​ΕΕΣ: Οι τάσεις στη μεταφορά ζώντων ζώων στην ΕΕ - Προκλήσεις και ευκαιρίες

Ωστόσο, πάνω από το ένα τρίτο των σχετικών μετακινήσεων διαρκούν περισσότερο από οκτώ ώρες, ενώ τα πρότυπα καλής μεταχείρισης των ζώων δεν τηρούνται πάντοτε. Εγείρονται έτσι ερωτήματα σχετικά με την επάρκεια των εν λόγω προτύπων. Σε επισκόπηση που δημοσίευσε τη Δευτέρα 17 Απριλίου, το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο (ΕΕΣ) επισημαίνει τις τάσεις στη μεταφορά ζώων και εφιστά την προσοχή, αφενός, στις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι φορείς χάραξης πολιτικής της ΕΕ και, αφετέρου, στις ευκαιρίες που μπορούν αυτοί να διερευνήσουν ενόψει της επικείμενης αναμόρφωσης των σχετικών ενωσιακών κανόνων.

Μη ομοιόμορφη η κατανομή της κτηνοτροφικής παραγωγής

Η κτηνοτροφική παραγωγή δεν είναι ομοιόμορφα κατανεμημένη μεταξύ των χωρών και των περιφερειών της ΕΕ, και οι κτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις τείνουν να εξειδικεύονται στην εκτροφή ενός είδους ζώου ή σε συγκεκριμένο στάδιο παραγωγής. Επιπλέον, παρατηρείται η τάση μείωσης μεν του αριθμού των εκμεταλλεύσεων και των σφαγείων, αύξησης δε του μεγέθους τους. Στο πλαίσιο αυτό, οι κτηνοτρόφοι και οι παραγωγοί κρέατος επιδιώκουν την ελαχιστοποίηση του κόστους παραγωγής και σφαγής, τη μεγιστοποίηση των εσόδων και τη βελτιστοποίηση των οικονομιών κλίμακας, εκμεταλλευόμενοι τις διαφορές στο κόστος μεταξύ των κρατών μελών. Οι παράγοντες αυτοί αποτελούν κίνητρο υπέρ της μεταφοράς των ζώων, ιδίως στις περιπτώσεις που το κόστος μεταφοράς αντιπροσωπεύει μικρό ποσοστό της τιμής λιανικής του κρέατος.

«Η μεταφορά ζώντων ζώων σε μεγάλες αποστάσεις μπορεί να είναι επιζήμια για την ευζωία τους», δήλωσε η Eva Lindström, Μέλος του ΕΕΣ και αρμόδια για την επισκόπηση. «Η νομοθεσία της ΕΕ σχετικά με τη μεταφορά ζώων δεν επιβάλλεται ομοιόμορφα στα κράτη μέλη και ελλοχεύει ο κίνδυνος οι μεταφορείς να εκμεταλλεύονται τα “παραθυράκια” που επιτρέπουν οι διαφορές στα εθνικά συστήματα κυρώσεων.»

Υπάρχει ο κίνδυνος μεταφορείς να επιλέγουν μακρύτερες διαδρομές, προκειμένου να αποφεύγουν χώρες που επιβάλλουν με μεγαλύτερη αυστηρότητα τους κανόνες της ΕΕ και προβλέπουν αυστηρότερες κυρώσεις. Είναι επίσης πιθανό η παραβίαση των κανόνων να αποφέρει οικονομικό όφελος στους παραγωγούς, για παράδειγμα όταν πρόκειται για τη μεταφορά ακατάλληλων προς μεταφορά ζώων, καθώς οι χώρες, σε γενικές γραμμές, δεν επιβάλλουν αποτρεπτικές ποινές.

Στην επισκόπηση, το ΕΕΣ τονίζει ότι ο αρνητικός αντίκτυπος που έχει η μεταφορά των ζώων στην ευζωία τους θα μπορούσε να μετριαστεί μειώνοντας τον αριθμό και τη διάρκεια των μετακινήσεων και βελτιώνοντας τις συνθήκες μεταφοράς τους. Βέβαια, αναφέρει και ορισμένες εναλλακτικές λύσεις αντί της μεταφοράς ζώντων ζώων. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η σφαγή εγγύτερα στον τόπο εκτροφής θα αποτελούσε μια φιλικότερη προς το περιβάλλον λύση, καθώς η χρήση τοπικών και κινητών σφαγείων θα μείωνε σε έναν βαθμό την ανάγκη μεταφοράς ζώων.

Ο ρόλος των καταναλωτών

Ο ρόλος των καταναλωτών είναι επίσης σημαντικός στην προώθηση αλλαγών: σύμφωνα με έρευνα, κάποιοι καταναλωτές είναι πρόθυμοι να αγοράζουν το κρέας ακριβότερα, αλλά μόνον εάν πληροφορούνται για την καλή μεταχείριση των οικείων ζώων.

