκε στο στόχο ολιστικής προσέγγισης της σχολικής μονάδας, παρουσιάζοντας τη μεθοδολογία των «Οικολογικών Σχολείων».

Το δεύτερο πάνελ με θέμα «Περιβαλλοντική Εκπαίδευση και Κοινωνία» συντόνισε ο καθηγητής Άγις Τσουρός, ο οποίος αναφέρθηκε στο πρόβλημα μεταφοράς των επιστημονικών δεδομένων, το ανενημέρωτο πολιτικό σύστημα και τόνισε την ανάγκη ύπαρξης ενός «ανθεκτικού πολίτη», ικανού να αντισταθεί και να αντιδράσει. Ο δημοσιογράφος Παύλος Τσίμας μίλησε για την αδυναμία των ΜΜΕ να καλύψουν αντικειμενικά και με ακρίβεια θέματα που θεωρούν ότι είναι δυσνόητα, ενώ η Κλαίρη Παπάζογλου, Πρόεδρος της Εταιρίας Προστασίας Πρεσπών, ανέδειξε τον θεμελιώδη ρόλο των ΜΚΟ στην εκπαίδευση και την κινητοποίηση της κοινωνίας. Ο Στέλιος Διακουλάκης, Αναπληρωτής Διευθυντής Ευρώπης του C40 Cities, μίλησε για τον κεντρικό ρόλο των δήμων και της τοπικής αυτοδιοίκησης στην ευαισθητοποίηση, την ενημέρωση και την κινητοποίηση των πολιτών.

Στο τρίτο πάνελ με θέμα «Περιβαλλοντική Εκπαίδευση και Επιχειρήσεις», ο Γιώργος Τσόπελας, Πρόεδρος της McKinsey & Company Ελλάδας και Κύπρου, ανέλυσε το θετικό πρόσημο των εταιρειών που έχουν επενδύσει στην Περιβαλλοντική, Κοινωνική και Εταιρική Διακυβέρνηση (ESG) και τους τρόπους περιβαλλοντικής εκπαίδευσης των επιχειρήσεων. Ο Γιάννος Μητσός από τον ΣΕΒ, υπογράμμισε την ανάγκη συλλογικής ενημέρωσης, εκπαίδευσης και κινητοποίησης των επιχειρήσεων και η Αγνή Χριστίδου, Διευθύντρια του Ξενοδοχειακού Επιμελητηρίου Ελλάδος αναφέρθηκε στην ανάγκη επιπλέον γνώσεων, δεξιοτήτων και πόρων στον τομέα της φιλοξενίας, ώστε η προθυμία ένταξης της βιωσιμότητας να μεταφραστεί σε πράξη.

Από την ημερίδα προέκυψε η ανάγκη για ευρύτερη και ουσιαστική περιβαλλοντική εκπαίδευση για όλους, καθώς είναι καθοριστική για την ανάπτυξη δράσεων. Θέματα όπως η διατήρηση της βιοποικιλότητας, η κλιματική δράση, η εξοικείωση με βιώσιμες πρακτικές, η διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς, η καλλιέργεια της ενεργού πολιτειότητας καθώς και η δημιουργία οικονομικών ευκαιριών μέσω του νέου οικολογικού τουριστικού παραδείγματος μπορούν να προχωρήσουν μόνο μέσω της διδασκαλίας της αειφορίας βάσει των νέων διεθνών προτύπων.

Η Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης πρωτοστατεί στην περιβαλλοντική εκπαίδευση εδώ και 30 χρόνια και θεωρεί εθνική ανάγκη την επίτευξη των στόχων της εκστρατείας Greening Education Partnership. Φιλοδοξεί δε, να συμβάλλει καθοριστικά σε αυτό, μια και το πρόγραμμα «Οικολογικά Σχολεία» που υλοποιεί από το 1995, θεωρείται από την UNESCO ως το κατ’ εξοχήν κατάλληλο εργαλείο.

Μπορείτε να παρακολουθήσετε την Ημερίδα «Climate Era» ακολουθώντας το σύνδεσμο Ημερίδα "CLIMATE ERA"

Έρευνα Metron Analysis - Τι λένε οι Έλληνες για την κλιματική κρίση

Στο πλαίσιο της ημερίδας «Climate Era», ο Στράτος Φαναράς, Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος της METRON ANALYSIS, παρουσίασε τα αποτελέσματα πανελλαδικής έρευνας με θέμα «Τάσεις της κοινωνίας και των πολιτών για την Κλιματική Κρίση στην Ελλάδα και τον Κόσμο», που διενήργησε για λογαριασμό της Εταιρίας.

