Προσωπική ανάπτυξη, Ηγεσία και Επικράτηση: Ο Χαράλαμπος Πετράς αποκαλύπτει τα μυστικά του νέου του βιβλίου «Η Τέχνη των Στόχων»

Με πλούσιο βιογραφικό στο coaching και την ψυχοθεραπεία, ο ίδιος αναδεικνύει την σημαντικότητα και συνθετότητα του όρου «στοχοθεσία» στη ζωή μας, οδηγώντας τον αναγνώστη σε αθέατες πλευρές των στόχων μέχρι σήμερα.

Αναλύει μεταξύ άλλων κρίσιμες πτυχές γύρω από τους προσωπικούς στόχους που θέτουμε: την τέχνη της απεμπλοκής, τους τρόπους αντιμετώπισης των δυσκολιών, τη λειτουργία των μη συνειδητών στόχων και το χτίσιμο του χαρακτήρα μέσα από κάθε επιτυχία και αποτυχία. Ειδικότερα:

Τι σας έδωσε έναυσμα για την συγγραφή του 2ου βιβλίου σας; τι μηνύματα θέλετε να εκπέμψετε;

Εργάζομαι στο χώρο του Coaching και της Ψυχοθεραπείας από το 2009. Καθημερινά καταπιάνομαι με τους στόχους των ανθρώπων αλλά και τους δικούς μου. Διαπίστωσα λοιπόν, ότι η επίτευξη στόχων είναι πολλά περισσότερα από αυτά που διαβάζουμε στο διαδίκτυο. Και αποφάσισα να το διορθώσω. Θεωρώ καθήκον μου να μοιραστώ με τον κόσμο τη γνώση των επιστημών που υπηρετώ και να πάρω θέση απέναντι στην ημιμάθεια και την ευκολία.

Οι στοχοθεσίες μας είναι ένα συναρπαστικά πολύπλοκο ψυχικό φαινόμενο. Δυστυχώς, το απαξιώνουμε καθημερινά σε απλοϊκά μοντέλα και ρηχές συνταγές επιτυχίας που μας απομακρύνουν από την αυτογνωσία μας και την ουσιαστική ανάπτυξη του νου. Το γράφω και στο βιβλίο σε μια αποστροφή του λόγου μου. Το μοντέλα που μας τάζουν απλά βήματα από το Α στο Β είναι μπροστά στη συστημικότητα και τη δυναμική των στόχων ό,τι το παιδικό ιχνογράφημα μπροστά στον κυβισμό.

Είναι τόσο φυσικό να έχουμε στόχους που δε γίνεται να μην έχουμε. Ενώ όμως πρόκειται για μια βιολογικά προσδιορισμένη ικανότητα, δεν τα καταφέρνουν όλοι το ίδιο. Κι αυτό διότι πρόκειται για τέχνη που χρειάζεται μελέτη και εξάσκηση. Δύο είναι τα βασικά κριτήρια επιτυχίας για την εξάσκησή μας στην τέχνη των στόχων. Πρώτο, πετυχαίνουμε στόχους διατηρώντας την υγεία και την ευεξία μας, και δεύτερο, μαθαίνοντας μέσα από αυτούς. Εάν κρατήσουμε αυτά τα δύο κριτήρια ως οδηγούς, τότε κάθε εμπειρία με τους στόχους μας, θα είναι ουσιαστική.

Χαράλαμπος Πετράς, Founder & Director, Athens Coaching Institute - Coaching Psychologist MISCP, Systemic & EMDR Therapist - Coach Trainer & Supervisor, Author

Τι να περιμένει ο αναγνώστης; τι θα διαβάσει;

Ο αναγνώστης θα διαβάσει πολλά νέα πράγματα. Θα μάθει πώς λειτουργούν πραγματικά οι στόχοι σε επίπεδο διοίκησης και πώς πρέπει να αξιοποιήσει η ηγεσία τους συλλογικούς και ατομικούς στόχους. Θα μάθει ότι στην πραγματικότητα καμία στοχοθεσία δε μπορεί να είναι αποτελεσματική χωρίς ιεραρχική δομή και ηγεσία. Κι όπου ανεπίσημα αποφεύγεται η ιεραρχία, αναπτύσσεται σιωπηρά και ανεπίσημα λόγω της ύπαρξης στόχων.

