Αναπτύσσοντας καινοτόμα τουριστικά προϊόντα μέσω της σύνδεσης τουριστικών, πολιτιστικών και δημιουργικών δραστηριοτήτων

Οι Τομείς του Πολιτισμού και της Δημιουργίας (ΤΠΔ) (Cultural and Creative Sectors– CCS) αποτελούν σημαντικούς τομείς οικονομικής δραστηριότητας στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ). Σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat για το 2020, σε ευρωπαϊκό επίπεδο οι ΤΠΔ απασχολούσαν 7,2 εκατομμύρια άτομα (3,6% του εργατικού δυναμικού) ενώ για την Ελλάδα τα αντίστοιχα μεγέθη ήταν 125.000 απασχολούμενοι και 3,2% του εργατικού δυναμικού. Σύμφωνα με τον Κανονισμό 2021/818 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη θέσπιση του προγράμματος «Δημιουργική Ευρώπη», ως ΤΠΔ ορίζονται όλοι οι τομείς των οποίων οι δραστηριότητες:

«i. βασίζονται σε πολιτισμικές αξίες και σε καλλιτεχνικές και άλλες ατομικές ή συλλογικές δημιουργικές εκφράσεις και

ii. περιλαμβάνουν την ανάπτυξη, τη δημιουργία, την παραγωγή, τη διάδοση και τη διατήρηση των αγαθών και των υπηρεσιών που ενσαρκώνουν πολιτιστική, καλλιτεχνική ή άλλη δημιουργική έκφραση, καθώς και συναφείς λειτουργίες όπως η εκπαίδευση ή η διαχείριση».

Οι τομείς αυτοί περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, τα οπτικοακουστικά προϊόντα, τη μουσική, τη λογοτεχνία, τις θεατρικές παραστάσεις, την αρχιτεκτονική και πολιτιστική κληρονομιά, και τις βιβλιοθήκες και τα μουσεία.

Ο τουρισμός και οι ΤΠΔ συνδέονται, καθώς η πολιτιστική κληρονομιά μιας περιοχής αποτελεί πόλο έλξης των τουριστών και συμβάλλει στην απόφασή τους για την επιλογή της περιοχής ως τουριστικού προορισμού. Σύμφωνα με στοιχεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 4 στους 10 τουρίστες στην Ευρώπη επιλέγουν τον προορισμό τους με βάση το πολιτιστικό προϊόν που προσφέρει. Ένας τουριστικός προορισμός μπορεί να κεφαλαιοποιήσει τις συνέργειες μεταξύ τουρισμού και ΤΠΔ προσφέροντας στους τουρίστες τη δυνατότητα σχεδιασμού προσωποποιημένων διαδρομών στον προορισμό, που λαμβάνουν υπόψη το χρόνο διαμονής τους και τα πολιτιστικά ενδιαφέροντά τους (π.χ. μουσεία, αρχαιολογικές τοποθεσίες). Ψηφιακές εφαρμογές για smartphones και πολυμεσικές εφαρμογές μπορούν να προσφέρουν πολλές δυνατότητες στους ΤΠΔ για την προώθηση της πλούσιας ευρωπαϊκής πολιτιστικής κληρονομιάς και της ανάπτυξης συνεργειών με την τουριστική βιομηχανία και να συμβάλλουν στην ανάδειξη της περιβαλλοντικής και κοινωνικής βιωσιμότητας του προσφερόμενου τουριστικού προϊόντος. Οι συνέργειες αυτές μπορούν να αναβαθμίσουν το προσφερόμενο τουριστικό προϊόν συνδέοντάς την πολιτιστική κληρονομιά μιας περιοχής με τον βιωματικό και βιώσιμο τουρισμό λαμβάνοντας έτσι υπόψη την υπάρχουσα τάση για την ανάπτυξη τουριστικών προϊόντων και υπηρεσιών με θετικό περιβαλλοντικό και κοινωνικό αποτύπωμα.