Το ΕΕΣ επισημαίνει ότι η καλύτερη πληροφόρηση των καταναλωτών θα τους βοηθούσε να κάνουν τεκμηριωμένες αγοραστικές επιλογές. Αυτό θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί μέσω ενός συστήματος της ΕΕ για την επισήμανση της καλής μεταχείρισης των ζώων, το οποίο θα ενίσχυε τη διαφάνεια και θα εναρμόνιζε την επισήμανση του κρέατος σε ολόκληρη την ΕΕ.

Τέλος, με τους νέους κανόνες δίνεται η ευκαιρία για την προώθηση διαρθρωτικών αλλαγών με στόχο μια βιωσιμότερη αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων. Προϋπόθεση για την αλλαγή αυτή θα ήταν η παροχή κινήτρων σε παραγωγούς και καταναλωτές που να ενθαρρύνουν τη βιώσιμη συμπεριφορά τους. Οι φορείς χάραξης πολιτικής θα μπορούσαν να εξετάσουν το ενδεχόμενο αποτίμησης σε χρήμα της ταλαιπωρίας των ζώων και συνεκτίμησής της στο κόστος μεταφοράς και στην τιμή του κρέατος.

Κατακερματισμένα δεδομένα

Τα δεδομένα σχετικά με τη μεταφορά ζώντων ζώων στην ΕΕ είναι κατακερματισμένα, και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν διαθέτει ολοκληρωμένη και συνολική εικόνα για τον τομέα. Σύμφωνα με το ΕΕΣ, οι εξελίξεις στις ΤΠ και οι τεχνολογικές εξελίξεις θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν καλύτερα στον τομέα της μεταφοράς ζώων. Για παράδειγμα, με τη λειτουργία ενός πληροφοριακού συστήματος σε επίπεδο ΕΕ για την παρακολούθηση όλων των μετακινήσεων ζώντων ζώων θα διευκολυνόταν η ύπαρξη συγκεντρωτικών δεδομένων. Επίσης, η χρήση καμερών και αισθητήρων θα καθιστούσε δυνατή την παρακολούθηση των κινήσεων των ζώων και τη μέτρηση του επιπέδου ευζωίας τους.

Τα ζώα εκτίθενται σε άγχος κατά τη φόρτωσή τους σε οχήματα, ενώ κατά τη μεταφορά τους μπορεί να υποφέρουν λόγω πείνας, δίψας, ζέστης, έλλειψης χώρου ή ανάπαυσης. Ένα ζώο μπορεί να μεταφερθεί αρκετές φορές στη διάρκεια της ζωής του: για παράδειγμα, χοίροι που υπόκεινται σε πάχυνση και σφαγή στη Γερμανία συχνά έχουν γεννηθεί στη Δανία ή τις Κάτω Χώρες, και βοοειδή που γεννήθηκαν στη Γαλλία, την Ιρλανδία ή τη Λιθουανία συχνά υπόκεινται σε πάχυνση και σφαγή στην Ισπανία ή την Ιταλία. Το μεγαλύτερο μέρος του εμπορίου ζώντων ζώων μεταξύ κρατών μελών πραγματοποιείται οδικώς.

Σύμφωνα με διαθέσιμα δεδομένα, το 63 % των μετακινήσεων ζώων μεταξύ 2017 και 2021 αφορούσε μετακινήσεις μικρής διάρκειας (έως 8 ώρες), ενώ ακολουθούσαν οι μετακινήσεις μεγάλης διάρκειας (33 %) και πολύ μεγάλης διάρκειας (άνω των 24 ωρών, σε ποσοστό 4 %). Τα τελευταία χρόνια, η καλή μεταχείριση των ζώων απασχολεί όλο και περισσότερο τους πολίτες της ΕΕ.

Μη κυβερνητικές οργανώσεις έχουν επισημάνει τις κακές συνθήκες στις οποίες ενδέχεται να εκτίθενται τα ζώα κατά τη μεταφορά τους, και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο συγκρότησε εξεταστική επιτροπή σχετικά με την προστασία των ζώων κατά τη μεταφορά τους. Η κοινή γεωργική πολιτική της ΕΕ δεν έχει μέχρι στιγμής εστιάσει στην καλή μεταχείριση των ζώων κατά τη μεταφορά. Η Επιτροπή σκοπεύει να υποβάλει πρόταση για την αναθεώρηση των κανόνων σχετικά με την καλή μεταχείριση των ζώων έως το τέλος της χρονιάς.

Η επισκόπηση 03/2023 του ΕΕΣ, με τίτλο «Μεταφορά ζώντων ζώων στην ΕΕ: προκλήσεις και ευκαιρίες», είναι διαθέσιμη στον ιστότοπο του ΕΕΣ eca.europa.eu. Στο πλαίσιο της επισκόπησης διατίθεται ένας διαδραστικός διαδικτυακός πίνακας στοιχείων, μέσω του οποίου τα μέσα ενημέρωσης, οι ερευνητές και το ευρύ κοινό μπορούν να προβαίνουν σε συγκρίσεις μεταξύ διαφόρων χωρών και ειδών ζώων, καθώς και όσον αφορά την οικονομική αξία των μετακινήσεων.