Οδηγώ τον αναγνώστη σε αθέατες πλευρές των στόχων μέχρι σήμερα. Παρουσιάζω τον τρόπο που ο εγκέφαλός μας οργανώνει τους στόχους, τι μα διδάσκει ο νους. Αναλύω την ύπαρξη και λειτουργία των μη συνειδητών στόχων, την εμπλοκή των συναισθημάτων που συνοδεύουν κάθε επιδίωξη. Παρουσιάζω μία - μία τις στρατηγικές αντιμετώπισης των δυσκολιών σε πρακτικό και ψυχικό επίπεδο και βέβαια, εξηγώ τι σημαίνει απεμπλοκή από το ανέφικτο. Πώς η επιμονή και η απεμπλοκή είναι όψεις του ίδιου νομίσματος καθώς δύο υπηρετούν πάντοτε κάτι ανώτερο από το εφήμερο.

Το βιβλίο καταλήγει σε ένα συστημικό και συνθετικό μοντέλο που σκοπό έχει να μας βοηθήσει να κατακτήσουμε αυξημένη επάρκεια στην τέχνη των στόχων.

Ο σύγχρονος τρόπος ζωής εμπεριέχει πολλές δυσκολίες. Ίσως η νέα κανονικότητα να είναι «η μη κανονικότητα», σύμφωνα με τους ειδικούς. Υπό αυτό το πρίσμα, πώς παραμένουμε αφοσιωμένοι στην επίτευξη των στόχων;

Συμφωνώ απόλυτα. Τα πράγματα είναι περισσότερο ρευστά από ποτέ και η κανονικότητα όπως την ξέραμε πριν μερικές δεκαετίες, δεν υφίσταται. Συνεπώς, χρειαζόμαστε προσαρμοστικότητα, εξοικείωση με τη δυσφορία και τη σοφία να επιλέγουμε τι θα υπερασπιστούμε και τι θα αποχαιρετίσουμε.

Η ίδια η τέχνη των στόχων μας διδάσκει ότι ο στόχος είναι ο εαυτός μας. Εμείς οφείλουμε να αναπτυσσόμαστε διαρκώς και να μαθαίνουμε ώστε να προσαρμοζόμαστε τις απαιτήσεις. Δεν είναι αυτοσκοπός μας η επίτευξη κάθε συγκεκριμένου στόχου αλλά η ικανότητα και η γνώση που αποκτάμε μέσα από την επιδίωξή του.

Τι κάνουμε λοιπόν στην πράξη. Παραμένουμε αφοσιωμένοι στην πορεία μας προς τα εμπρός με τις αναγκαίες βελτιώσεις που θα απαιτηθούν στην πλοήγηση. Εάν οι συνθήκες αλλάξουν και τα δεδομένα ανατραπούν τότε θα επαναπροσδιορίσουμε το περιεχόμενο των στόχων μας ως έναν βαθμό. Αλλά θα συνεχίσουμε να έχουμε στόχους. Εάν κάποιος στόχος τελικά αποβεί ανέφικτος ή η επίτευξή του απειλεί κάθε άλλη σημαντική επιδίωξή μας τότε μαθαίνουνε να αποχαιρετάμε και να απομπλεκόμαστε. Αντιμετωπίζουμε κάθε πραγματικό εμπόδιο όσο το δυνατόν πιο γρήγορα όχι όμως πρόχειρα, ώστε να μην επεκταθεί η επιρροή του στην ψυχολογία μας. Σχεδιάζουμε πολύ προσεκτικά κάθε βήμα κατά την προετοιμασία ώστε να έχουμε χρόνο και ενέργεια στην πράξη, για να αντιμετωπίσουμε το απρόβλεπτο που σίγουρα θα συμβεί. Προτείνω να ακολουθήσουμε αυτούς τους κανόνες που παρουσιάζω και στο βιβλίο αναλυτικά.

