Το δημόσιο δίκαιο ως αρωγός της οικονομικής ανάπτυξης: Προς ένα Δημόσιο δίκαιο επενδύσεων

Η πολιτική ασφάλεια και σταθερότητα, καθώς και η ύπαρξη ενός σταθερού αλλά ταυτόχρονα ευέλικτου κανονιστικού πλαισίου αποτελούν πλέον βασικά κίνητρα επενδυτικών επιλογών. Ενόσω οι επενδυτικές αποφάσεις στηρίζονται εν πολλοίς στο ύψος της απόδοσης που ρεαλιστικά αναμένεται να αποφέρει η σχεδιαζόμενη επένδυση, ο επενδυτικός σχεδιασμός συνδέεται σήμερα όλο και περισσότερο και με το πολιτικό ρίσκο που συνεπάγεται η διενέργεια της επένδυσης μακροπρόθεσμα, ιδιαίτερα όταν αυτή προϋποθέτει τη δημιουργία σταθερών υποδομών, όπως συμβαίνει, επί παραδείγματι, με τις επενδύσεις στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Στο πλαίσιο αυτό, η προσέλκυση επενδύσεων είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ύπαρξη ενός προβλέψιμου, σταθερού και σαφούς κανονιστικού περιβάλλοντος για την προώθηση και προστασία των επενδυτών, καθώς και την αποτελεσματική εφαρμογή των δικαιωμάτων τους έναντι του κράτους υποδοχής. Αντιθέτως, η δυσπιστία και η έλλειψη εμπιστοσύνης σε κράτη που είτε δε διαθέτουν συγκεκριμένο (και δη σταθερό) ρυθμιστικό πλαίσιο είτε παραβιάζουν ανειλημμένες έναντι επενδυτών υποχρεώσεις οδηγούν σε αυξήσεις του κεφαλαιακού κόστους και εκτροπή επενδυτικών ροών προς πλέον φιλικές προς τις επενδύσεις και τον επενδυτή δικαιοδοσίες.

Εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), η ρύθμιση των επενδύσεων άπτεται τριών διαφορετικών επιπέδων: του εθνικού, του ενωσιακού και (πιο περιορισμένα πλέον) του διεθνούς, τα οποία σε πολλές περιπτώσεις αλληλεπιδρούν. Στην Ελλάδα, το ρυθμιστικό πλαίσιο των επενδύσεων καλύπτει ένα ευρύ φάσμα κανόνων συνταγματικής, υπερνομοθετικής και νομοθετικής ισχύος, τόσο σε επίπεδο ουσιαστικού όσο και δικονομικού δικαίου. Παράλληλα, η πρόσβαση και προστασία διασυνοριακών επενδύσεων στην Ελλάδα ρυθμίζεται ταυτόχρονα και από το ενωσιακό δίκαιο, καθώς και από σειρά διεθνών συνθηκών που έχει συνάψει η Ελλάδα αλλά και η ΕΕ με τρίτα κράτη, οι οποίες καλύπτουν τόσο την εκατέρωθεν απελευθέρωση των κεφαλαιακών κινήσεων όσο και την παροχή επενδυτικής προστασίας. Περαιτέρω, ο ανταγωνισμός μεταξύ της ΕΕ και τρίτων κρατών, όπως η Τουρκία, αλλά και μεταξύ των ίδιων των κρατών μελών της ΕΕ για τη μεγιστοποίηση των επενδυτικών ροών έχει δημιουργήσει μια σταθερή τάση υιοθέτησης όλο και περισσότερων ειδικών κανόνων για την κινητροδότηση και την προστασία των διαφορετικών επενδυτικών μορφών. Ωστόσο, ενόσω οι κανόνες αυτοί στοχεύουν συνδυαστικά στην καλύτερη δυνατή ρύθμιση και προστασία επενδύσεων και επενδυτών, το κατακερματισμένο και πολυεπίπεδο ρυθμιστικό πλαίσιο καταλήγει, πολλές φορές, σε ερμηνευτικές ασάφειες, προκαλώντας ανασφάλεια δικαίου και επιφέροντας, έτσι, αντίθετα αποτελέσματα.

Ενόψει του ρυθμιστικού εύρους του κανονιστικού πλαισίου των επενδύσεων και της σημασίας τους για την οικονομική ανάπτυξη, καθίσταται σήμερα πιο επιτακτική από ποτέ η ανάγκη αποσαφήνισης και συστηματικής μελέτης του συνόλου των σχετικών κανόνων. Προς το σκοπό αυτό, το δημόσιο δίκαιο επενδύσεων αναδύεται ως ένας νέος, εξειδικευμένος κλάδος δημοσίου δικαίου, ο οποίος εστιάζει στις σχέσεις μεταξύ Κράτους και επενδυτών και, ειδικότερα, στο ρυθμιστικό πλαίσιο μιας επένδυσης καθ’ όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής της, από την κινητροδότηση, την πρόσβαση στην αγορά και τον έλεγχο μιας σκοπούμενης επένδυσης, έως την προστασία επενδύσεων και επενδυτών αφότου έχουν εγκατασταθεί στην Ελλάδα. Το δημόσιο δίκαιο επενδύσεων καλύπτει συνολικά το κανονιστικό πλαίσιο των επενδύσεων στην Ελλάδα, εθνικό και υπερεθνικό, ουσιαστικό και δικονομικό, εξετάζοντας παράλληλα πώς αυτά αλληλεπιδρούν για την ευρύτερη δυνατή προσέλκυση επενδύσεων και την επίτευξη της αποτελεσματικότερης δυνατής προστασίας τους, αλλά και πώς οι στόχοι αυτοί δύνανται να επιτευχθούν ταυτόχρονα με τη διασφάλιση της ρυθμιστικής ελευθερίας του Κράτους για την προστασία του δημοσίου συμφέροντος.

Στην Ελλάδα, η διδασκαλία του δημοσίου δικαίου επενδύσεων υλοποιείται σήμερα από τη Νομική Σχολή του Εθνικού & Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (τομέας Δημοσίου Δικαίου) ως ενότητα Jean Monnet στο πλαίσιο των δράσεων του ενωσιακού προγράμματος Erasmus+ 2021-2027.

Η σχετική ενότητα Jean Monnet περιλαμβάνει τη διδασκαλία ενός εξειδικευμένου μαθήματος στο δημοσίο δίκαιο επενδύσεων, απευθυνόμενο στους φοιτητές των μεταπτυχιακών προγραμμάτων δημοσίου δικαίου και του LLM Programme in International and European Legal Studies της Νομικής Σχολής, καθώς και τη διενέργεια ενός εντατικού σεμιναρίου στο αντικείμενο σε συνεργασία με τη Νομική Βιβλιοθήκη.