Ηλεκτρονικές πλατφόρμες: Ισχυροποιείται το αποτύπωμα τους - τι προβληματίζει τις ΜμΕ

Τα τελευταία χρόνια το μοντέλο επεκτείνεται σε όλο και περισσότερους τομείς, ενώ η χρήση του γίνεται συνεχώς πιο αποδεκτή από ομάδες ανθρώπων οι οποίοι, αξιοποιώντας το, βρίσκουν ευκολότερα λύσεις στα καθημερινά τους προβλήματα.

Οι πλατφόρμες «κοινής χρήσης» καλύπτουν όλο και περισσότερους τομείς της οικονομίας, όπως για παράδειγμα στον τομέα των μεταφορών και στον τομέα της στέγασης.

Η οικονομία της πλατφόρμας αναδείχθηκε και εξελίχθηκε παράλληλα με την τεχνολογική πρόοδο των τελευταίων ετών και την ανάπτυξη του διαδικτύου, γεγονός που αποτέλεσε τον κύριο μοχλό του φαινομένου, μαζί με άλλους οικονομικούς και κοινωνικούς παράγοντες.

Η παγκόσμια οικονομία της πλατφόρμας περιστρέφεται σε μεγάλο βαθμό γύρω από τις επτά μεγαλύτερες πλατφόρμες: Apple, Amazon, Microsoft, Google, Facebook, Alibaba και Tencent.

Η αξία της οικονομίας της πλατφόρμας μέσω της εξαιρετικής μεγέθυνσης αυτών των εταιρειών έχει μεγεθυνθεί τα τελευταία χρόνια σε μία βιομηχανίας τρισεκατομμυρίων δολαρίων. Χαρακτηριστικό είναι πως το 2018 οι 187 μεγαλύτερες πλατφόρμες που λειτουργούσαν στον ιδιωτικό και στον δημόσιο τομέα παρουσίαζαν, η κάθε μία, αξία μεγαλύτερη του 1 δισ. δολαρίων.

Σύμφωνα με μελέτη της KPMG για το 2018, η οικονομία της πλατφόρμας παρουσιάζει μία εξαιρετικά σημαντική δυναμική σε παγκόσμιο επίπεδο, κάτι το οποίο φαίνεται και από τα παρακάτω δεδομένα:

▪ Οι 242 μεγαλύτερες εταιρείες στην οικονομία της πλατφόρμας παρουσιάζουν αγοραία αξία 7.176 δισεκατομμυρίων δολαρίων.

▪ Η οικονομία της πλατφόρμας είναι ιδιαίτερα συγκεντρωμένη γύρω από επτά μεγάλες (>$ 250 δισεκατομμύρια αγοραία αξία): Apple, Amazon, Microsoft, Google, Facebook με έδρα τις ΗΠΑ και Alibaba και tencent με έδρα την Κίνα.

Οι εταιρείες αυτές παρουσιάζουν αξία 4.923 δισεκατομμύρια δολάρια, μέγεθος το οποίο αντιστοιχεί στο 69% της συνολικής αξίας της παγκόσμιας οικονομίας της πλατφόρμας.

▪ Η οικονομία ξεχωρίζει για την παρουσία της σε τέσσερις τομείς: Υπηρεσίες λογισμικού και διαδικτύου, ηλεκτρονικό και λιανικό Εμπόριο, Μέσα κοινωνικής δικτύωσης και μηχανές αναζήτησης.

▪ Η οικονομία της πλατφόρμας εχει επικεντρωθεί στις B2C (43% των εταιρειών πλατφόρμας), στην P2P (Οικονομία διαμοιρασμού, 31%) και στην B2B ή/και B2B2C (25%) υπηρεσίες.

▪ Το μεγαλύτερο μέρος των συμφερόντων των πλατφορμών ανήκει σε ιδιώτες.

Σε επίπεδο χωρών, η οικονομία της πλατφόρμας κυριαρχείται από τις ΗΠΑ και την Κίνα.

Στην ελληνική πραγματικότητα: Οι προκλήσεις... και οι προβληματισμοί για προμήθειες και ολιγοπώλια

Τα παραπάνω αποτελούν την μεγάλη εικόνα διεθνώς, όπως αναλυτικά την περιγράφει σε ειδική μελέτη της η ΓΣΕΒΕΕ. Πολλές από τις παραπάνω πολυεθνικές εταιρείες έχουν ισχυρό αποτύπωμα στην ελληνική οικονομία και κοινωνία.

