Υπεράκτιες vs επίγειες Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας

Η γαλάζια ενέργεια αναπτύσσεται στη θάλασσα και παράγεται με τεχνολογίες που εκμεταλλεύονται την αιολική (μονάδες σταθερής έδρασης και πλωτές μονάδες), την ωκεάνια (παλιρροϊκή και κυματική) και την ηλιακή (πλωτή ηλιακή τεχνολογία) ενέργεια. Μέχρι σήμερα, το σύνολο σχεδόν της ενέργειας από ΥΑΠΕ στην ΕΕ παράγεται με την αξιοποίηση της τεχνολογίας αιολικής ενέργειας. Οι «πρωταθλητές» σε αυτόν τον τομέα είναι η Γερμανία με τη μεγαλύτερη ενεργειακή δυναμικότητα στα 8,1 GW ως τα τέλη του 2022, οι Κάτω Χώρες με 3,2 GW, η Δανία και το Βέλγιο, αμφότερες με περίπου 2,3 GW.

Επιδίωξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι να αυξήσει την εγκατεστημένη ισχύ από μόλις 16 GW σήμερα σε 61 GW έως το 2030 και σε 340 GW έως το 2050. Μοιάζει ανέφικτο; Κι έτσι είναι, θα μας πει το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο στην πρόσφατη έκθεση που δημοσιοποίησε, καθώς τα ζητήματα που προκύπτουν είναι πολλά, όπως ότι θα απαιτηθούν μεγάλες θαλάσσιες εκτάσεις και περί τα 800 δισεκατομμύρια ευρώ ιδιωτικών επενδύσεων.

Από την άλλη υπάρχει μια τεράστια συζήτηση που αφορά την έλλειψη του πλαισίου αναφορικά με τις περιβαλλοντικές και κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις που έχουν έργα ΥΑΠΕ αλλά και μία μεγάλη διαμάχη με τον αλιευτικό κλάδο.

Όπως ανέφερε ο κ. Νικόλαος Μηλιώνης, μέλος του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου (ΕΕΣ), η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία ανέδειξε τη σημασία της ενεργειακής ανεξαρτησίας της ΕΕ. Οι θάλασσές μας μπορούν να αποτελέσουν μέρος της λύσης. Ωστόσο, η «γαλάζια επανάσταση» της ΕΕ δεν είναι σκοπός που αγιάζει τα μέσα: Δεν πρέπει να επιτρέψουμε η ανάπτυξη των υπεράκτιων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας να προκαλέσει σημαντική κοινωνική ή περιβαλλοντική ζημιά.

Ποιο είναι το πρόβλημα με τις ΥΑΠΕ;

Η επέκταση των ΥΑΠΕ στην Ευρώπη θα μπορούσε να αποβεί σε βάρος του θαλάσσιου περιβάλλοντος, τόσο κάτω όσο και πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Επίσης, οι υπεράκτιες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας σπανίως συνυπάρχουν με άλλους τομείς δραστηριότητας. Επιπλέον, οι κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις της ανάπτυξης των ΥΑΠΕ δεν έχουν μελετηθεί ενδελεχώς. Ας μην ξεχνάμε ότι οι ευρωπαϊκές θάλασσες χρησιμοποιούνται εκτενώς για ναυτιλιακές, αλιευτικές και τουριστικές δραστηριότητες. Αυτό σημαίνει ότι ο μόνος τρόπος για να αποφευχθούν συγκρούσεις μεταξύ διαφορετικών επιχειρηματικών δραστηριοτήτων είναι η διαδικασία του θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού σε εθνικό επίπεδο που θα μπορούσε να βοηθήσει τις εθνικές αρχές να διαθέσουν θαλάσσιο χώρο.

Θα μπορούσαν να αναπτυχθούν ΥΑΠΕ στην Ελλάδα;

Ας ξεκινήσουμε από τα υπεράκτια αιολικά πάρκα. Βασικό πλεονέκτημα για την ανάπτυξή τους είναι το άριστο αιολικό δυναμικό που παρατηρείται στη θάλασσα, σε αντίθεση με τα αιολικά πάρκα που τοποθετούνται σε ηπειρωτικές περιοχές, μας λέει ο κ. Χάρης Δημουλιάς, καθηγητής ηλεκτρικής ενέργειας, ποιότητας ισχύος στο Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών του ΑΠΘ, κι αυτό γιατί οι ριπές του ανέμου στη θάλασσα είναι μικρότερες από ότι στη στεριά. Αυτό σημαίνει ότι οι υπεράκτιες ανεμογεννήτριες δουλεύουν με πιο σταθερό αέρα, άρα με μικρές μεταβολές στην ισχύ, γεγονός αναγκαίο για την εύρυθμη λειτουργία του ηλεκτρικού δικτύου. Στη στεριά δημιουργούνται έντονες μεταβολές της ηλεκτρικής ισχύος κάτι που θεωρείται σημαντικό ζήτημα για τους διαχειριστές των ηλεκτρικών δικτύων.

