Η ελληνική λαϊκή τέχνη ως σύγχρονο pattern

‘Ενα μοτίβο που οι σύγχρονοι Έλληνες σχεδιαστές ανιχνεύουν επαναπροσδιορίζοντας το. Ένα μοτίβο, μια προσέγγιση που δημιουργεί πολλά επιμέρους μοτίβα πάνω σε αντικείμενα σημερινά.

Και ένα διαδικτυακό εργαστήριο που επικεντρώνεται στη δημιουργία και την επανατοποθέτηση patterns από την ελληνική παράδοση στην παραγωγή αντικειμένων καθημερινής χρήσης.

Η μεταμόρφωση του σήμερα με patterns που θυμίζουν το χθες

Το αποκλειστικά διαδικτυακό σεμινάριο "Επανατοποθετώντας το μοτίβο-Μεταμορφώνοντας το καθημερινό" της Post Pigment εισαγάγει τους συμμετέχοντες στη διαδικασία δημιουργίας μοτίβων (patterns) και στο πώς αυτά μπορούν να εφαρμοστούν σε διάφορες επιφάνειες, παράγοντας ολοκληρωμένα αντικείμενα καθημερινής χρήσης.

Πολλές φορές έχουμε δει αντίστοιχα αντικείμενα στις συλλογές των πωλητηρίων των μουσείων και το γεγονός αυτό δεν είναι τυχαίο. Όπως μας αναφέρουν οι δύο εισηγήτριες του σεμιναρίου, η Αλίκη Κακουλίδου και η Δήμητρα Βασιλάκου, ιδρυτικά μέλη της ομάδας M2P / metoo patterns:

“Η παρουσία του ελληνικού στοιχείου μέσα από αντικείμενα που ξεφεύγουν από την έννοια του φολκλόρ και του μαζικού είναι και για εμάς, όπως και για πολλούς Έλληνες σχεδιαστές που τα τελευταία χρόνια έχουν ασχοληθεί ευρέως με το θέμα του αναμνηστικού αντικειμένου, εξαιρετικά σημαντική. Ποτέ, τουλάχιστον συνειδητά, δεν ξεκινήσαμε να δουλεύουμε με κίνητρο να παράγουμε αναμνηστικές εικόνες από την Ελλάδα.

Βασικό μας κίνητρο αποτελεί η εμμονή ως προς την παρατήρηση. Θεωρούμε πως το καθημερινό περιβάλλον μας προσφέρει πληθώρα οπτικών ερεθισμάτων που ξυπνούν μνήμες και συναισθήματα και συνήθως παραμένουν αόρατα λόγω της ταχύτητας με την οποία τα προσπερνάμε.

Η περιπλάνηση, είτε στους χώρους ενός μουσείου, είτε στο κέντρο της Αθήνας μας βοηθά πολύ και μας προσφέρει χρόνο να ξεχωρίσουμε τις λεπτομέρειες που θέλουμε να αναδείξουμε. Τα μοτίβα που σχεδιάζουμε αποτελούν συνθέσεις όλων των σημειώσεων και λεπτομερειών που επιθυμούμε να προβάλλουμε και απεικόνιση μνήμης. Τα αντιμετωπίζουμε ως προσωπικές αφηγήσεις”.

Οι ίδιες, ορμώμενες από τον χώρο της γραφιστικής έχουν συνεργαστεί με φορείς όπως η Πολιτιστική Πρωτεύουσα Ελευσίνα 2023, το Μουσείο Μπενάκη, το Πανεπιστήμιο Πειραιώς, το Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας, η Μπιενάλε της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης, η Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών και έχουν διακριθεί επί σειρά ετών στα Ελληνικά Βραβεία Γραφιστικής και Εικονογράφησης (ΕΒΓΕ).

Ο αργαλειός, το κρητικό φόρεμα και οι Σαρακατσάνοι

Πρόσφατα είχαμε κάνει λόγο για τα μαθήματα αργαλειού και υφαντικής τέχνης από ένα κρητικό fashion brand, το Klotho ενώ σήμερα, η γραφιστική, η οπτική επικοινωνία και αφήγηση, τα υλικά όπως το ύφασμα, το ξύλο, το χαρτί και η χρήση σφραγίδων, stencil και τελάρων μεταξοτυπίας συνδιαμορφώνουν ένα σεμινάριο που θα εξελιχθεί σε ένα εργαστήριο παραγωγής μοτίβων από τους συμμετέχοντες, καταλήγοντας στη σύνθεση ενός συλλογικού έργου.