Αισθητή είναι και η απήχηση αρκετών εταιρειών με Έλληνες ιδρυτές που οι περισσότερες στην πορεία εξαγοράστηκαν από ή μεγέθυναν το εκτόπισμα τους με επιτυχημένους γύρους χρηματοδότησης και είσοδο νέων επενδυτών και άνοιγμα σε νέες αγορές : Beat, spitogatos, e-food, Βοχ, Douleytaras, Doctor Anytime, BestPrice κλπ.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της ίδιας μελέτης, όσο περισσότερο κατοχυρώνει την θέση της μία πλατφόρμα στην αγορά, τόσο πιο επιθετική γίνεται όσον αφορά στα ποσοστά προμηθειών που χρεώνει στους επιχειρηματίες, γεγονός που αποτελεί στοιχείο ιδιαίτερου προβληματισμού για τις ΜμΕ.

Πρακτικά, από τους πιο σημαντικούς ανασταλτικούς παράγοντες συμμετοχής μίας επιχείρησης σε μία ηλεκτρονική πλατφόρμα είναι ο περιορισμός του κέρδους από τα υψηλά ποσοστά προμηθειών.

Αναλυτικά, από την έρευνα προκύπτουν συγκεκριμένοι προβληματισμοί για την λειτουργία των πλατφορμών, οι οποίοι υπάρχουν στους περισσότερους από τους κλάδους ενδιαφέροντος και οι οποίοι θα μπορούσαν δυνητικά να αντιμετωπισθούν από κοινού από τους επιχειρηματίες. Αυτοί οι κοινοί προβληματισμοί αφορούν:

• Στην μη επιτρεπτή διακριτική τιμολόγηση προϊόντων και υπηρεσιών μεταξύ τιμών που προσφέρονται μέσω των πλατφορμών και απευθείας από τις επιχειρήσεις.
• Στην μη συμπερίληψη του ΦΠΑ στο τιμολόγιο των πλατφορμών προς τις επιχειρήσεις.
• Στην μη ύπαρξη πλαφόν στα ποσοστά των προμηθειών των πλατφορμών.
• Στην μη ύπαρξη ξεκάθαρου αλγόριθμου κατάταξης εμφάνισης επιχειρήσεων.
• Οι πλατφόρμες δημιουργούν συνθήκες ολιγοπωλίων στην αγορά

Τα πιο σημαντικά συμπεράσματα της ποιοτικής έρευνας σχετίζονται με:

Τις συνθήκες εισόδου των επιχειρήσεων στις πλατφόρμες. Δηλαδή, η επιθυμία για αύξηση των εσόδων οδηγεί τις επιχειρήσεις να συμμετάσχουν στις πλατφόρμες. Δεν υπάρχουν αξιοσημείωτοι περιορισμοί και προϋποθέσεις για την είσοδο των επιχειρηματιών στις πλατφόρμες ενώ η πανδημία ώθησε πολλούς επιχειρηματίες που επιθυμούσαν να μπουν στις πλατφόρμες να το κάνουν.

Τους όρους συνεργασίας μεταξύ επιχειρήσεων και πλατφορμών. Δηλαδή, οι επιχειρήσεις όλων των κλάδων ενδιαφέροντος μπορούν να συμμετέχουν σε περισσότερες από μία πλατφόρμες. Σε όλους τους κλάδους οι αλλαγές στους όρους συνεργασίας απλά ανακοινώνονται από τις πλατφόρμες στους επιχειρηματίες, χωρίς να έχουν οι επιχειρηματίες οποιονδήποτε λόγο πάνω στις αλλαγές ενώ οι τρόποι με τους οποίους ορίζεται η κατάταξη εμφάνισης διαφοροποιούνται μεταξύ των κλάδων. Επιπλέον, αναλόγως του κλάδου ορίζεται και η ευχέρεια διακριτικής τιμολόγησης υπηρεσιών και προϊόντων μεταξύ τιμών που προσφέρονται από τις πλατφόρμες και τιμών που προσφέρονται απευθείας από τις επιχειρήσεις.

