Εξορύξεις: «Κόκκινο πανί» για το περιβάλλον ή αναπόφευκτο στοιχείο του πολιτισμού;

Ας δούμε κάποια παραδείγματα στα προϊόντα της καθημερινότητάς μας:

➊ Τα smart phones ενσωματώνουν 62 διαφορετικά μέταλλα που διευκολύνουν τη λειτουργικότητα τους.

➋ Οι νέες τεχνολογίες ηλεκτροκίνησης και συσσωρευτών απαιτούν μέταλλα όπως λίθιο, μαγνήσιο, αργίλιο, νικέλιο, κοβάλτιο, η κατανάλωση των οποίων θα αυξηθεί κατά 1.000% από σήμερα έως το 2050.

➌ Για τη δημιουργία κλιματικά ουδέτερης ευρωπαϊκής οικονομίας, θα απαιτηθεί 60 φορές μεγαλύτερη ποσότητα λιθίου, 15 φορές μεγαλύτερη ποσότητα κοβαλτίου και 10 φορές μεγαλύτερη ποσότητα σπάνιων γαιών*.

Ακόμα και για την ενεργειακή μας μετάβαση σε φιλικότερες προς το περιβάλλον μορφές ενέργειας, μέσω των ανανεώσιμων πηγών, απαιτούνται εξορύξεις:

○ Μία ανεμογεννήτρια 3-megawatt για να κατασκευαστεί χρειάζονται 335 τόνοι χάλυβα, 4,7 τόνοι χαλκού, 1.200 τόνοι τσιμέντου, 3 τόνοι αλουμινίου, 2 τόνοι σπανίων γαιών και άλλοι τόσοι ψευδαργύρου.

○ Για τα ηλιακά φωτοβολταϊκά panel απαιτούνται 22 μη σιδηρούχα μεταλλικά ορυκτά.

Μια παγκόσμια αντίφαση

Η Ελλάδα διαθέτει μια μεγάλη ποικιλία ορυκτών. Κατέχουμε την 1η θέση στην παραγωγή περλίτη στην Ευρώπη και τη 2η παγκοσμίως (32% της παγκόσμιας παραγωγής), την 1η θέση σε μπετονίτη και την 3η παγκοσμίως (7,5% της παγκόσμιας παραγωγής), ενώ είμαστε πρώτοι και στην παραγωγή νικελίου και βωξίτη στην Ευρώπη.

Κι όμως, παρά τη χρήση τους από όλους μας, βλέπε κινητά, αυτοκίνητα, υπολογιστές, η αντίδραση απέναντι στις εταιρείες που εξορύσσουν από μέρος της κοινωνίας είναι υπαρκτή. Από τη μία φαίνεται λογικό γιατί οι εξορύξεις απομυζούν από τη γη τον πλούτο της, αλλοιώνοντας παράλληλα το φυσικό τοπίο, από την άλλη, αν θέλουμε να συνεχίσουμε να ζούμε και να καταναλώνουμε όπως και τώρα, τότε κάτι πρέπει να αλλάξει. Ας μην ξεχνάμε ότι οι πρώτες ύλες του πλανήτη μας είναι πεπερασμένες, οπότε, πώς θα πορευτούμε όταν αυτές τελειώσουν; Και πως θα λειτουργούν οι εξορυκτικές επιχειρήσεις κάτω από την πρόκληση των κριτηρίων ESG (Environment, Social Governance) που έχει θέσει η Ευρωπαϊκή Ένωση;

Όπως αναφέρει ο κ. Αθανάσιος Κεφάλας, πρώην Πρόεδρος του Συνδέσμου Μεταλλευτικών Επιχειρήσεων, Γενικός Διευθυντής, Βauxite, Bentonite and Perlite Intermediates του Ομίλου IMERYS και Διευθύνων Σύμβουλος της ΙΜΕRYS GREECE S.A., η εξορυκτική βιομηχανία είναι αναπόσπαστα δεμένη με τον ανθρώπινο πολιτισμό. Η προσπάθεια για την ενεργειακή απεξάρτηση από τον άνθρακα, αλλά και η άνοδος του βιοτικού επιπέδου παγκόσμια θα οδηγήσουν σε αυξημένη ζήτηση ορυκτών που είναι απαραίτητα για τη καθημερινότητά μας, τις κατοικίες μας και τις οικονομίες μας. «Ιστορικά η εξόρυξη συνδέθηκε πρώτα με την κοινωνία, δηλαδή με το S, δημιουργώντας κατ’ αρχάς θέσεις εργασίας και σταδιακά αναλαμβάνοντας σημαντικό ρόλο πόλου περιφερειακής ανάπτυξης. Από το δεύτερο μισό του περασμένου αιώνα το περιβάλλον, δηλαδή το E, αποτελεί τη νέα πρόκληση για την αποδοχή της εξορυκτικής δραστηριότητας από τις τοπικές κοινωνίες, καθώς και την απόκτηση και διατήρηση της κοινωνικής άδειας λειτουργίας. Έτσι η προστασία του περιβάλλοντος, η αποκατάσταση του τοπίου και σταδιακά οι μετα-μεταλλευτικές χρήσεις της γης που αξιοποιήθηκε μεταλλευτικά, ενσωματώνονται στη στρατηγική ανάπτυξης των εταιρειών και αποτελούν κρίσιμους παράγοντες επιτυχίας. Η μεγέθυνση των εταιρειών και για πολλές η διεθνοποίηση, έφερε στο προσκήνιο την ανάγκη για συστήματα διακυβέρνησης, δηλαδή το G, μαζί πλέον και με ζητήματα ηθικής και διαφάνειας στο τρόπο που υλοποιούνται οι δραστηριότητες».