Περισσότερη πειθαρχία παρά κάποιο ταλέντο;

Περισσότερη πειθαρχία, ξεκάθαρα. Η πειθαρχία και ο αυτοέλεγχος είναι δυνάμεις του χαρακτήρα που η μία χρειάζεται την άλλη. Χωρίς αυτές δεν μπορεί να καλλιεργηθεί καμία δεξιότητα, δεν χτίζεται χαρακτήρας, δεν κατακτιέται η αρετή, δεν επιτυγχάνεται κανένας στόχος. Πειθαρχία είναι η συνειδητή υλοποίηση πράξεων που είναι βαθιά ανεπιθύμητες αλλά απόλυτα αναγκαίες για το αποτέλεσμα. Ο αυτοέλεγχός μας είναι η κυριαρχία μας επί των παρορμήσεων και η αναστολή της άμεσης ικανοποίησης για το μακροπρόθεσμο σκοπό. Αποφεύγω δηλαδή την άμεση απόλαυση, εξοικειώνομαι με τη δυσφορία, αποφεύγω την άμεση ανακούφιση από αυτή και πειθαρχώ στο ανεπιθύμητο αλλά απόλυτα αναγκαίο.

Η άσκηση της πειθαρχίας και του αυτοελέγχου είναι αναπόσπαστο μέρος της επιδίωξης και απαραίτητο συστατικό της επιτυχίας.

Υπάρχουν συνειδητοί και μη συνειδητοί στόχοι; Πώς τελικά καθορίζουμε τι θέλουμε να κάνουμε; Και πότε ένας στόχος έχει επιτευχθεί;

Φυσικά, και είναι αρκετά εντυπωσιακό αν το σκεφτεί κανείς. Υπάρχουν στόχοι που θέτουμε συνειδητά, τους συμφωνούμε με τον εαυτό μας και τους άλλους. Και υπάρχουν στόχοι μη συνειδητοί που τρέχουν σιωπηλά καθορίζοντας τη συμπεριφορά μας, τις αποφάσεις μας και τα συναισθήματά μας. Στόχοι για τους οποίους δεν γνωρίζουμε τίποτε. Οι μη συνειδητοί στόχοι ονομάζονται πρωταρχικοί, διαμορφώνονται στο πλαίσιο της προσωπικότητάς μας και προκύπτουν ως βαθύτερες ανάγκες, επιθυμίες και επιδιώξεις. Για παράδειγμα, μπορεί ένα ηγέτης να έχει θέσει συνειδητά τον στόχο να γίνει πιο ξεκάθαρος και ευθύς στην επικοινωνία με κάποια μέλη από την ομάδα του. Ταυτόχρονα ωστόσο, έχει έναν μην συνειδητό στόχο που λέει: «επιδιώκω να είμαι αρεστός, αποδεκτός από τους άλλους». Οι δύο αυτό στόχοι θα βρεθούν σε διαμάχη μεταξύ τους και θα ξεκινήσει η αναποφασιστικότητα, η δυσφορία και η αδυναμία υλοποίησης του συνειδητού πλάνου. Κι αυτό διότι, η ευθύτητα που έχει αποφασιστεί πιθανώς θα τον κάνει δυσάρεστο σε κάποιους.

Μέσα μας, υπάρχει ένα υποσύστημα μη συνειδητών επιδιώξεων. Για να επιτύχουμε τους στόχους μας οφείλουμε να εξερευνήσουμε αυτό το υποσύστημα και να επεξεργαστούμε επαρκώς τις βαθύτερες τάσεις μας. Αυτό επιτυγχάνεται είτε με συστηματική παρατήρηση του εαυτού, με μεγάλες δόσεις αλήθειας ή και με τη βοήθεια ενός coach ή ενός ψυχολόγου. Είναι δηλαδή, θέμα αυτογνωσίας.