Τις συνθήκες αγοράς που δημιουργούν οι πλατφόρμες. Όπως αναφέρεται, οι πλατφόρμες δημιουργούν συνθήκες ολιγοπωλίων στην αγορά και όσο περισσότερο κατοχυρώνει την θέση της μία πλατφόρμα στην αγορά, τόσο πιο επιθετική γίνεται όσον αφορά στα ποσοστά προμηθειών που χρεώνει στους επιχειρηματίες. Σημειώνεται ότι η ανάγκη για τις υπηρεσίες μίας πλατφόρμας σχετίζεται θετικά με το μέγεθος των γεωγραφικών ορίων της χρήσης της πλατφόρμας.

Τις αλλαγές επιχειρηματικού μοντέλου για την βιωσιμότητα των επιχειρήσεων. Όπως σημειώνεται, οι μικρές επιχειρήσεις πρέπει να προσαρμοστούν στην νέα ψηφιακή πραγματικότητα. Να δημιουργήσουν αυτόνομους ψηφιακούς κόμβους επικοινωνίας με τους πελάτες τους, να ανταπεξέλθουν και να προσαρμοστούν στις απαιτήσεις που προκύπτουν από την συμμετοχή τους στις πλατφόρμες.

Τον θεσμικό ρόλο των πλατφορμών. Οι πλατφόρμες παίζουν τον ρόλο του θεσμού για την δημιουργία εμπιστοσύνης στις αγορές σε καταστάσεις όπου δημιουργούνται υψηλά επίπεδα αβεβαιότητας ενώ επιτρέπουν σε μη αδειοδοτημένους παρόχους προϊόντων και υπηρεσιών να έχουν πρόσβαση σε ένα ευρύ κοινό πελατών.

Τους κοινούς τόπους προβληματισμών μεταξύ των κλάδων. Οι συμμετέχοντες αναφέρουν ως μη επιτρεπτή την διακριτική τιμολόγηση προϊόντων και υπηρεσιών μεταξύ τιμών που προσφέρονται μέσω των πλατφορμών και απευθείας από τις επιχειρήσεις ενώ πρόβλημα είναι και η μη συμπερίληψη του ΦΠΑ στο τιμολόγιο των πλατφορμών προς τις επιχειρήσεις, η μη ύπαρξη πλαφόν στα ποσοστά των προμηθειών των πλατφορμών και η μη ύπαρξη ξεκάθαρου αλγόριθμου κατάταξης εμφάνισης επιχειρήσεων. Ο κλάδος της εστίασης δείχνει το χαμηλότερο ενδιαφέρον στις πλατφόρμες.

Κρίσιμο εργαλείο για τα καταλύματα, λιγότερο για την εστίαση - Βασικά συμπεράσματα

• Οι πλατφόρμες θεωρούνται πιο σημαντικές για την μελλοντική βιωσιμότητα μίας επιχείρησης από τους επιχειρηματίες που συμμετέχουν παρά από τους επιχειρηματίες που δεν συμμετέχουν.
• Οι επιχειρήσεις του κλάδου των καταλυμάτων είναι εκείνες οι οποίες αντιλαμβάνονται σε μεγαλύτερο βαθμό την αναγκαιότητα των πλατφορμών για την μελλοντική τους βιωσιμότητα.
• Ως επί το πλείστον, οι πλατφόρμες μετρίασαν τις επιπτώσεις της πανδημίας στους κλάδους των μεταφορών (κυρίως ταξί) και του λιανικού εμπορίου.
• Οι επιχειρήσεις που συμμετέχουν στις πλατφόρμες έχουν αναπτύξει μεγαλύτερα επίπεδα ψηφιακής επιχειρηματικότητας.
• Οι επιχειρηματίες των κλάδων ενδιαφέροντος δεν γνωρίζουν το ρυθμιστικό πλαίσιο της οικονομίας της πλατφόρμας στην Ελλάδα, αλλά και εκείνοι που το γνωρίζουν στην πλειοψηφία τους δεν το θεωρούν επαρκές
• Υπάρχει ανταγωνισμός μεταξύ των πλατφορμών του κάθε κλάδου.
• Οι πλατφόρμες βοηθούν τις περισσότερες επιχειρήσεις που συμμετέχουν σε αυτές.
• Οι κλάδοι των καταλυμάτων και του λιανικού εμπορίου είναι οι δύο κλάδοι που εξαρτώνται σε μεγαλύτερο βαθμό από την παρουσία τους στις πλατφόρμες.
• Τα επίπεδα προμηθειών που χρεώνονται από τις πλατφόρμες είναι απαγορευτικά είτε για όλες, είτε για τις περισσότερες επιχειρήσεις όλων των κλάδων.
• Το πλαίσιο κατάταξης-εμφάνισης των επιχειρήσεων είναι περισσότερο ξεκάθαρο στους κλάδους της εστίασης και του λιανικού εμπορίου σε σχέση με τους κλάδους των καταλυμάτων και των μεταφορών (κυρίως ταξί).
• Ο κλάδος των καταλυμάτων διαφοροποιεί τις τιμές που προσφέρει εντός και εκτός πλατφόρμας σε μεγαλύτερο ποσοστό συγκριτικά με τους κλάδους της εστίασης και των μεταφορών (κυρίως ταξί).
• Ο κλάδος της εστίασης δείχνει το χαμηλότερο ενδιαφέρον στις πλατφόρμες.

