Soft Skills: Ας πούμε αλήθειες...

Soft skills (οριζόντιες δεξιότητες ή ήπιες δεξιότητες) είναι οι δεξιότητες που δεν συνδέονται αυστηρά με ένα συγκεκριμένο επάγγελμα ή ένα αντικείμενο αλλά έχουν ευρύτερο πεδίο εφαρμογής. Αντιδιαστέλλονται με τις hard skills (κάθετες ή σκληρές δεξιότητες) που αντιστοιχούν σε γνώσεις και ικανότητες συνδεδεμένες με ένα αντικείμενο ή ένα επάγγελμα.

Στο αθλητισμό, για παράδειγμα, soft skill είναι η αλτικότητα. Βοηθάει στο μπάσκετ για να παίρνεις ριμπάουντ ή να κόβεις το σουτ, βοηθάει και στο βόλεϊ για να καρφώνεις ή να μπλοκάρεις. Στο άλμα εις ύψος βοηθάει ακόμα περισσότερο, είναι εκ των ουκ άνευ. Κάποιος θα τη θεωρούσε ακόμα και hard skill γι’ αυτό το άθλημα. Αντίστοιχα, στα του πνεύματος, η ευχέρεια στην επικοινωνία βοηθάει αν είσαι γιατρός για να σου δίνουν περισσότερες πληροφορίες οι ασθενείς και να κάνεις σωστή διάγνωση, βοηθάει αν είσαι δικηγόρος για να πείθεις τους δικαστές. Αν είσαι εκπρόσωπος Τύπου βοηθάει ακόμα περισσότερο, είναι εκ των ουκ άνευ. Κάποιος θα τη θεωρούσε και hard skill για αυτό το επάγγελμα και κάποιοι τη σπουδάζουν την επικοινωνία.

Από την άλλη, hard skill θεωρείται, για παράδειγμα, η γνώση προγραμματισμού. Αν δεν την έχεις, δεν μπορείς να δουλέψεις ως προγραμματιστής. Βέβαια, αν ξέρεις προγραμματισμό, σήμερα που σχεδόν όλα γίνονται με χρήση υπολογιστή, όποια δουλειά κι αν κάνεις, όλο και κάπου θα σου χρησιμεύσει. Κάποιος θα την έλεγε και soft skill σε αυτό το πλαίσιο.

Δεν είναι λοιπόν τόσο διαφορετικά πράγματα οι soft και οι hard skills. Προϋποθέτουν και οι δύο γνώσεις και εξάσκηση. Ο βαθμός "ηπιότητας" μιας δεξιότητας εξαρτάται από τον σκοπό για τον οποίο χρησιμοποιείται κάθε φορά. Αλήθεια πρώτη.

Αλήθεια δεύτερη: Δεν λειτουργούν τόσο ανεξάρτητα οι δεξιότητες από τις γνώσεις και τις ικανότητες. Τουλάχιστον όχι όταν θέλει κανείς να τις αξιοποιήσει συστηματικά. Δεν μπορείς να πάρεις έναν παίκτη μπάσκετ που είναι κορυφαίος στα ριμπάουντ, να τον βάλεις σε έναν αγώνα βόλεϊ και να περιμένεις να αριστεύσει στα καρφιά ή στο μπλοκ. Δεν διαθέτει τα hard skills του βόλεϊ για να το κάνει. Αντίστοιχα και με τα του πνεύματος. Πώς, για παράδειγμα, να κάνεις τη σωστή ερώτηση άμα δεν ξέρεις σε βάθος ένα αντικείμενο; Πώς να σκεφτείς «έξω από το κουτί» άμα δεν ξέρεις πού βρίσκεται το κουτί; Δεν είναι ταινία η ζωή όπου κάποιος άσχετος λύνει το μυστήριο που δεν μπόρεσαν οι σχετικοί ή έχει τη φοβερή επιχειρηματική ιδέα που αφήνει άναυδους τους σχετικούς!

Αλήθεια τρίτη και σημαντικότερη. Οι soft skills αποκτώνται με τον ίδιο τρόπο που αποκτά κανείς και τις hard. Αργά, με κόπο και συστηματική προσπάθεια. Και ο καλύτερος τρόπος είναι να καλλιεργηθούν παράλληλα με τις hard skills.

Ας πάρουμε, για παράδειγμα, το problem solving (επίλυση προβλημάτων). Τι σημαίνει "έχω την ικανότητα να λύνω προβλήματα"; Σημαίνει ότι μπορώ να οριοθετήσω το πρόβλημα, να εντοπίσω τις βασικές του διαστάσεις και τις σχέσεις μεταξύ τους, να βρω και να διακρίνω τις σημαντικές πληροφορίες από τις λιγότερες σημαντικές, να ξεχωρίσω τα γνωστά από τα άγνωστα, να σκεφτώ και να διερευνήσω εναλλακτικές προσεγγίσεις (μέσα ή έξω από το κουτί· εκεί γύρω πάντως, για να έχουν σχέση) που να απαντούν στα ζητούμενα, να τις δοκιμάσω και να αποφασίσω ποια είναι καταλληλότερη.

Το καλύτερο πλαίσιο για να καλλιεργήσει μια τέτοια δεξιότητα ένας φοιτητής, για παράδειγμα, είναι το πανεπιστήμιο όπου μαθαίνει συστηματικά ένα συγκεκριμένο αντικείμενο. Πώς; Κάνοντας όλα αυτά που σήμερα περισσότερο από ποτέ η πλειονότητα προσπαθεί να αποφύγει. Καλές είναι οι διαφάνειες που συνοψίζουν τα κύρια σημεία της ύλης και σου εξηγούν τους συσχετισμούς, αλλά δεν μαθαίνεις να το κάνεις εσύ. Καλές είναι οι πολύ συγκεκριμένες οδηγίες για μια εργασία, αλλά δεν μαθαίνεις να επιβιώνεις όταν δεν υπάρχουν. Καλές είναι οι σωστές απαντήσεις στις ασκήσεις και στα παλιά θέματα, αλλά δεν μαθαίνεις να τις βρίσκεις και να τις αξιολογείς μόνος σου. Καλή είναι η απολύτως περιορισμένη ύλη, αλλά σε αφήνει πληροφοριακά αγράμματο (το information illiterate μεταφράζω). Αν όλα αυτά τα κάνουν οι καθηγητές (ή όποιος άλλος) για τους φοιτητές, τότε αυτοί ασφαλώς και δεν θα καλλιεργήσουν καμία soft skill. Ακούγεται ωραίο ίσως, το "εύκολες σπουδές", αλλά είναι αμοιβαία αποκλειόμενα αυτά τα δύο.

Και μιας που λέμε αλήθειες, δεν γνωρίζω κανέναν που προσλαμβάνει για το attitude. Γνωρίζω ασφαλώς, πολλούς που προσλαμβάνουν για το attitude αφού στα προαπαιτούμενα μιας θέσης έχουν προβλέψει ένα απολύτως hard πτυχίο ή μεταπτυχιακό.

ΥΓ. Σε όλα τα παραπάνω υπάρχουν εξαιρετικές εξαιρέσεις για τις οποίες όλοι έχουμε ακούσει. Και αλήθεια να είναι (ο διάβολος είναι πάντα στις λεπτομέρειες που δεν ακούγονται), οι εξαιρέσεις αυτές έχουν χαμηλότερες πιθανότητες από το τζόκερ. Άμα κάποιος τις παίζει, πάσο.