Τι συμβαίνει με τα copyright του Mickey Mouse;

Ο Mickey Mouse είναι ένας από τους πιο αναγνωρίσιμους φανταστικούς χαρακτήρες παγκοσμίως, πάνω ακόμη και από τον Άγιο Βασίλη, με 97% αναγνωρισιμότητα. Πρόκειται για ένα σύμβολο που έχει ταυτιστεί όσο κανένα άλλο με την Walt Disney, εξακολουθώντας να αποτελεί, σχεδόν έναν αιώνα μετά την παρθενική του εμφάνιση, ένα απόλυτο «χρυσορυχείο» για την αμερικάνικη εταιρεία. Την ίδια όμως στιγμή αποτελεί και ένα πρότυπο σχετικά με το νόμο περί πνευματικών δικαιωμάτων, πόσο χρόνο δηλαδή διαρκεί ένα copyright (πνευματικά δικαιώματα).

Ο Mickey –το όνομα πιστώνεται στην σύζυγο του Ντίσνεϊ (ο ίδιος προτιμούσε το άστοχο Μόρτιμερ)- επρόκειτο να καταστεί public domain (κοινό κτήμα - έργα των οποίων η ελεύθερη χρήση δεν περιορίζεται από το νόμο ή της οποίας οι νομικοί περιορισμοί έχουν λήξει) το 1984. Με πολύ απλά λόγια, οποιοσδήποτε μετά από αυτή τη χρονολογία θα μπορούσε να εκμεταλλευτεί εμπορικά τον Mickey Mouse, π.χ. παρασκευάζοντας παιχνίδια, βγάζοντας κινηματογραφικές ταινίες, παράγοντας ρολόγια και εμπορεύματα διανθισμένα με τον διάσημο ποντικό, ή ενσωματώνοντάς τον σε θεματικά πάρκα. Αυτό δεν έγινε ποτέ, καθώς η Disney εργάζεται σκληρά προκειμένου αυτό να μην συμβεί ποτέ, ακόμη και αν χρειαστεί να αλλάξει η νομοθεσία.

Ο Mickey Mouse δεν είχε την τύχη μιας σειράς χαρακτήρων που χρονικά προηγήθηκαν, όπως οι ταινίες με τον Δράκουλα, τον Σέρλοκ Χολμς, τον Μαρκ Τουέην, τον Τσάρλι Τσάπλιν, τον Φρανκεστάιν, τον Ηρακλή και αμέτρητους άλλους, που κάποια στιγμή κατέστησαν «κοινό κτήμα». Μαζί με τον Mickey μεταγενέστεροι χαρακτήρες όπως ο Γκούφι, ο Μπαγκς Μπάνι και τα Χελωνονιτζάκια απολαμβάνουν ένα ιδιότυπο είδος ασυλίας καθώς οι δημιουργοί τους και οι απόγονοί τους εξακολουθούν να έχουν το αποκλειστικό δικαίωμα εκμετάλλευσής τους.

Σύμφωνα με το νόμο περί πνευματικής ιδιοκτησίας του 1909, ο δημιουργός απολαμβάνει «ασυλία» 28 χρόνια και μπορεί να ενεργοποιήσει option εξαργύρωσης για άλλα 28 χρόνια. Τουτέστιν, ο Mickey Mouse θα παρέμενε στην Disney μέχρι το 1984, όπως και έγινε. Καθώς όμως πλησίαζε αυτή η ημερομηνία, ο αμερικάνικος κολοσσός γνώριζε ότι αν έχανε τον «ποντικό», θα είχε υποστεί μία άνευ προηγουμένου ήττα που θα ισοδυναμούσε με απώλεια εκατοντάδων εκατομμυρίων δολαρίων – σήμερα η αξία του Mickey υπολογίζεται στα τρία δισ. δολάρια.

Τι έκανε λοιπόν; Οι δημοσιοσχεσίτες το αποκαλούν lobbying, το οποίο δεν είναι άλλο από την προσπάθεια επηρεασμού της γερουσίας ή της εκάστοτε κυβέρνησης, μέσω κυρίως της χρηματοδότησης της προεκλογικής της καμπάνιας- και εν γένει των ανθρώπων που ασκούν επιρροή.

Ήδη από το 1976, οκτώ χρόνια πριν την αποφράδα χρονολογία, οι λομπίστες της Disney «πρέσαραν» στενά γερουσιαστές και υπουργούς και κατάφεραν να αλλάξουν την νομοθεσία, καθώς πέτυχαν παράταση κατά 17 ολόκληρα χρόνια – συνολικά 75 χρόνια «προστασίας», από 58 που ήταν έως τότε. Ως εκ τούτου, το copyright της Disney θα έληγε το 2003.

Στα μέσα της δεκαετίας του ’90 η Disney «χόντρυνε» το παιχνίδι ανεβάζοντας το κασέ προς το κογκρέσο από τα περίπου 500.000 δολάρια ετησίως, στα 1,8 εκατ. το 1996, επί προεδρίας Κλίντον. Το σχέδιο της πέτυχε καθώς το 1998 ο σχετικός νόμος τροποποιήθηκε για άλλη μία φορά, προς όφελος πάντα της Walt Disney. Συγκεκριμένα οποιαδήποτε ευρεσιτεχνία καταχωρίστηκε μετά το 1923 θα μπορεί να έχει «ασυλία» μέχρι το 2019.

Σήμερα, καθώς το 2019 πλησιάζει, είναι σίγουρο ότι η Walt Disney κάθεται σε αναμμένα κάρβουνα και ότι θα κάνει ότι μπορεί για να επιτύχει νέα παράταση. Και μαζί με αυτή παίρνουν παράταση και όλοι οι άμεσα ενδιαφερόμενοι. Γιατί, αν πέσει ο Mickey, πέφτουν όλοι.

Αξίζει πάντως να σημειωθεί ότι ενώ η Disney υπερασπίζεται με όλα τα «σκοτεινά» μέσα το δικαίωμα να εκμεταλλεύεται μόνο αυτή τον Mickey Mouse, ενώ, την ίδια στιγμή έχει δημιουργήσει μία ολόκληρη περιουσία από 50 τουλάχιστον ταινίες που κάποια στιγμή έγιναν public domain. H «Aλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων», έργο του 1865, της απέφερε ένα δισ. δολάρια, ο «Αλαντίν», του 1702, 504 εκατ., «Η Πεντάμορφη και το Τέρας, του 1775, 425 εκατ. κ.λπ.