Τι ανάγκη έχουν οι ΜμΕ: Πώς θα λάβουν περισσότερα οφέλη από τις ψηφιακές πλατφόρμες

Από την έρευνα παρατηρούνται συγκεκριμένες ανάγκες για τις ελληνικές μικρές επιχειρήσεις σχετικά με την συμμετοχή τους στις ψηφιακές πλατφόρμες, αλλά και σχετικά με την μεγέθυνσή τους μέσω των ψηφιακών πλατφορμών. Οι ανάγκες μπορούν να αποτυπωθούν στις εξής πέντε κατηγορίες:

• Ανάγκη για ίσες ευκαιρίες μεταξύ των επιχειρήσεων: Υγιής ανταγωνισμός μεταξύ των επιχειρήσεων που συμμετέχουν στις πλατφόρμες.
• Ανάγκη για περισσότερη συμμετοχικότητα: Συμμετοχή των επιχειρήσεων στην διατύπωση των όρων συνεργασίας που προσφέρουν οι πλατφόρμες στις επιχειρήσεις.
• Ανάγκη για βελτίωση συνθηκών συνεργασίας μεταξύ επιχειρήσεων και πλατφορμών: Συνθήκες καλής συνεργασίας μεταξύ επιχειρήσεων και πλατφορμών.
• Ανάγκη για προσαρμογή στην νέα ψηφιακή πραγματικότητα: Γνώση και εκπαίδευση σε ψηφιακά εργαλεία για τις μικρές επιχειρήσεις.
• Ανάγκη για εξυγίανση των αγορών των πλατφορμών: Δημιουργία συνθηκών ανταγωνιστικών αγορών μεταξύ των πλατφορμών.

Τι τομές απαιτούνται

Από την άλλη πλευρά, σύμφωνα με τα συμπεράσματα της εν λόγω μελέτης οι παρεμβάσεις που απαιτούνται σχετίζονται με την ανάπτυξη ρυθμιστικών δομών και δομών στήριξης, την ανάπτυξη θεσμικού και νομικού πλαισίου και την παροχή οικονομικής στήριξης:

• Ανάπτυξη ρυθμιστικών δομών και δομών στήριξης.
• Δημιουργία φορέα επίβλεψης πλατφορμών.
• Δημιουργία δομής παροχής γνώσης και εκπαίδευσης σε μικρούς επιχειρηματίες.
• Δημιουργία συνδικαλιστικών δομών.
• Ανάπτυξη θεσμικού και νομικού πλαισίου
• Διασφάλιση βασικών δικαιωμάτων επιχειρηματιών που συνεργάζονται με τις πλατφόρμες.
• Εξάλειψη αθέμιτων πρακτικών πλατφορμών.
• Εύρυθμη και αποτελεσματική συνεργασία επιχειρήσεων και πλατφορμών.
• Λειτουργία των πλατφορμών.
• Πρόστιμα για τις πλατφόρμες που παραβαίνουν τους κανονισμούς που τους επιβάλλονται από το κράτος.
• Παροχή οικονομικής στήριξης.
• Οικονομικά κίνητρα για ανάπτυξη νέων ψηφιακών συνεργατικών σχημάτων.