Being an Islander: Τι σημαίνει το να είσαι νησιώτης;

Ανάμεσα στις γκρίζες μέρες και τους θυελλώδεις ανέμους, τα κύματα και το “βαπόρι”, όπως συνηθίζουν να το λένε στα νησιά, ή η “φλέβα” που ενώνει τα νησιά μεταξύ τους αλλά και με τις ηπειρωτικές περιοχές, να καταβάλει υπεράνθρωπες προσπάθειες για να δέσει στο λιμάνι. Να προσφέρει στους νησιώτες τα απαραίτητα συμπεριλαμβανομένης της δυνατότητας να μετακινηθούν.

Και ανάμεσα στους πρώτους κατοίκους των νησιών που θα έρθουν να ανοίξουν τα σπίτια τους και πάλι, να γιορτάσουν το Πάσχα, να ξεκινήσουν τα πήγαινε-έλα μέχρι το τέλος Σεπτεμβρίου. Αλλά και στους πρώτους επισκέπτες και τουρίστες που θα γεμίσουν τα νησιά τη θερινή περίοδο, που θα αναζητήσουν πισίνες και θα δημιουργήσουν κίνηση στους μέχρι πρότινος, σχεδόν άδειους δρόμους.

Όμως αυτές τις ίδιες μέρες το ντοκιμαντέρ “Being an Islander” του Δημήτρη Μπούρα, μας υπενθυμίζει ότι αυτή η φαινομενική δυαδικότητα είναι κάτι το πολύ πρόσφατο αν αναλογιστεί κανείς, πόσα χρόνια πριν από την ανθρωπότητα, το γεωλογικό παρελθόν του πλανήτη έφερε τα νησιά στην επιφάνεια της θάλασσας. Αλλά και πόσα χρόνια στα νησιά ευδοκιμούσαν οι ναι μεν αρκετά αυτάρκεις αλλά ταυτόχρονα αλληλοσχετιζόμενες νησιωτικές κοινωνίες.

Ο τουρισμός είναι κάτι πολύ πρόσφατο, το να είσαι νησιώτης όμως, όχι. Αντιθέτως το να είναι κανείς νησιώτης έχει τις ρίζες του… στην Προϊστορικη εποχή και δεν περιορίζεται στη θερινή σεζόν.

Από τη νοσταλγική Μεσόγειο στις αφηγήσεις των κατοίκων της Σίφνου

Η μονοδιάστατη αντίληψη που θέλει τα νησιά ως έναν κατακερματισμένο παράδεισο διακοπών, αφαιρεί από το σώμα της νησιωτικότητας, την διαχρονική ανθρώπινη παρουσία στο Αιγαίο, την πολυσυλλεκτικότητα και κατ΄ επέκταση μια πιο πολύπλευρη κατανόηση του νησιωτικού φαινομένου.

Το ντοκιμαντέρ αναδεικνύει τα χρονικά στρώματα, τα πολλαπλά επίπεδα συλλογικής μνήμης που συνέβαλλαν στην ποικιλομορφία του ανθρώπινου νησιωτικού οικοσυστήματος που είναι κάτι πολύ περισσότερο από ένα σύμπλεγμα ταξιδιωτικών προορισμών.

Η τοπιολατρεία και η νοσταλγική Μεσόγειος παραμένουν στο background δίνοντας χώρο στην ανθρωπογεωγραφία και στις αφηγήσεις των κατοίκων της Σίφνου. Η πολυφωνία των νησιωτών, το μωσαϊκό των αντιθέσεων και των συγκλίσεων φτιάχνει τον “τόπο” της συμβίωσης ανάμεσα σε απομακρυσμένα φαινομενικά μεταξύ τους “μέρη” υπενθυμίζοντάς την αξία των δεσμών.

Οι συμπεριφορές κατοίκησης και οι τρόποι διαβίωσης, παρουσιάζουν αρχαιολογικό, ανθρωπολογικό και περιβαλλοντικό ενδιαφέρον, ενώ συνάμα προσφέρουν πολύτιμα διδάγματα για όσα σήμερα τείνουμε, επιλεκτικά, να ξεχνάμε.

Πρόκειται για ένα ερευνητικό φιλμ οπτικής Ανθρωπολογίας, το οποίο αποτελεί μέρος του ερευνητικού έργου “Being an Islander”: Τέχνη και ταυτότητα των Μεγάλων Νησιών της Μεσογείου και της παραλληλης έκθεσης στο Μουσείο Fitzwilliam στο Πανεπιστήμιο του Cambridge στι Ηνωμένο Βασίλειο που θα διαρκέσει μέχρι τον Ιούνιο 2023.

Δημιουργήθηκε από την Δρ. Αναστασία Χριστοφιλοπούλου, Επιμελήτρια Ελληνικών, Κυπριακών και Ρωμαϊκών Αρχαιοτήτων στο Μουσείο Fitzwilliam και τον Δρ. Δημήτριο Μπούρα, ερευνητή κοινωνικό ανθρωπολόγο, και κινηματογραφιστή.

Το ντοκιμαντέρ χρησιμοποιεί την περίπτωση της Σίφνου ως μοντέλο έρευνας και μεθοδολογία από τα πεδία της οπτικής ανθρωπολογίας, της εμπειρικής αρχαιολογίας και της αρχαιολογίας των αισθήσεων, καθώς επίσης και της εθνογραφικής έρευνας στο πεδίο των νησιωτικών σπουδών δημιουργώντας “διανησιωτικά νοητικά περάσματα”.

Το ντοκιμαντέρ, δημιουργήθηκε με την υποστήριξη του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος, καθώς και με την ευγενική άδεια του Υπουργείου Πολιτισμού και τελεί υπό την αιγίδα του Δήμου Σίφνου Κυκλάδων.

‘Being an Islander’

Ντοκιμαντέρ - Ερευνητικό έργο Οπτικής Ανθρωπολογίας

Principal researchers: Δρ. Αναστασία Χριστοφιλοπούλου Δρ. Δημήτριος Μπούρας