Οι στόχοι επιτυγχάνονται όταν επιτευχθούν. Κι αυτό το είτε επιβεβαιώνουμε αισθητηριακά εμείς οι ίδιοι είτε αντικειμενικά μετρώντας τους σχετικούς δείκτες. Κάθε φορά που ξεκινά μια επιδίωξη τίθενται και οι δείκτες επιτυχίας, τα «measures of success» όπως λέμε, για να παρακολουθούμε καλύτερα την πρόοδο προς τον στόχο.

Από κει και πέρα, μην περιμένουμε ποτέ να σταματήσουμε να επιδιώκουμε στόχους. Κάθε στοχοθεσία και κάθε επιτυχία, πυροδοτεί μια σειρά νέων στόχων. Επιδιώκουμε σε συστήματα, παράλληλους και πολλαπλούς στόχους σε κάθε τομέα της ζωής. Κι ολοκληρώνοντας μια δοκιμασία πάμε στην επόμενη. Σημασία έχει η ικανότητά μας να επιδιώκουμε σε βάθος χρόνου, να είμαστε υγιείς και να μαθαίνουμε από κάθε επιτυχία και αποτυχία.

Τι μπορεί να μάθει κανείς από το βιβλίο για το σύγχρονο management, την στοχοθεσία και τις επιχειρήσεις από το βιβλίο σας;

Παρουσιάζω πολλά πράγματα για πρώτη φορά στο ελληνικό κοινό και είμαι ιδιαίτερα χαρούμενος για αυτό. Καταρχάς παρουσιάζω το Managerial Coaching, δηλαδή το Coaching που ασκεί ένας μάνατζερ και ένας ηγέτης στο πλαίσιο του ρόλου του. Το αναλύω διεξοδικά ως μία νέα μορφή ηγεσίας κι όχι μία ειδίκευση του coaching. Σε αυτό το μοντέλο, ο ηγέτης αξιοποιεί πραγματικά τη δυναμική των στόχων για να διοικήσει και να κινητοποιήσει τα μέλη της ομάδας του, γίνεται ένας αρχιτέκτονας των στόχων, ισορροπεί ανάμεσα στην μη κατευθυντικότητα και την κατευθυντικότητα και λειτουργεί πότε ως αξιολογητής και πότε ως μέντορας.

Στις επιχειρήσεις η έννοια των στόχων είναι πολύ διαδεδομένη ωστόσο χρησιμοποιείται πολύ περιοριστικά. Ο αναγνώστης λοιπόν, θα μάθει ότι οι στόχοι στις επιχειρήσεις ανατίθενται για να κινητοποιήσουν, να ρυθμίσουν συμπεριφορές, να αυξήσουν την απόδοση των ανθρώπων και όχι οπωσδήποτε για να επιτευχθούν. Και εξηγώ. Στο ρευστό περιβάλλον που ζούμε και εργαζόμαστε, τα δεδομένα συχνά μεταβάλλονται. Κι έτσι οι στόχοι που είχαμε θέσει πριν έξι μήνες δεν ταιριάζουν απόλυτα στις σημερινές συνθήκες. Για αυτό και αλλάζουν. Σημασία έχει να έχουμε μία ομάδα που λειτουργεί και παράγει έργο διαρκώς ανεξάρτητα από το ιδιαίτερο περιεχόμενο των στόχων της.

Θα μάθει επίσης ότι οι στοχοθεσίες έχουν σκοτεινές πλευρές και κρύβουν παγίδες. Η επιδίωξη είναι μια τέχνη και όχι μαθηματική εξίσωση με προϋπολογισμένο αποτέλεσμα. Θα μάθει να ισορροπεί ανάμεσα στην εστίαση στο συγκεκριμένο και το γενικό, το βραχυπρόθεσμο και το μακροπρόθεσμο, το ένα και το όλον. Η πλοήγηση μέσα σε αυτές τις πολύπλοκες πολικότητες χρειάζεται προσοχή, μαεστρία και τεράστια εμπειρία.

