Ελληνική αγορά Venture Capital: Σε αναμονή των νέων πρωτοβουλιών της πολιτείας

Η μελέτη των στοιχείων ανταγωνιστικότητας για την Ελλάδα αποτυπώνουν με σαφήνεια και καθαρότητα τη σημαντική υστέρηση έναντι όλων των υπολοίπων μελών της ΕΕ. Παρότι τα τελευταία 30 χρόνια διοχετεύθηκαν περισσότερα από 300 δις ευρώ στην ελληνική οικονομία μέσα από τα διαρθρωτικά ταμεία και το ΕΣΠΑ, και μαζί σημαντική ρευστότητα μέσα από το τραπεζικό σύστημα, το αποτέλεσμα ήταν η Ελλάδα να είναι σήμερα ουραγός στην καινοτομία και την ανταγωνιστικότητα. Το μοντέλο των επιδοτήσεων και απορροφήσεων απέτυχε. Μαζί και το η λογική του μεγάλου κράτους – επιχειρηματία.

Αν παρατηρήσει κανείς τις ανεπτυγμένες οικονομίες, θα δει ότι το μοντέλο ανάπτυξης τους βασίζεται στις ανοιχτές αγορές, στις ιδιωτικές ανταγωνιστικές επενδύσεις, στην διαρκή στόχευση για καινοτομία και διαφορετικότητα, στην εξωστρέφεια και την αποτελεσματικότητα. Βασικό δε εργαλείο χρηματοδότησης σε όλες αυτές τις οικονομίες αποτελούν τα κεφάλαια υψηλού ρίσκου. Στις ΗΠΑ, στο Ισραήλ, στην Μ. Βρετανία, και λιγότερο στην υπόλοιπη Ευρώπη, όλες οι σημερινές μεγάλες επιχειρήσεις των οικονομιών αυτών (Google, Microsoft, Intel, Facebook, skype κ.λπ.) χρηματοδοτήθηκαν σε διάφορα στάδια της ανάπτυξής του από κεφάλαια ρίσκου-venture capital. Μελέτη της βρετανικής ένωσης επιχειρηματικών κεφαλαίων-BVCA δείχνει ότι το 20% των θέσεων εργασίας, βρίσκεται σε εταιρίες που χρηματοδοτήθηκαν από VC! Επιπλέον η ίδια μελέτη δείχνει ότι οι εταιρίες που χρηματοδοτήθηκαν από VC επιτυγχάνουν μεγαλύτερους ρυθμούς ανάπτυξης, δημιουργούν περισσότερες θέσεις εργασίας, και είναι πιο εξωστρεφείς. Για να κατανοήσουμε τους αριθμούς μόνο στις ΗΠΑ επενδύθηκαν το 2015 περισσότερα από 58 δις ευρώ. Την ίδια στιγμή (προφανώς και τηρουμένων των αναλογιών) στην Ελλάδα από το 1990 μέχρι σήμερα τα κεφάλαια που έχουν διοχετευθεί σε venture capital δεν ξεπερνούν στο σύνολό τους τα 2 δις ευρώ.

Το venture capital (VC) ως νέος θεσμός χρηματοδότησης ξεκίνησε αρχικά στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής στις αρχές της δεκαετίας του 1940 και έκτοτε εξαπλώθηκε σε όλο τον κόσμο. Το VC χρηματοδοτεί νέες και αναπτυσσόμενες επιχειρήσεις. Τα Venture Capital και Private Equity funds αποτελούν το βασικό εργαλείο ενίσχυσης της επιχειρηματικότητας σε παγκόσμιο επίπεδο. Χρηματοδοτούν με κεφάλαια τη δημιουργία, την ανάπτυξη και τη μεγέθυνση αλλά και την αναχρηματοδότηση, αναδιάρθρωση ή και εξαγορά επιχειρήσεων.

