Βρισκόμαστε μπροστά σε μια σπάνια συλλογή. Ένας διαχρονικός χορηγός ολυμπιακών αγώνων, έχει δημιουργήσει μοναδικά graphic designs για να διακοσμήσει τα κουτάκια του αναψυκτικού του ακόμα και με τις μασκότ που αν «ζούσαν» σήμερα θα είχαν γεράσει. Ο Μίσα της Μόσχας του 1980, ο Σαμ του Λος Άντζελες το 1984.
Σίγουρα το Τμήμα Μάρκετινγκ κάθε εταιρείας θα ήταν περήφανο έχοντας στα χέρια του συσκευασίες, που συνδέουν τη σύγχρονη ιστορία των τελευταίων 40 και πλέον ετών με το προϊόν του. Που βρίσκονται τέτοιου τύπου συλλογές; Στη θάλασσα και στις ακτές θυμίζοντάς μας ότι όσα κάνουμε σήμερα ως καταναλωτές, αύριο θα αποτελούν ένα πολύ σοβαρό πρόβλημα ρύπανσης για τις μελλοντικές γενιές.
Το μείγμα των απορριμμάτων και η προέλευσή τους
Ο εγκαταλελειμμένος αλιευτικός στόλος, η σύνθεση του οποίου αποτελείται κυρίως από πλαστικά δίχτυα, πετονιές, φωσφορίζοντα στικ, σχοινιά και φελιζόλ, καθώς και τα οικιακά απορρίμματα, όπως πλαστικά μιας χρήσης, είναι βασική αιτία για τη θαλάσσια ρύπανση. Την ίδια ώρα που η παραγωγή πλαστικού αναμένεται να αυξηθεί κατά 40% τη δεκαετία που έχουμε μπροστά μας, ο ΟΗΕ προειδοποιεί ότι αν δεν διαχειριστούμε καλύτερα όσα παράγουμε, τότε η καταστροφή στον θαλάσσιο πλούτο του πλανήτη μας θα είναι ανεπανώρθωτη. Αρκεί να αναλογιστούμε ότι 640 χιλιάδες και πλέον τόνοι χρησιμοποιημένου αλιευτικού υλικού απορρίπτονται στη θάλασσας ετησίως, ενώ 14 εκατομμύρια τόνοι πλαστικού οικιακής χρήσης καταλήγουν στις θάλασσες του πλανήτη κάθε χρόνο. Υπολογίζεται ότι μόνο στις ελληνικές θάλασσες καταλήγουν ετησίως 11.500 τόνοι πλαστικών. Το 80% των θαλάσσιων απορριμμάτων προέρχεται από χερσαίες πηγές, δηλαδή από ανοιχτές χωματερές ή κάδους όπου τα ελαφρά αντικείμενα μεταφέρονται με τον αέρα στη θάλασσα και με τη σειρά της η θάλασσα τα ξεβράζει στην ακτή. Ένα 20% απορριμμάτων προέρχεται από τη δική μας δραστηριότητα στην παράκτια ζώνη.
Κι αν όλα αυτά έχουν ήδη ειπωθεί και είναι γνωστά στους περισσότερους από εμάς, τότε τι κάνουμε λάθος και η ρύπανση αντί να μειώνεται εντείνεται δημιουργώντας την αίσθηση ότι οι θάλασσες σταδιακά μετατρέπονται σε χωματερή και οι παραλίες σε τασάκια και κάδους;
«Μόλις τώρα μαζέψαμε σε μια παραλία, όχι μεγαλύτερη από 30 μέτρα, 600 καλαμάκια, μας λέει η Δρ. Αγγελική Κοσμοπούλου, Εκτελεστική Διευθύντρια του Κοινωφελούς Ιδρύματος Αθανάσιου Κ. Λασκαρίδη, που βρίσκεται με το σκάφος του Ιδρύματος «Τυφώνα» στη Λήμνο».
«Τις πταίει» και δεν αλλάζουμε αφού γνωρίζουμε την πηγή του «κακού»;
«Έχουμε τεκμηριωμένη γνώση εδώ και πάρα πολλά χρόνια, λέει η Δρ. Α. Κοσμοπούλου. Πρέπει να φύγουμε από τις διαπιστώσεις και να πάμε στη πράξη. Για να λύσουμε το πρόβλημα χρειάζεται πολιτική βούληση και αποφασιστικότητα, όχι μόνο για λόγους αισθητικούς, αλλά κυρίως για λόγους που σχετίζονται με την υγεία και την οικονομία. Αν συνεχίσουμε να θεωρήσουμε ότι η θαλάσσια ρύπανση είναι μόνο αισθητική, τότε δεν πρόκειται να αλλάξει κάτι. Όταν λέμε ότι τα απορρίμματα καταλήγουν στο πιάτο μας, κυριολεκτούμε. Το γεγονός ότι 1 στα 4 ψάρια έχουν καταναλώσει μικροπλαστικά, αφορά το δικό μας πιάτο, όχι κάποιου άλλου».