Στο βιβλίο υπάρχουν πολλά και χρήσιμα στοιχεία για το σύγχρονο goal-focused management που κατά την γνώμη μου, οφείλει κάθε στέλεχος και κάθε επιχειρηματίας να γνωρίζει σήμερα.

Δεν χρειάζεται όμως (στη ζωή, τις επιχειρήσεις, την οικογένεια κλπ) και η υπαρξη ηγετών; Μέντορες που θα μας εμπνεύσουν ή θα μας «καθοδηγήσουν»;

Τι χρειάζεται, τι μας δίνεται και τι τελικά δημιουργούμε εμείς στη ζωή, είναι σχετικό. Είναι τύχη να έχει κανείς μέντορες που θα τον εμπνεύσουν και θα τον καθοδηγήσουν αλλά δε συμβαίνει πάντα. Κι αν βασιστεί μόνο σε μέντορες τότε η δύναμή του είναι εξωγενής. Υπάρχουν γύρω μας άνθρωποι που πέτυχαν χωρίς καμία ιδιαίτερη συμβουλή. Αν λοιπόν δεν έχει κάποιος μέντορα, ας διαβάσει το έργο και τη ζωή σημαντικών ανθρώπων και να εμπνευστεί από αυτούς. Νοερά, συμβολικά.

Μην περιμένουμε να έρθει κάποιος να μας μεταμορφώσει. Είναι δική μας ευθύνη η προσωπική και επαγγελματική μας ανάπτυξη. Ο μέντορας θα δείξει το δρόμο σε αυτό που υπάρχει ήδη μέσα μας. Όπως γράφω στο βιβλίο, οι σημαντικοί μας στόχοι είναι προϊόν της άρνησής μας να δεχτούμε το ανεπιθύμητο ως οριστικό. Υπό αυτή την έννοια, μέσα μας υπάρχει μια σύγκρουση που παράγει ενέργεια, ορμή, αντίφαση. Αυτή την ενέργεια, ένας μέντορας μπορεί να την καθοδηγήσει για να γίνει περισσότερο δημιουργική παρά καταστροφική. Αν αυτό το καταφέρει κανείς μόνος του, ακόμα καλύτερα! Προσωπικά είχα την τύχη να τα ζήσω και τα δύο σε κατάλληλες δόσεις. Δύσκολη ισορροπία αλλά αναγκαία κατά την γνώμη μου.

Η γνώμη μου είναι ότι χωρίς ηγεσία δεν γίνεται τίποτε. Το ανθρώπινο είδος, όπως και οι στόχοι του, οργανώνεται σε ιεραρχίες. Ιεραρχία και ηγεσία δεν σημαίνει τυραννία αλλά ευθύνη. Η ηγεσία λοιπόν, είναι απαραίτητη και οφείλει να λειτουργεί με σύγχρονους όρους υπηρετώντας το κάθε πλαίσιο ξεχωριστά. Άλλες αξίες υπηρετεί η ηγεσία στην οικογένεια και άλλες σε μια επιχείρηση.

Ένα τελευταίο σχόλιο σας, αν θέλετε...

Θα ήθελα να κλείσω με μια φράση από το βιβλίο που θεωρώ σημαντική. «Καλό είναι, σχετικά σύντομα, ύστερα από μερικές επιτυχίες και αποτυχίες, να καταλάβουμε ότι ο στόχος είμαστε εμείς». Είναι ο εαυτός μας που πρέπει να μάθει να επιδιώκει, να θέτει στόχους, να αναπτύσσεται, να αποκτά γνώσεις, δεξιότητες, εμπειρίες, να ωριμάζει.