Συμμετέχουν ενεργά στις διοικήσεις των επιχειρήσεων, παρακολουθούν την εξέλιξη των αναπτυξιακών πλάνων, συμβουλεύουν, καθοδηγούν τις επιχειρήσεις που έχουν επενδύσει   και ειδικά σήμερα με την σημαντική έλλειψη άλλων μορφών χρηματοδότησης ο ρόλος των VC και PE funds γίνεται ακόμη πιο σημαντικός για την απαραίτητη κεφαλαιακή ενίσχυση που είναι αναγκαία για να αντιμετωπίσουν τις σημαντικές προκλήσεις και δυσκολίες που είναι πράγματι πρωτόγνωρες, στηρίζοντας τις υπάρχουσες θέσεις εργασίας αλλά και συμβάλλοντας στη δημιουργία νέων. Είναι επενδύσεις που γίνονται με όρους ανταγωνιστικούς και όχι επιδοματικούς.

Παρά την υστέρηση σε επίπεδο διοχέτευσης κεφαλαίων η ελληνική αγορά venture capital έχει συμβάλει στο πέρασμα των χρόνων στη χρηματοδότηση πολλών νέων εταιριών,  αρκετές από τις οποίες είναι σήμερα μεγάλες και γνωστές επιχειρήσεις.

Κορυφαίο ρόλο στην ανάπτυξη της αγοράς του venture capital στην Ελλάδα έπαιξε η Global Finance με τον Άγγελο Πλακόπητα επικεφαλής, η οποία επένδυσε από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 και μέχρι σήμερα σε σημαντικό αριθμό εταιριών πολλές από τις οποίες είναι σήμερα μεγάλες επιχειρήσεις όπως οι Chipita, Goody’s, Yioula, ICAP, Ανδρομεδα, Eurodrip, CBL, ΔΕΛΤΑ, Γρηγόρης Μικρογεύματα, Γερμανός και Jumbo.

Με τη δημιουργία του ΤΑΝΕΟ το 2003 ξεκίνησε μια αναπτυξιακή περίοδος για την αγορά, με τη πραγματοποίηση περισσότερων από 50 επενδύσεων σε ελληνικές μικρομεσαίες επιχειρήσεις.

Η Attica Ventures με επικεφαλής τον Πρόεδρο της HVCA Γιάννη Παπαδόπουλο (θυγατρική της Attica Bank) αποτελεί ένα ξεχωριστό παράδειγμα των funds που δημιουργήθηκαν την περίοδο αυτή, και είναι μια από τις κορυφαίες εταιρίες του χώρου σήμερα με σημαντικές αποδόσεις στις αποεπενδύσεις του, έχοντας επενδύσει και υποστηρίξει στην ανάπτυξή τους πολλές πετυχημένες και γνωστές σήμερα εταιρίες που είναι και εισηγμένες στο ΧΑ όπως τα mastihashop, Performance Technologies, Foodlink, Doppler και Antcor που υπήρξε το πρώτο ελληνικό startup success story που πουλήθηκε στην ελβετική πολυεθνική U-Blox έναντι 9 εκ. ευρώ. 

Σημαντικό ρόλο έχουν και οι υπόλοιπες ελληνικές τράπεζες με την Alpha Ventures (θυγατρική της Alpha Bank) με επενδύσεις όπως η inaccess, η iridalabs και η Upstream που είναι η πλέον πετυχημένη ελληνική εταιρία παραγωγής τεχνολογίας. Εξαιρετικές αποδόσεις επίσης έχει πετύχει και η ibg των Σπύρου Παπαδάτου και Μαρίας Σαρρή.

Η δημιουργία και των ΕΣΠΑ-Jeremie funds με τη συμβολή του EIF το 2012 συνέβαλε και αυτή σημαντικά στην περαιτέρω ενίσχυση της αγοράς. Η Odyssey Venture Partners (Τραχάνης - Καλέκος), το Openfund (Δοξιάδης - Κασελάκης), το PJ Catalyst Fund (Τσάκωνας - Αντωνίου) και το Elikonos-First Athens (Σολωμός) αποτέλεσαν τους τέσσερεις διαχειριστές που διοχέτευσαν περισσότερα από 70 εκ. ευρώ σε 60 και πλέον ελληνικές start up εταιρίες σε σύντομο χρονικό διάστημα. Επενδύσεις όπως η workable (μια από τις σημαντικότερες ελληνικές επενδύσεις τεχνολογίας), η taxibeat, ο douleutaras.gr, forky’s, incrediblue, fieldscale, pollfish, pockee, travelplanet24, bugsence, spitogatos, mantis αποτελούν μερικά επενδυτικά παραδείγματα.

