ΕΕ: Νέα στρατηγική για την ενίσχυση της οικονομικής ασφάλειας

Η κοινή ανακοίνωση εστιάζεται στην ελαχιστοποίηση των κινδύνων που προκύπτουν από ορισμένες οικονομικές ροές στο πλαίσιο των αυξημένων γεωπολιτικών εντάσεων και επιταχυνόμενων τεχνολογικών μεταβολών, με παράλληλη διατήρηση υψηλών επιπέδων οικονομικής εξωστρέφειας και δυναμισμού.

Η προτεινόμενη στρατηγική θεσπίζει ένα κοινό πλαίσιο για την οικονομική ασφάλεια, με προώθηση της ενωσιακής οικονομικής βάσης και ανταγωνιστικότητας, με παροχή προστασίας έναντι των κινδύνων, και με συνεργασία με όσο το δυνατόν ευρύτερο φάσμα χωρών για την αντιμετώπιση κοινών ανησυχιών και την εξυπηρέτηση κοινών συμφερόντων. Οι θεμελιώδεις αρχές της αναλογικότητας και της ακρίβειας θα καθοδηγούν τη λήψη μέτρων σχετικά με την οικονομική ασφάλεια.

Πιο ολοκληρωμένη προσέγγιση στη διαχείριση κινδύνου

Οι κίνδυνοι που απορρέουν από ορισμένες οικονομικές συνδέσεις εξελίσσονται γρήγορα, στο σημερινό γεωπολιτικό και τεχνολογικό περιβάλλον, και συνυφαίνονται σε διαρκώς αυξανόμενο βαθμό με ανησυχίες σχετικά με την ασφάλεια. Για τον λόγο αυτόν, η ΕΕ οφείλει να αναπτύξει μια ολοκληρωμένη προσέγγιση για την ενιαία αναγνώριση, εκτίμηση και διαχείριση των κινδύνων που απειλούν την οικονομική της ασφάλεια.

Η στρατηγική πρόκειται να συμπεριλάβει ενδελεχή εκτίμηση των κινδύνων για την οικονομική ασφάλεια σε τέσσερις τομείς:

• κίνδυνοι για την ανθεκτικότητα των αλυσίδων εφοδιασμού, συμπεριλαμβανομένης της ενεργειακής ασφάλειας·
• κίνδυνοι για τη φυσική ασφάλεια και την κυβερνοασφάλεια κρίσιμων υποδομών·
• κίνδυνοι για την τεχνολογική ασφάλεια και τη διαρροή τεχνολογιών·
• κίνδυνοι εργαλειοποίησης των οικονομικών εξαρτήσεων ή οικονομικού εξαναγκασμού.

Η στρατηγική προτείνει μια μεθοδολογία γι' αυτή την εκτίμηση κινδύνου, η οποία θα πρέπει να διενεργηθεί από την Επιτροπή και τα κράτη μέλη σε συνεργασία με τον Ύπατο Εκπρόσωπο, όπου αρμόζει, και με τη συνεισφορά του ιδιωτικού τομέα, με μια δυναμική και συνεχή διαδικασία.

Η στρατηγική εξηγεί επίσης τους τρόπους μετριασμού των αναγνωρισμένων κινδύνων μέσω μιας τριπλής προσέγγισης:

• προώθηση της ανταγωνιστικότητας της ΕΕ μέσω ενίσχυσης της ενιαίας αγοράς, υποστήριξης της ισχύος και ανθεκτικότητας της οικονομίας, επενδύσεων σε δεξιότητες και υποστήριξης της ερευνητικής, τεχνολογικής και βιομηχανικής βάσης της ΕΕ·
• προστασία της οικονομικής ασφάλειας της ΕΕ με μια σειρά υφιστάμενων πολιτικών και εργαλείων, και μελέτη νέων πολιτικών και εργαλείων για την κάλυψη τυχόν κενών. Αυτό θα πρέπει να γίνει με αναλογικό και στοχευμένο τρόπο, ώστε να περιορίζονται τυχόν αρνητικές ακούσιες δευτερογενείς συνέπειες για την ευρωπαϊκή και την παγκόσμια οικονομία·
• συνεργασία με το ευρύτερο δυνατό φάσμα εταίρων με στόχο την ενίσχυση της οικονομικής ασφάλειας, μεταξύ άλλων με προώθηση και οριστικοποίηση εμπορικών συμφωνιών, ενίσχυση άλλων εταιρικών σχέσεων, υποστήριξη της διεθνούς, βασισμένης σε κανόνες οικονομικής τάξης και των πολυμερών θεσμών, όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου, και επενδύσεις στη βιώσιμη ανάπτυξη μέσω της Global Gateway.