Η αλιεία στο παρελθόν έχει επιβαρύνει αρκετά τα θαλάσσια οικοσυστήματα, αφού εγκαταλελειμμένα δίχτυα «νεκρώνουν» ολόκληρες περιοχές, ενώ το φελιζόλ που χρησιμοποιείται για την αποθήκευση και τη μεταφορά των ψαριών βρίσκεται παντού καθώς είναι ελαφρύ, θρυμματίζεται αλλά δεν ανακυκλώνεται. Να σημειώσουμε ότι αρκετοί ψαράδες είναι πλέον πιο ευαισθητοποιημένοι και εφαρμόζουν αρκετές καλές πρακτικές στην αλιευτική τους δραστηριότητας, ωστόσο οι παθογένειες ετών δεν αλλάζουν εύκολα.
Οι πιο επιβαρυμένες περιοχές
«Η Λήμνος λόγω των ρευμάτων, δέχεται μεγάλη πίεση από απορρίμματα που έρχονται από τον Βόσπορο, μας λέει η Δρ. Κοσμοπούλου. Στο Δοκό, απέναντι από την Υδρα, πάλι λόγω των ρευμάτων, έχουμε βρει άπειρα και παλιά σκουπίδια. Ενώ γνωρίζαμε ότι το Ιόνιο είχε συντριπτικά μεγαλύτερη επιβάρυνση από το Αιγαίο, όταν πέρασε ο «Τυφώνας» το καλοκαίρι του 2022 από εκεί η εικόνα ήταν πολύ διαφορετική. Και μετά συνειδητοποιήσαμε γιατί. Τα ακραία καιρικά φαινόμενα είχαν ανακατέψει τόσο πολύ τη θάλασσα, με αποτέλεσμα αντί τα σκουπίδια να βγουν στην παραλία είχαν εγκλωβιστεί στο βυθό».
Η κοινωνία των πολιτών έχει αναλάβει δράση, εκεί που το κράτος, συμπεριλαμβανομένων και των δήμων, αδυνατεί να συντονιστεί και να δημιουργήσει υποδομές, στα πρότυπα άλλων χωρών που μπορούν να διαχειριστούν πολύ καλύτερα τα απορρίμματά τους. Ο «Τυφώνας», για παράδειγμα, έχει καθαρίσει περισσότερες από 3.000 παραλίες και έχει μαζέψει περισσότερους από 550 τόνους σκουπίδια, τα τελευταία χρόνια της ύπαρξής τους. Και τα απορρίμματα αυτά δεν είναι όλα βαριά, αλλά είναι τεράστιες ποσότητες από μικρά ελαφριά αντικείμενα που πλέον δεν χρησιμοποιούμε.
Μπορούμε να χρονολογήσουμε τα σκουπίδια;
Μπορούμε να χρονολογήσουμε τα απορρίμματα που ξεβράζει η θάλασσα στις ακτές με διάφορους τρόπους. Ο πιο συχνός είναι οι μάρκες και οι διαφημίσεις. Η ετικέτα από ένα μπουκάλι μπύρας ή νερού, η διαφήμιση, είναι στοιχεία που μας δίνουν χρονολογική ένδειξη. Και αυτή τη στιγμή συλλέγονται μπουκάλια ή κουτάκια μισού σχεδόν αιώνα. «Προχθές βρήκαμε στη Σαντορίνη τρία διαφορετικά κουτάκια της ίδιας μπύρας που έδειχναν τη φάση της μάρκας. Άρα βλέπεις την ιστορία του brand μέσα από την εναπόθεση στη θάλασσα».
Η θάλασσα αποτελεί το 70% της επιφάνειας του πλανήτη. Παρότι η ίδια μας δίνει ζωή και αποτελεί πηγή εργασίας για εκατομμύρια ανθρώπους, εμείς της έχουμε προκαλέσει ανεπανόρθωτη ζημιά. Θα μπορούσε με τα σημερινά δεδομένα το μέλλον να είναι πιο αισιόδοξο; Η απάντηση δεν είναι σαφής. Η αλλαγή, τουλάχιστον στην περίπτωση της χώρας μας, δεν μπορεί να προέλθει από μία ομάδα. Χρειάζεται κοινή πολιτική, αποφασιστικότητα και κυρίως συνεργασία, μεταξύ πολιτείας, της κοινωνίας των πολιτών και των αλιέων, τότε ίσως μπορούμε να ελπίζουμε.
Σχόλια