Στην Ελλάδα ο εξορυκτικός κλάδος θεσπίζει από το 2006 τον «Κώδικα Αρχών Βιώσιμης Ανάπτυξης» και τα μέλη του Συνδέσμου Μεταλλευτικών Επιχειρήσεων συλλογικά δημοσιοποιούν τις επιδόσεις τους κάθε χρόνο, μας λέει ο κ. Κεφάλας. Στη δεκαπενταετία 2007-2022 έχουν επενδυθεί 223 εκατομμύρια ευρώ για το περιβάλλον, έχουν φυτευτεί 3,6 εκατομμύρια φυτά και θάμνοι και συνολικά, από το 1979, έχουν επαναποδοθεί στην παλιότερη ή σε νέες χρήσεις περισσότερα από 85.000 στρέμματα γης, τα οποία χρησιμοποιήθηκαν προσωρινά για την εξόρυξη ορυκτών.

Εξορύξεις σε περιοχές Natura;

Πώς θα μπορούσε όμως να υπάρξει ισορροπία όταν οι εξορυκτικές επιχειρήσεις μιλάνε για αξιοποίηση ορυκτών πόρων μέσα σε προστατευόμενες περιοχές Natura; Μπορεί να είναι αποδεκτό κάτι τέτοιο από την κοινωνία; Οι περισσότερες επιχειρήσεις πρέπει να βελτιώσουν τις περιβαλλοντικές και κοινωνικές τους επιδόσεις, παρουσιάζοντας αναλυτικές πληροφορίες για τις δράσεις τους που σχετίζονται με τα ESG κριτήρια κατά τη λειτουργία τους και αποδεικνύοντας ότι όχι απλά εκμεταλλεύονται τον πλούτο των χωρών, αλλά προχωρούν σε ουσιαστικές κινήσεις αποκατάστασης.

Και σε αυτήν την περίπτωση η Ευρωπαϊκή Ένωση καλείται να παίξει ρόλο ισορροπιστή. Μέσα από τις προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής τονίζεται ότι οι αρχές της κυκλικής οικονομίας και οι βιώσιμες εφοδιαστικές αλυσίδες είναι αναγκαίες για τη λειτουργία του εξορυκτικού τομέα με αειφόρο τρόπο. Από την άλλη πρόσφατα ανακοίνωσε πρόταση κανονισμού για τη βιώσιμη τροφοδοσία κρίσιμων πρώτων υλών απαραίτητων για ένα ευρύ φάσμα στρατηγικών τομέων σε βιομηχανία, αεροδυναμική, άμυνα, τηλεπικοινωνίες και ενέργεια. Πρόκειται για έναν κατάλογο με 34 υλικά που ο εφοδιασμός τους θεωρείται ότι έχει κινδύνους διακοπής. Σε περίπτωση που συμβεί κάτι τέτοιο η κρίση σε οικονομικό επίπεδο, κι όχι μόνο, θα είναι τεράστια.

Όλα αυτά καταδεικνύουν την ανάγκη να δημιουργηθεί πιο απλοποιημένο πλαίσιο διαλόγου, στο οποίο όλοι οι ενδιαφερόμενοι μπορούν από κοινού να εξετάζουν τις διάφορες πλευρές της βιώσιμης ανάπτυξης της εξορυκτικής βιομηχανίας με ολοκληρωμένο τρόπο. Σε κάθε περίπτωση η συζήτηση που υπάρχει δείχνει πως οι επιχειρήσεις εξόρυξης έχουν αντιληφθεί τη σημασία που έχει το περιβάλλον και η κοινωνία. Τα κριτήρια ESG βοηθούν στο να φανεί και στην πράξη η νέα διάσταση που πρέπει να ενσωματώσουν αυτές οι επιχειρήσεις στη λειτουργία τους.

*Οι σπάνιες γαίες είναι μια ομάδα 17 χημικά παρόμοιων μετάλλων.