Η δημιουργία συνεργειών μεταξύ ΤΠΔ και τουρισμού αποτελεί στόχο έργων διαπεριφερειακής συνεργασίας που έχουν ως αντικείμενο την ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς στο πλαίσιο του βιώσιμου βιωματικού τουρισμού στις περιφέρειες της ΕΕ. Το έργο διαπεριφερειακής συνεργασίας “Promoting Creative Tourism through New Experiential and Sustainable Routes – CREATURES” (2020-2023) στοχεύει στη σύνδεση της πολιτιστικής κληρονομιάς και του βιώσιμου και βιωματικού τουρισμού μέσω της ανάπτυξης καινοτόμων τουριστικών προϊόντων στις συμμετέχουσες περιφέρειες. Το έργο CREATURES ακολουθεί μια ολιστική προσέγγιση που περιλαμβάνει τον σχεδιασμό και την ανάπτυξη καινοτόμων προϊόντων που συνδέουν τον τουρισμό και την πολιτιστική κληρονομιά, την υποστήριξη σε επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στους ΤΠΔ, την ανταλλαγή τεχνογνωσίας μεταξύ των περιφερειών και την ανάπτυξη πολιτικών για την ενίσχυση των ΤΠΔ.

Τα καινοτόμα τουριστικά προϊόντα που αναπτύσσει το έργο έχουν τη μορφή τουριστικών διαδρομών (tourist routes) που συνδυάζουν την τουριστική εμπειρία με την πολιτιστική κληρονομιά των περιφερειών και ενσωματώνουν νέες τεχνολογίες για την προώθησή τους. Οι νέες τουριστικές διαδρομές αναπτύχθηκαν και εφαρμόστηκαν πιλοτικά στις συμμετέχουσες περιφέρειες και προάγουν στοιχεία της τοπικής πολιτιστικής κληρονομιάς και του τοπικού φυσικού περιβάλλοντος.

Το έργο έχει αναπτύξει 14 διαδρομές σε 7 περιφέρειες στην περιοχή Αδριατικής-Ιονίου που προσφέρουν στους τουρίστες ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων και σημείων ενδιαφέροντος

Οι τουριστικές διαδρομές που έχουν αναπτυχθεί στο πλαίσιο του έργου είναι:

• Η διαδρομή “Route of Creativity” στη Δυτική Ελλάδα, που αναδεικνύει τη δημιουργική οικονομία στην Πάτρα και τον Πύργο μέσω των Δημιουργικών Κόμβων (Creative Hubs) που λειτουργούν στις δύο αυτές πόλεις, και περιλαμβάνει επίσης μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς όπως ο αρχαιολογικός χώρος της Αρχαίας Ολυμπίας, φυσικές τοποθεσίες και εμπειρίες τοπικής γαστρονομίας.
• Η διαδρομή “Bicycle Route” στη Δυτική Ελλάδα, που περιλαμβάνει ποδηλατική διαδρομή 35 χιλιομέτρων και διέρχεται από τοπόσημα όπως το Ενετικό Κάστρο της Ναυπάκτου και τη Μονή Βαρνάκοβας.
• Η διαδρομή “Where the River goes, there I want to be – Bridges and banks of Ljubljanica river” (Σλοβενία) που εστιάζει στην ιστορία και την αρχιτεκτονική των γεφυρών κατά μήκος του ποταμού Ljubljanica στην πόλη της Λιουμπλιάνα.
• Η διαδρομή “Walk of Peace” (Σλοβενία) μεταξύ των Άλπεων και της ακτής της Αδριατικής, που διέρχεται από περιοχές με μεγάλη σημασία για τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, όπως το μέτωπο του ποταμού Soča/Isonzo και οι Ιουλιανές Άλπεις.
• Οι διαδρομές “Piccola Cassia (Bologna–Bazzano)” και “Piccola Cassia (Gaggio Montano – Porretta Terme)” στην περιφέρεια Emilia-Romagna (Ιταλία), που ακολουθούν αντίστοιχες αρχαίες ρωμαϊκές διαδρομές και προσφέρουν στους τουρίστες τη δυνατότητα συμμετοχής σε δραστηριότητες τοπικής γευσιγνωσίας και οινογνωσίας, ποδηλασίας, μουσικής και θεάτρου.
• Οι διαδρομές “Literary Route” και “Musical Route” στην περιφέρεια Friuli-Venezia Giulia (Ιταλία) που εστιάζουν στη λογοτεχνική και μουσική κληρονομιά και παράδοση της περιοχής, διέρχονται από μέρη που έχουν αποτελέσει έμπνευση για σημαντικούς λογοτέχνες και μουσικούς και δίνουν τη δυνατότητα στους τουρίστες να συμμετάσχουν σε τοπικές εκδηλώσεις που σχετίζονται με τη θεματική κάθε διαδρομής.
• Η διαδρομή “Eat, Pray, Love” στην πόλη του Σαράγεβο (Βοσνία-Ερζεγοβίνη), που εστιάζει στην παρουσίαση της αρχιτεκτονικής και πολιτιστικής κληρονομιάς της πόλης κατά τη διάρκεια της κυριαρχίας της από την Οθωμανική και την Αυστροουγγρική Αυτοκρατορία, καθώς και στην γαστρονομική της κληρονομιά.
• Η διαδρομή “From East to West” (Βοσνία-Ερζεγοβίνη) που αναδεικνύει τη μετάβαση της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης από την Οθωμανική στην Αυστροουγγρική Αυτοκρατορία μέσω της επίσκεψης σε σημαντικά ιστορικά μνημεία και τοπόσημα.
• Η διαδρομή “LIBERTAS Horizon” (Κροατία), που αναδεικνύει τη ναυτιλιακή παράδοση της περιοχής Pelješac στη Νότια Δαλματία, το φυσικό της περιβάλλον, τα ιστορικά και πολιτιστικά μνημεία και την τοπική γαστρονομία.
• Η διαδρομή “LIBERTAS Perspective” (Κροατία) που δίνει τη δυνατότητα στους τουρίστες να γνωρίσουν το φυσικό περιβάλλον της περιοχής και να επισκεφτούν ιστορικά τοπόσημα καθώς και δύο Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO (πόλη του Dubrovnik, Μεσαιωνικοί Τάφοι στην περιοχή Konavle).
• Η διαδρομή “Julius Cesar” στη Νότια Αλβανία, που πήρε το όνομά της από το ταξίδι του Ιούλιου Καίσαρα στην περιοχή και περιλαμβάνει επίσκεψη σε αρχαιολογικά και θρησκευτικά μνημεία, πεζοπορία και οικολογική διαμονή.
• Η διαδρομή “Spinarica” (Αλβανία) που διέρχεται από ιστορικά και θρησκευτικά μνημεία καθώς και από σημεία φυσικού ενδιαφέροντος στην περιοχή του Αυλώνα.