Για τις εισηγήτριες το έναυσμα για την αναβίωση μοτίβων της λαϊκής τέχνης υπήρξε η μελέτη βιβλίων και περιοδικών με παραδοσιακά κεντήματα. Ο κάνναβος της κεντητικής τέχνης έγινε ένα με τα pixel του ηλεκτρονικού υπολογιστή και οι μονόχρωμες φιγούρες «ξεπήδησαν» από τις πολύπλοκες εικόνες των κεντημάτων δημιουργώντας νέα μοτίβα.

Τα κριτήριά τους είναι αισθητικά αλλά και συμβολικά. Η νομαδική κοινότητα των Σαρακατσάνων για παράδειγμα, μιας πληθυσμιακής ομάδας Ελλήνων που παλαιότερα κατοικούσε σε ολόκληρη την ηπειρωτική Ελλάδα και κυρίως στην οροσειρά της Πίνδου, τη Ρούμελη και τα Άγραφα, τους κίνησαν το ενδιαφέρον για τον ιδιαίτερο τρόπο συνδιαλλαγής τους με τη φύση και την ανάπτυξη ενός συμβολισμού με «μαγικές» ιδιότητες.

Αλλά και στη περίπτωση ενός μοτίβου που προέκυψε από το κρητικό φόρεμα και σχεδιάστηκε για το μουσείο Μπενάκη, οι συμβολισμοί είναι έντονοι. Και στις δύο αυτές επιλογές η φύση και η «μαγικά προστατευτική» επίδραση της στον άνθρωπο αποτελούν το κοινό στοιχείο αναφοράς.

Από τη "μαγεία" στη μαγιά: Τα υλικά και οι τεχνικές

Η επιλογή των υλικών, η οργάνωση και αναζήτηση μεθόδων παραγωγής, το ζήτημα της χρηστικότητας αλλά και της βιωσιμότητας. Η συνεργασία με έμπειρους τεχνίτες που ασχολούνται με παραδοσιακές μεθόδους παραγωγής, όπως η καλλιτεχνική μεταξοτυπία, η ξυλουργική, η πλεκτική. Η συνδιαλλαγή είναι η μαγιά των σύγχρονων ελληνικών patterns.

Εν τέλει, τα νέα αντικείμενα θα πρέπει να χρησιμοποιούνται εύκολα και καθημερινά και ιδανικά να αποτελούνται από φυσικά κυρίως υλικά.

Η post.pigment αποτελεί μία εικαστική κοινότητα με τη μορφή ενός διαδικτυακού εργαστηρίου δημιουργικής έκφρασης και μάθησης, που ασχολείται με μία πληθώρα διαφορετικών καλλιτεχνικών θεματικών. Γεννήθηκε την Γαληνή Λαζάνη, επιμελήτρια εκθέσεων σύγχρονης τέχνης (Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Ιλεάνα Τούντα) και τον Ντίνο Ξύγκα που είναι εικονογράφος παιδικών βιβλίων και καθηγητής σχεδίου και έχει φιλοτεχνήσει εικονογραφήσεις για εκδοτικούς οίκους όπως οι εξής: “Πατάκης”, “ Frémok ”, “Μάρτης”, “Ι.Σιδέρης”, “Νίκας”, “Grivas Publications”.

Οι ίδιοι αναφέρουν: “Έχοντας περάσει και οι δύο τα παιδικά μας χρόνια στην επαρχία, αλλά έχοντας συγχρόνως πάντα μεγάλη αγάπη για την τέχνη, ζήσαμε την έλλειψη που υπάρχει στην καλλιτεχνική παιδεία εκτός των μεγάλων αστικών κέντρων της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης. Η πολύτιμη εντέλει εμπειρία της καραντίνας λόγω της πρόσφατης πανδημίας, μας έδωσε την ευκαιρία να προσφέρουμε κι εμείς στην λύση αυτού του προβλήματος. Μας δίνει μεγάλη χαρά που σήμερα πλέον έχουμε ταυτόχρονα σε ένα τμήμα μαθητές που προέρχονται από την Αθήνα, την Κρήτη, τη Σάμο, τη Λάρισα και όλοι μαζί έχουν την ευκαιρία να κάνουν αυτό που αγαπούν.”