Το Μουσείο Μπενάκη και η νέα έκθεση στο Εργαστήρι Γιάννη Παππά

Ο χώρος που φιλοξενεί την τρέχουσα έκθεση είναι το εργαστήριο του Γιάννη Παππά (1914-2005) που βρίσκεται στην περιοχή του Ζωγράφου, σε ένα σε κτήριο που αποτελούσε την κατοικία της οικογενείας του Έλληνα δημιουργού έως τη δεκαετία του 1960 και ύστερα πέρασε, ως δωρεά, στο Μουσείο Μπενάκη με έναν βασικό στόχο. Να παραμείνουν τα έργα του καλλιτέχνη συγκεντρωμένα στο φυσικό τους περιβάλλον.

Σε ένα περιβάλλον που πράγματι μοιάζει πιο “φυσικό”. Ανοίγοντας την πόρτα στο 38 της οδού Ανακρέοντος και αφήνοντας πίσω τον πέτρινο εξωτερικό τοίχο και την όμορφη επιγραφή του εργαστηρίου, βρισκόμαστε σε ένα μονοπάτι. Ένα μονοπάτι που θυμίζει τις παλιές αυλές με τα δέντρα και τα φυτά στα αριστερά και τα δεξιά και μας προετοιμάζει για την αλλαγή χώρου, πιθανώς και χρόνου. Τα βήματα αναπόφευκτα γίνονται πιο αργά για να προλάβει η ματιά να φτάσει τον κήπο αλλά και τους “μόνιμους” κατοίκους του, τα γλυπτά με τις ανθρώπινες μορφές και τις αργοκίνητες χελώνες.

Στα επόμενα βήματα, τα γλυπτά στο μονοπάτι μας πληθαίνουν, μας κοιτούν και μας καλωσορίζουν μέχρι το εσωτερικό του εργαστηρίου, έχοντας μας, κατά κάποιο τρόπο προετοιμάσει, για το ό,τι θα επακαλουθήσει στο εσωτερικό του κτηρίου που ξεχωρίζει για την χρήση υλικών, όπως η πέτρα και το ξύλο που συνομιλούν μέσα από την συνεχή τους παρουσία με έναν τρόπο ξεκάθαρο.

Το συγκεκριμένο ακίνητο αποτελεί μοναδικό δείγμα χώρου εργασίας ενός καλλιτέχνη αφοσιωμένου τόσο στη γλυπτική όσο και στη ζωγραφική. Στο εσωτερικό του δεν ανακαλύπτουμε απλά κάποια έργα, αλλά μπροστά μας ξεδιπλώνεται μια διαδικασία. Τα εργαλεία μπλέκονται με τις αρματούρες από σίδερο, ξύλο και πηλό, τα προπλάσματα από κερί ή πλαστελίνη, τα γύψινα και λαστιχένια καλούπια και φυσικά με τα μπρούτζινα έργα.

Και στην συγκεκριμένη έκθεση γίνεται “απτή” η αναβίωση της αρχαίας τέχνης της Πλαστικής- Χαλκοχυτικής και της μεθόδου του χαμένου κεριού στον ελλαδικό χώρο, η οποία διασώθηκε κυρίως χάρις στο όραμα του Γιάννη Παππά να κατασκευασεί ένα καλλιτεχνικό χυτήριο στην Ελλάδα για πρώτη φορά μετά από την αρχαιότητα. Κάτι το οποίο συνέβει στα τέλη της δεκαετίας του ’50, αφού μέχρι τότε όλα τα μπρούτζινα έργα Ελλήνων δημιουργών έφεραν τη σφραγίδα ξένων χυτηρίων.

Η έκθεση των φοιτητών του Εργαστηρίου Γυψοτεχνίας ‒ Χαλκοχυτικής της ΑΣΚΤ στον χώρο όπου εργαζόταν και δίδασκε ο Γιάννης Παππάς, παρουσιάζει τα έργα των φοιτητών δίπλα στα έργα του Γιάννη Παππά πετυχαίνοντας έναν διάλογο που μέσα από την υλικότητα αλλά και την τέχνη καταφέρνει να νικήσει τον χρόνο.

Όλα τα στάδια μέχρι τη χύτευση ξεγυμνώνονται ενώ χαρακτηριστικό είναι ότι μαζί με τα γλυπτικά έργα εκτίθενται και τα σχέδια των φοιτητών από τα sketchbooks της προηγούμενης ακαδημαϊκής χρονιάς, όπως και εκείνα του Γιάννη Παππά από τα φοιτητικά του χρόνια στο Παρίσι.

Σε μια εποχή που βρίσκεται κάπου ανάμεσα στα “δημιουργήματα” της AI και τα αγάλματα που έχουν παραμείνει αγκυλωμένα στα έργα του ανοιχτού δημόσιου χώρου ή εκείνα που έχουν εταιρικό χαρακτήρα. Ανάμεσα στις funky συχνά πλαστικές και πολλαπλών στρώσεων εκδοχές αγαλματιδίων, συνήθως σε εντονους χρωματισμούς που είναι αποτέλεσμα 3d printing και των έργων που δημιουργούνται μέσα από την διαδικασία της χαλκοχυτικής που παραμένει πεισματικά η ίδια και απαιτεί τα ανθρώπινα χέρια να δίνουν μορφή αφήνοντας στο έργο τα δαχτυλικά αποτυπώματα του δημιουργού.

Αλλά και ανάμεσα στη μνημειακη εκδοχή του μαρμάρου που υπονομεύεται από την ανακουφιστική κατά μία έννοια σύγχρονη εκδοχή των αγαλμάτων από τα κεφάλια συμπαθών τσιουαούα με σηκωμένα τα αυτιά και τις μαρμάρινες εκδοχές των σωληναρίων με τα χρώματα που χρησιμοποιούν οι ζωγράφοι καθώς και τις μαρμάρινες επιγραφές με τα logo των σύγχρονων καταστημάτων της νέας γενιάς των creatives που βρίθουν για παράδειγμα στο νησί της Τήνου.

Η γείωση στα υλικά και η απαλλαγή από την προσκόλληση στην έννοια της σύλληψης, η χαρά της αφής, της κατασκευής, του σήμερα φαίνεται να παλεύει να ισορροπήσει ανάμεσα στο βάρος μιας παράδοσης χιλιετιών και τις εξελίξεις της τεχνολογίας. Να βρει μια φυσική συνέχεια, ψηλαφιστά, όπως οι κινήσεις των δημιουργών πάνω στην ύλη.