Έτσι στο  πέρασμα των χρόνων η αγορά του venture capital αναπτύσσεται και μεγαλώνει. Σήμερα η Ελληνική Ένωση Venture Capital, έχει μέλη 21 εταιρίες (με 4 από τις 5 ελληνικές τράπεζες να έχουν δημιουργήσει σχετικές θυγατρικές) και τα υπό διαχείριση κεφάλαια ξεπερνούν τα € 1,6 δις. Και όπως είδαμε και ανωτέρω με τα κεφάλαια αυτά έχουν πραγματοποιηθεί τα τελευταία χρόνια επενδύσεις σε περισσότερες από 150 ελληνικές νέες, μικρές και μεγάλες επιχειρήσεις συμβάλλοντας σημαντικά στη δημιουργία θέσεων εργασίας, στην ανάπτυξη, τη μεγέθυνση τους και την ανταγωνιστικότητά τους.

Συζητώντας με στελέχη τόσο των επενδυτικών κεφαλαίων όσο και εταιριών που χρηατοδοτήθηκαν, κοινή είναι η διαπίστωση ότι η αγορά αυτή πρέπει να αναπτυχθεί και στηριχθεί ακόμη περισσότερο. H επενδυτική περίοδος όμως των περισσοτέρων από τα funds αυτά φτάνει στο τέλος της μέσα στο 2016. Το κενό που δημιουργείται στην ήδη πολύ μικρή και περιορισμένη αγορά venture capital και private equity στην Ελλάδα (είμαστε η τελευταία χώρα της ΕΕ σε επενδύσεις VC ως ποσοστό του ΑΕΠ) είναι μεγάλο. Αν δούμε τους αριθμούς μιλάνε από μόνοι τους. Σε 40 δις των δύο ΕΣΠΑ 2000-2014 μόλις 100 εκ. ευρώ δόθηκαν σε VC δράσεις. 

Το ζητούμενο προφανώς πρέπει να είναι η σημαντική ενίσχυση των υφιστάμενων δομών και όπου απαιτείται η δημιουργία νέων. Η ελληνική πολιτεία δια στόματος του αρμόδιου Αν. Υπουργού κ. Χαρίτση ανακοίνωσε πρόσφατα την πρόθεσή της για διοχέτευση € 200 εκ. στην αγορά αυτή μέχρι το τέλος του χρόνου. Κρίσιμο στοιχείο στην υλοποίηση των πρωτοβουλιών αυτών  της πολιτείας, θα είναι το να μην επικρατήσουν και εδώ οι επιδοματικές λογικές του 100% κεφάλαια κρατικά. Η αγορά ρίσκου σε όποιο επίπεδο επενδύσεων και αν μιλάμε χρειάζεται δίπλα σημαντικά ιδιωτικά κεφάλαια για προφανείς λόγους.

Αυτό άλλωστε είναι το δεύτερο στοιχείο που αναδεικνύουν όλοι οι παράγοντες της αγοράς. Όπως χαρακτηριστικά τονίζουν οι διαχειριστές venture capital funds, είναι αυτονόητο να υπάρχει σημαντική μόχλευση ιδιωτικών κεφαλαίων, και σημειώνουν ότι έτσι εφαρμόστηκαν οι πολιτικές αυτές σε όλες τις ανεπτυγμένες χώρες του κόσμου, όπως το Ισραήλ και η Μ. Βρετανία. Αυτή ακριβώς η λογική αποτέλεσε εξάλλου και το βασικό στοιχείο για τη σωστή ανάπτυξη της αγοράς τόσο με το ΤΑΝΕΟ όσο και με το Jeremie-EIF, όπου δίπλα στα κρατικά λεφτά επενδύθηκαν και ιδιωτικά κεφάλαια σε ποσοστό 50-50% έως 30-70%. Άρα οι ιδιώτες επενδυτές με τα κεφάλαια τους και οι αξιόπιστοι διαχειριστές που οι επενδυτές αυτοί εμπιστεύονται, εξασφάλισαν τη σωστή διοχέτευση κεφαλαίων,  μια που είχαν και οι ίδιοι τα κεφάλαια τους σε ρίσκο.