Η έρευνα διεξήχθη από τις 29/08-04/09/2023, μετά δηλαδή από ένα καλοκαίρι με μεγάλης έκτασης πυρκαγιές στη χώρα, αλλά πριν την εκδήλωση της κακοκαιρίας «Daniel», σε δείγμα 1.005 ατόμων ηλικίας 17 ετών και άνω, και έδωσε πολύ χρήσιμα στοιχεία για το πώς διαμορφώνεται σήμερα η σχέση των Ελλήνων πολιτών με το φυσικό περιβάλλον αλλά και με τις απειλές και προκλήσεις που βρίσκονται σε συνάρτηση με την κλιματική αλλαγή.

Σε παγκόσμιο επίπεδο, η κλιματική αλλαγή και η καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος θεωρούνται τα σοβαρότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα ο πλανήτης. Ωστόσο, η αντίληψη στο πλανητικό επίπεδο δεν μεταφράζεται σε αντίστοιχη ευαισθησία στο εθνικό και τοπικό. Σημαντικό είναι επίσης το ότι οι πολίτες δεν αντιλαμβάνονται την αλληλεξάρτηση της κλιματικής αλλαγής και της καταστροφής του φυσικού περιβάλλοντος και τις αξιολογούν ανεξάρτητα με πολύ διαφορετική ιεράρχηση.

Η πλειοψηφία των πολιτών που ρωτήθηκαν, κατέταξε την καταστροφή του περιβάλλοντος στην τρίτη θέση (9%) των σημαντικότερων προβλημάτων που αντιμετωπίζει η χώρα, με πρώτη την ακρίβεια (30%) και δεύτερη την οικονομία (21%), ζητήματα που «παραδοσιακά» απασχολούν την κοινή γνώμη. Αξίζει να σημειωθεί ότι στο ίδιο ερώτημα, που είχε τεθεί σε έρευνα της METRON ANALYSIS για την κλιματική αλλαγή (Απρίλιος 2022, Υπουργείο Κλιματικής Κρίσης & Πολιτικής Προστασίας / Διανέοσις), η ακρίβεια και η οικονομία βρίσκονταν και πάλι στις πρώτες θέσεις (με 26% και 24% αντίστοιχα), ωστόσο η καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος βρισκόταν πολύ χαμηλότερα στις αναφορές (με 3%), κάτω από τη φτώχεια/ανισότητες, την ανεργία και τη διαφθορά. Παρά τη σχετική αύξηση, το ποσοστό 9% είναι αρκετά χαμηλό και δείχνει ότι η κοινωνία δεν αντιλαμβάνεται τη σύνδεση των φυσικών καταστροφών με την οικονομία

Συναφώς, η αντίληψη περί ύπαρξης της κλιματικής αλλαγής κινείται σε υψηλά επίπεδα στην Ελλάδα, ωστόσο δεν είναι απολύτως σταθερά εμπεδωμένη. Φαίνεται μάλιστα ότι υπάρχει μια σχετική καχυποψία τόσο σε ανθρώπους χαμηλότερου μορφωτικού επιπέδου όσο και σε νεότερες γενιές, οι οποίες θεωρούνται «διεθνοποιημένες», ενημερωμένες και ευαίσθητες σε μετα-υλιστικά ζητήματα όπως το περιβάλλον, είναι όμως και οι περισσότερο απαισιόδοξες για την πορεία της χώρας.

Στο ερώτημα αν υπάρχει κλιματική αλλαγή, πάνω από 8 στους 10 (84%) πιστεύουν ότι η κλιματική αλλαγή πράγματι συμβαίνει, ποσοστό ελαφρώς χαμηλότερο από αυτό της προαναφερθείσας έρευνας του 2022 (91%). Από δημογραφική άποψη, το ποσοστό όσων δεν αποδέχονται την ύπαρξη κλιματικής αλλαγής (15%) αυξάνεται σχετικά στις νεότερες γενιές (Gen Z 19%, Millennials 17%) και σε πολίτες με βασική ή μέση εκπαίδευση (20%), απόδειξη ότι η σχετική καχυποψία μπορεί να έχει πολλές διαστάσεις. Ενδέχεται αυτή η καταγραφόμενη πτώση στην αποδοχή της ύπαρξης της κλιματικής κρίσης να οφείλεται και στη σταδιακή πολιτικοποίηση του θέματος όπως έχει ήδη φανεί σε εντονότερο βαθμό σε άλλες χώρες.