Για την προώθηση των τουριστικών διαδρομών, το έργο αναπτύσσει εφαρμογή για smartphones καθώς και πολυμεσικές εγκαταστάσεις (multimedia installations). Οι νέες αυτές τεχνολογικές εφαρμογές θα ενημερώνουν τους τουρίστες για τα χαρακτηριστικά των τουριστικών διαδρομών, όπως πολιτιστικά μνημεία, φυσικά αξιοθέατα, τοπική γαστρονομία, θα τονίζουν τα βιώσιμα χαρακτηριστικά τους και θα τους προσφέρουν μια εναλλακτική τουριστική και πολιτιστική εμπειρία.

Παράλληλα, εκτός από τις προαναφερθείσες ψηφιακές εφαρμογές, το έργο έχει ως στόχο την ανάπτυξη τεχνογνωσίας μεταξύ των εταίρων σχετικά με το πώς οι ΤΠΔ μπορούν να προωθήσουν την πολιτιστική κληρονομιά των περιφερειών, την ανάπτυξη πολιτικών για την ενίσχυση των ΤΠΔ, και την εκπαίδευση και καθοδήγηση επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στους ΤΠΔ αλλά και ατόμων / ομάδων που ενδιαφέρονται να δραστηριοποιηθούν στους ΤΠΔ.

Το έργο CREATURES χρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ERDF) μέσω του προγράμματος διαπεριφερειακής συνεργασίας Interreg ADRION και από εθνικούς πόρους. Το έργο συντονίζει ο οργανισμός Metropolitan City of Bologna (Ιταλία) και συμμετέχουν οι εξής εταίροι: Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών (Ελλάδα), Friuli-Venezia Giulia Autonomous Region (Ιταλία), Urban Planning Institute of the Republic of Slovenia (Σλοβενία), Επιστημονικό Πάρκο Πατρών (Ελλάδα), Regional Development Agency Dubrovnik-Neretva County (Κροατία), Regional Directorate of Cultural Heritage – Vlora (Αλβανία) και School of Economics and Business in Sarajevo, University of Sarajevo (Βοσνία και Ερζεγοβίνη).

Επιστημονική Υπεύθυνη του έργου για το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΟΠΑ) είναι η Αναπληρώτρια Καθηγήτρια του Τμήματος Μάρκετινγκ και Επικοινωνίας κ. Ελένη Αποσπόρη (apospori@aueb.gr).

Για περισσότερες πληροφορίες για το έργο CREATURES, μπορείτε να επισκεφτείτε την ιστοσελίδα του έργου (https://creatures.adrioninterreg.eu/).