Επόμενα βήματα

Η ανακοίνωση θέτει τη βάση για μια συζήτηση, σε στρατηγικό επίπεδο, με τα κράτη μέλη της ΕΕ και με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, με σκοπό την κατάρτιση μιας ολοκληρωμένης προσέγγισης για την προστασία της οικονομικής ασφάλειας της Ένωσης. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο θα μελετήσει τη στρατηγική κατά τη διάρκεια της συνόδου του στις 29-30 Ιουνίου 2023.

Η ανακοίνωση παρουσιάζει τις ακόλουθες νέες δράσεις:

• κατάρτιση, σε συνεργασία με τα κράτη μέλη, ενός πλαισίου για την εκτίμηση των κινδύνων που αφορούν την οικονομική ασφάλεια της Ένωσης· αυτό περιλαμβάνει τη δημιουργία καταλόγου των τεχνολογιών που έχουν κρίσιμη σημασία για την οικονομική ασφάλεια, και εκτίμηση των σχετικών κινδύνων, με στόχο τη σχεδίαση κατάλληλων μέτρων μετριασμού·
• έναρξη διαρθρωμένου διαλόγου με τον ιδιωτικό τομέα με στόχο την κοινή κατανόηση της οικονομικής ασφάλειας και την προώθηση της διεξαγωγής δέουσας επιμέλειας και διαχείρισης κινδύνου από τον κλάδο, με βάση τις ανησυχίες για την οικονομική ασφάλεια·
• περαιτέρω υποστήριξη της τεχνολογικής αυτοδυναμίας και ανθεκτικότητας των ενωσιακών αλυσίδων αξίας, μεταξύ άλλων με την ανάπτυξη κρίσιμων τεχνολογιών μέσω της πλατφόρμας στρατηγικών τεχνολογιών για την Ευρώπη (STEP)·
• επανεξέταση του κανονισμού για τον έλεγχο των άμεσων ξένων επενδύσεων·
• διερεύνηση δυνατοτήτων για να διασφαλιστεί επαρκής και στοχευμένη στήριξη για την έρευνα και ανάπτυξη τεχνολογιών διπλής χρήσης·
• πλήρης εφαρμογή του κανονισμού της ΕΕ για τον έλεγχο των εξαγωγών ως προς τα είδη διπλής χρήσης, και υποβολή πρότασης για την εξασφάλιση της αποτελεσματικότητας και της αποδοτικότητάς του·
• μελέτη, από κοινού με τα κράτη μέλη, των κινδύνων για την ασφάλεια που μπορούν να προκύψουν από τις εξερχόμενες επενδύσεις και, βάσει αυτών, υποβολή πρότασης για σχετική πρωτοβουλία μέχρι το τέλος του έτους·
• προτάσεις μέτρων για τη βελτίωση της ασφάλειας στον τομέα της έρευνας, ώστε να εξασφαλίζεται συστηματική και αυστηρή επιβολή των υφιστάμενων εργαλείων και εντοπισμός και κάλυψη τυχόν υπολειπόμενων κενών·
• διερεύνηση της στοχευμένης χρήσης των εργαλείων της κοινής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφαλείας (ΚΕΠΠΑ) για την ενίσχυση της οικονομικής ασφάλειας της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της υβριδικής εργαλειοθήκης, της εργαλειοθήκης για τη διπλωματία στον κυβερνοχώρο και της εργαλειοθήκης για την αντιμετώπιση της χειραγώγησης των πληροφοριών και των παρεμβάσεων από το εξωτερικό·
• οδηγία προς την Ενιαία Ικανότητα Ανάλυσης Πληροφοριών (SIAC) της ΕΕ ώστε να ασχοληθεί ειδικά με τον εντοπισμό πιθανών απειλών για την οικονομική ασφάλεια της ΕΕ·
• διασφάλιση της πλήρους ενσωμάτωσης της προστασίας και προαγωγής της οικονομικής ασφάλειας της ΕΕ στις εξωτερικές δράσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ενίσχυση της συνεργασίας με τρίτες χώρες σε ζητήματα οικονομικής ασφάλειας.

Ιστορικό

Το ανοικτό και βασισμένο σε κανόνες εμπόριο έχει διαμορφώσει και έχει ωφελήσει την ΕΕ ήδη από την εποχή της σύλληψής της. Παράλληλα, η επιτεινόμενη γεωπολιτική ένταση και ο εντεινόμενος γεωστρατηγικός και γεωοικονομικός ανταγωνισμός, αλλά και κλυδωνισμοί όπως η πανδημία COVID-19 και ο επιθετικός πόλεμος της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, έχουν αναδείξει τους κινδύνους που ενέχουν ορισμένες οικονομικές εξαρτήσεις. Αν δεν αντιμετωπιστούν κατάλληλα, οι κίνδυνοι αυτοί μπορούν να απειλήσουν τη λειτουργία των κοινωνιών και των οικονομιών μας, τα στρατηγικά μας συμφέροντα και την ικανότητά μας να δράσουμε. Μια ολοκληρωμένη στρατηγική, που θα περιλαμβάνει κοινές δράσεις εντός εσωτερικών και εξωτερικών πολιτικών και μια συνεκτική σειρά μέτρων σε ενωσιακό και σε εθνικό επίπεδο, είναι απαραίτητη προκειμένου η ΕΕ να εκτιμήσει και να διαχειριστεί τους κινδύνους ενώ παράλληλα θα διατηρεί την εξωστρέφεια και τις διεθνείς συνεργασίες της.