Αναφορικά με τα αισθήματα απέναντι στην κλιματική αλλαγή, η έρευνα καταγράφει ότι σχεδόν 8 στους 10 εκφράζουν έντονη ανησυχία (ειδικότερα: 43% δηλώνουν ότι ανησυχούν «πολύ» και 36% «αρκετά»), ενώ μόλις 21% δηλώνουν ότι ανησυχούν «όχι και τόσο» ή «καθόλου». Αξίζει να σημειωθεί ότι στους γεωργούς, ο βαθμός ανησυχίας φτάνει το 90%, ενώ η ίδια ομάδα είναι από αυτές που παρουσιάζουν υψηλότερα επίπεδα αποδοχής της ύπαρξης της κλιματικής αλλαγής. Αυτό ενδεχομένως οφείλεται στην ειδική σχέση τους με το φυσικό περιβάλλον που συνεπάγεται και αυξημένη ευαισθησία.

Η κλιματική αλλαγή θεωρείται από μια ισχυρή πλειοψηφία ανθρωπογενής (στοιχείο που υποδηλώνει ταυτόχρονα τη συνείδηση ότι απαιτείται ανθρώπινη-κοινωνική δράση για την αντιμετώπισή της). Καταγράφονται σχετικά αυξημένα αισθήματα ανησυχίας για τις επιπτώσεις και την εξέλιξή της, και θεωρείται από το μεγαλύτερο τμήμα ότι θα πρέπει να αποτελεί υψηλή ή/και επιτακτική κυβερνητική προτεραιότητα (στοιχείο που υποδηλώνει και ένα αίτημα πολιτικής δράσης για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης και των επιπτώσεών της).

Σχεδόν 3 στους 10, θα ήθελαν πολύ περισσότερη ενημέρωση σχετικά με την κλιματική αλλαγή. Αν συνυπολογίσουμε και το 36% που δηλώνει ότι θα ήθελε κάπως περισσότερη ενημέρωση, το 65% θεωρεί αναγκαίες περισσότερες γνώσεις και πληροφορίες για την κλιματική αλλαγή προκειμένου να διαμορφώσει καλύτερη εικόνα. Μάλιστα, οι μεγαλύτερες γενιές αλλά και τα άτομα βασικής εκπαίδευσης επιθυμούν «πολύ περισσότερη» ενημέρωση.

Συνοψίζοντας, φαίνεται ότι υπάρχει μια σχετικά αυξημένη ευαισθησία στην ελληνική κοινή γνώμη για τα θέματα που σχετίζονται με το περιβάλλον και την κλιματική αλλαγή, καθώς και μια αντίληψη ότι οι επιπτώσεις της πρέπει να αντιμετωπιστούν τόσο με συνειδητή ατομική και όσο και συλλογική δράση.

Ταυτόχρονα, όμως, μοιάζει να υπάρχει και σημαντικό περιθώριο για την ανάπτυξη «παιδαγωγικών» δράσεων, που θα μπορούσαν να καλλιεργήσουν μια περισσότερο συνειδητή, ενημερωμένη και ευαίσθητη περιβαλλοντική αντίληψη – ειδικά σε κρίσιμες κοινωνικές ομάδες, όπως οι νεότερες γενιές αλλά και τα άτομα χαμηλότερου μορφωτικού επιπέδου.

Όπως τόνισε ο Νίκος Πέτρου, Πρόεδρος της ΕΕΠΦ και Αντιπρόεδρος του FEE «σε αυτό μπορούν να συμβάλλουν καθοριστικά τα εκπαιδευτικά προγράμματα της Εταιρίας μας, και ιδιαίτερα τα «Οικολογικά Σχολεία», πρόγραμμα που η UNESCO θεωρεί ως το κατ’ εξοχήν κατάλληλο εργαλείο για την επίτευξη των στόχων της παγκόσμιας εκστρατείας Greening Education Partnership».

Μπορείτε να δείτε τα αποτελέσματα της έρευνας εδώ.