Από την άλλη, ένα υπεράκτιο αιολικό πάρκο συνδέεται σε ένα μόνο σημείο με το ηπειρωτικό ηλεκτρικό δίκτυο, με συγκεντρωμένη μεγάλη ισχύ, οπότε απαιτείται σημαντική ενίσχυσή του από τον διαχειριστή ηλεκτρικής ενέργειας, άρα και επενδύσεις.

Ο θαλάσσιος κυματισμός δεν επηρεάζει τα υπεράκτια αιολικά πάρκα, λέει ο κ. Δημουλιάς, διότι η αιολική ενέργεια μετατρέπεται σε ηλεκτρική στο ψηλότερο σημείο της ανεμογεννήτριας, που βρίσκεται στην πτερωτή, συνήθως στα 100 μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας. Ο κυματισμός μπορεί να επηρεάσει τις πλωτές ανεμογεννήτριες, η ανάπτυξη των οποίων όμως βρίσκεται σε ερευνητικό στάδιο, καθώς δεν έχουν λυθεί ακόμα πολλά προβλήματα που αφορούν ζητήματα πολιτικού μηχανικού.

Στα μειονεκτήματα είναι και το μεγάλο κόστος υλοποίησης, για αυτό και προτιμώνται ρηχές θάλασσες, καθώς σε θάλασσες με μεγάλο βάθος, το κόστος κατασκευής ανεμογεννητριών είναι πολύ υψηλό όπως και οι τεχνικές απαιτήσεις. Για παράδειγμα, ενώ ένα επίγειο αιολικό πάρκο μπορεί να κοστίζει περίπου 1.000-1.200 ευρώ ανά kW, στο υπεράκτιο οι τιμές μπορεί να είναι και τριπλάσιες, μας λέει ο κ. Δημουλιάς. Η Μεσόγειος είναι μια δύσκολη θάλασσα καθώς έχει πολλές τάφρους. Από την άλλη, οι βόρειες θάλασσες είναι πιο ρηχές και βαθαίνουν αργά για αυτό και αναπτύσσουν ΥΑΠΕ.

Η ωκεάνια ενέργεια

Εδώ τα πράγματα είναι ακόμα σε πιο πρώιμο στάδιο, καθώς δεν υπάρχει ακόμα εμπορική αξιοποίηση, σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο, και οι στόχοι της ΕΕ είναι ιδιαίτερα χαμηλοί σε σχέση με τις άλλες υπεράκτιες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.

Τα υπεράκτια φωτοβολταϊκά

Η ανάπτυξη υπεράκτιων φωτοβολταϊκών γίνεται με πλωτό τρόπο, μας λέει ο κ. Δημουλιάς. Αυτό συνεπάγεται μειωμένη οπτική όχληση, καθώς το ύψος ανάπτυξής τους δεν ξεπερνά τα 2 μέτρα, ενώ ταυτόχρονα οι συνθήκες θερμοκρασίας για τη λειτουργία τους είναι ευνοϊκότερες συγκριτικά με τη στεριά, αφού λόγω του θαλάσσιου περιβάλλοντος δεν αναπτύσσονται υψηλές θερμοκρασίες. Από το ίδιο μέγεθος φωτοβολταϊκών πάνελ συλλέγεται περισσότερη ηλιακή ενέργεια όταν αυτά είναι τοποθετημένα υπεράκτια σε σχέση με τα επίγεια.

Κάποια πρώτα αποτελέσματα από την εφαρμογή τους υπήρξαν μέσω ερευνητικών προγραμμάτων σε δεξαμενές νερού που ήταν τοποθετημένες σε δυσπρόσιτες περιοχές, ώστε να μην είναι ορατές στο ανθρώπινο μάτι, όπως για παράδειγμα σε φράγματα και σε απομακρυσμένες λίμνες. Στην περίπτωση των υπεράκτιων φωτοβολταϊκών η όχληση δεν συνδέεται με την εγκατάστασή τους στο βυθό της θάλασσας, αλλά με το μεγάλο εμβαδόν που απαιτείται καθώς αναπτύσσονται κατά πλάτος και όχι κατά ύψος όπως συμβαίνει με τα αιολικά πάρκα. Ένα άλλο ζήτημα είναι αυτό της πυκνότητας της ηλιακής ενέργειας. Για να συλλεχθεί ίδια ποσότητα ενέργειας με αυτή που συλλέγεται από τις ανεμογεννήτριες απαιτείται τεράστια έκταση υπεράκτιων φωτοβολταϊκών πάρκων. Και πάλι η παραγωγή ενέργειας μπορεί να είναι μικρότερη ή σημαντικά μικρότερη σε σχέση με τις ανεμογεννήτριες. Είναι όμως μια λύση που επίσης επηρεάζεται ελάχιστα από τον κυματισμό.

Επομένως η ανάπτυξη υπεράκτιων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας για τη χώρα μας έχει δύο διαστάσεις, του επενδυτικού ενδιαφέροντος αλλά και της πολιτικής βούλησης. Η Ευρωπαϊκή Ένωση πάντως φαίνεται ότι έχει συμπεριλάβει στο «παιχνίδι» τις ΥΑΠΕ, μένει να δούμε πως και με ποιον τρόπο θα αξιοποιηθούν και από τους εγχώριους -και μη- ενεργειακούς παίκτες στο μέλλον.