H Ursula von der Leyen, President of the European Commission δήλωσε ότι:

«Η παγκόσμια ενοποίηση και οι ανοικτές οικονομίες αποτελούν θετικό παράγοντα για τις επιχειρήσεις μας, την ανταγωνιστικότητά μας και την ευρωπαϊκή οικονομία. Αυτό δεν πρόκειται να αλλάξει στο μέλλον. Παρολαυτά, πρέπει να είμαστε ρεαλιστές όσον αφορά έναν κόσμο όπου επικρατούν αυξανόμενες διεκδικήσεις και γεωπολιτικές εντάσεις. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο το θέμα της οικονομικής ασφάλειας έχει καταστεί προτεραιότητα για εμάς και για πολλούς από τους εταίρους μας. Σήμερα, η Ευρώπη γίνεται η πρώτη μεγάλη οικονομία που χαράσσει μια στρατηγική για την οικονομική ασφάλεια. Η στρατηγική αυτή θα διασφαλίσει την αυτονομία, την ασφάλεια και την ευημερία της Ευρώπης τα επόμενα χρόνια.»

Η κ. Μαργκρέιτε Βέστεϊγιερ, εκτελεστική αντιπρόεδρος για μια Ευρώπη Έτοιμη για την Ψηφιακή Εποχή είπε:

«Η σημερινή πρόταση παρουσιάζει το σχέδιό μας για την εξάλειψη των κινδύνων —και όχι την αποσύνδεση— των οικονομικών αλληλεξαρτήσεών μας από τις τεχνολογίες που χρειαζόμαστε περισσότερο, και για την εδραίωση της θέσης της ΕΕ ως ηγέτιδας στον παγκόσμιο αγώνα δρόμου στον τεχνολογικό τομέα. Όταν δεν δρούμε συντονισμένα, τότε είμαστε το γήπεδο. Όταν όμως δρούμε όλοι μαζί, είμαστε παίκτες.»

Ο κ. Βάλντις Ντομπρόβσκις, εκτελεστικός αντιπρόεδρος αρμόδιος για το εμπόριο ανέφερε ότι:

«Η οικονομική ισχύς της ΕΕ στηρίζεται στην ιδιαίτερη ενιαία αγορά μας και στο ανοικτό παγκόσμιο εμπόριο που βασίζεται σε κανόνες. Ωστόσο, οι σημερινές γεωπολιτικές μεταβολές και η ταχεία ανάπτυξη ευαίσθητων τεχνολογιών μάς επιβάλλουν ισορροπημένες δράσεις: πρέπει να διαφυλάξουμε την οικονομική μας ασφάλεια, διασφαλίζοντας παράλληλα ότι θα εξακολουθήσουμε να επωφελούμαστε από μια ανοικτή οικονομία. Αυτή η ολοκληρωμένη προσέγγιση για την οικονομική ασφάλεια θα αξιοποιήσει τα δυνατά μας σημεία, διατηρώντας και αναπτύσσοντας εταιρικές σχέσεις σε ολόκληρο τον κόσμο, ενώ παράλληλα θα αντιμετωπίζουμε τους διαπιστωμένους κινδύνους με στοχευμένο και αναλογικό τρόπο».

Τέλος, ο Ύπατος εκπρόσωπος / αντιπρόεδρος, κ. Τζουζέπ Μπορέλ είπε:

»Η ασφάλεια είναι μια έννοια που έχει νέες και πολλαπλές διαστάσεις. Μία από αυτές είναι η οικονομική ασφάλεια. Έχουμε δει πώς οι εξαρτήσεις μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως όπλο. Με την παρούσα στρατηγική, συνδυάζουμε μέτρα πολιτικής για την οικονομική ασφάλεια ώστε να μειώσουμε τις υπερβολικές εξαρτήσεις, διατηρώντας παράλληλα ένα παγκόσμιο ανοικτό εμπορικό σύστημα βασισμένο σε κανόνες. Για τον σκοπό αυτόν, πρέπει να συνεργαστούμε με το ευρύτερο δυνατό φάσμα εταίρων. Ως Ύπατος Εκπρόσωπος για θέματα εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφαλείας, θα μεριμνήσω ώστε οι προσπάθειές μας για την προώθηση της οικονομικής ασφάλειας να καταστούν αναπόσπαστο μέρος των εξωτερικών δράσεων της ΕΕ και να συνάδουν με την ευρύτερη εξωτερική πολιτική μας.»