Συντάξεις και υγεία τέλος. Η Ελλάδα στην 3η χειρότερη θέση στο δημογραφικό

Την ίδια στιγμή οι κοινωνικές δαπάνες για υγειονομική περίθαλψη, μακροχρόνια φροντίδα και συνταξιοδοτικές παροχές θα αυξάνονται. «Μπορεί το κράτος να κρατήσει το μονοπώλιο των συντάξεων» ; Ηταν το πρώτο κομμάτι της στήλης Εκ του Ασφαλούς το Μάρτιο του 2019. Τρεισήμισι χρόνια μετά, η υπογράφουσα διερωτάται: Ες αύριον τα χειρότερα; Αμβλύνεται, αντιστρέφεται αυτή η κατάσταση, θα χάσουμε τις συντάξεις μας ;

Οι μεταβολές που υπήρξαν στο δημογραφικό

Κατά τη χρονική περίοδο 2011-2021, ο πληθυσμός της χώρας μειώθηκε κατά 441 χιλ. (-4,0%). Οι αυξημένες μεταναστευτικές εκροές συνεισέφεραν σημαντικά στο αποτέλεσμα αυτό. Παράλληλα από το 1980 οι γεννήσεις υποχωρούν, τόσο που δεν αρκούν για την αναπλήρωση του πληθυσμού. Στις επόμενες δεκαετίες προβλέπεται υποχώρηση του ελληνικού πληθυσμού στα 8,1 εκατ. έως το 2100, 24% σε σχέση με το 2021, σύμφωνα με τη μελέτη για τα οικονομικά της Ελλάδας του ΙΟΒΕ.

Η Ελλάδα στην 3η χειρότερη θέση στις δημογραφικές εξελίξεις

Οι δημογραφικές εξελίξεις στην Ελλάδα είναι πολύ πιο ραγδαίες σε σχέση με το σύνολο της Ευρωζώνης, στην οποία ο πληθυσμός αναμένεται να μειωθεί κατά μόλις 4,2% έως το 2100. Τούτων δοθέντων έως το 2100, η Ελλάδα κατατάσσεται στην τρίτη χειρότερη θέση στην Ευρωζώνη, μετά τη Λετονία και τη Λιθουανία.

Η Ελλάδα σώζεται μόνο με υψηλές μεταναστευτικές ροές

Στο πιο αισιόδοξο σενάριο, αυτό της υψηλής μετανάστευσης, ο πληθυσμός θα μειωθεί μεταξύ του 2022 και του 2100 κατά 16% σε 8,9 εκατ., ενώ η συρρίκνωση του πληθυσμού αναμένεται να είναι της τάξεως του 45% σε περίπτωση μηδενικών μεταναστευτικών ροών (σε 5,7 εκατ. το 2100), σύμφωνα με τη μελέτη. Ως προς την ηλικιακή διάρθρωση, ο δείκτης εξάρτησης ηλικιωμένων προβλέπεται να υπερβεί τις 0,60 μονάδες μετά το 2050, από 0,35 μονάδες το 2020 και 0,29 μονάδες το 2010. Προβλέπεται επίσης να αυξάνεται σταδιακά και ο αριθμός των μονοπρόσωπων νοικοκυριών.

Σειρά πολιτικών και κοινωνικών μέτρων

Αναπόφευκτα θα υπάρξουν σοβαρά προβλήματα για μια σειρά από τομείς κοινωνικής πολιτικής. Επομένως, απαιτείται η άμεση λήψη μέτρων πολιτικής, τόσο στην κατεύθυνση μετριασμού των δημογραφικών μεταβολών μακροπρόθεσμα, όσο για την προσαρμογή των βασικών τομέων πολιτικής σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα.

Οι ασφαλιστικές, όπως η Eurolife, σε συνεργασία με τη Hopegenesis, καθοδηγούμενες από τις έρευνες που έχουν διεξάγει για το δημογραφικό στην Ελλάδα, καθώς και από αναλογιστικές μελέτες διαβλέπουν το πρόβλημα. Η Ένωση Ασφαλιστικών Εταιρειών Ελλάδος δια του πρόεδρου Αλέξανδρου Σαρρηγεωργίου έχουν προ ετών ξεκινήσει συνομιλίες με τις κυβερνήσεις για τον περιορισμό του μείζονος αυτού ζητήματος. Το ζήτημα ωστόσο αυτό δεν είναι υπόθεση δυο μερών. Χρειάζεται κοινή συναίνεση και μεταρρυθμίσεις

1η βασική μεταρρύθμιση: Συνταξιοδοτικό σύστημα

Στο συνταξιοδοτικό σύστημα, η επιδείνωση στο δημογραφικό δείκτη εξάρτησης ηλικιωμένων του ελληνικού πληθυσμού εγείρει ερωτήματα σε σχέση με την επιδίωξη των αρχών της βιωσιμότητας και επάρκειας των συντάξεων. Αφενός, η δημόσια δαπάνη για συντάξεις θα εξακολουθεί να απορροφά σημαντικούς οικονομικούς πόρους, σε διψήφιο ποσοστό του ΑΕΠ έως και το 2070. Αφετέρου, το ακαθάριστο ποσοστό αναπλήρωσης για τη σύνταξη γήρατος αναμένεται να μειωθεί περαιτέρω, έως και περί το 55% το 2060.

Κεφαλαιοποιητικό σύστημα για την αναπλήρωση

Με σκοπό την καλύτερη προσαρμογή του συνταξιοδοτικού συστήματος στις δημογραφικές εξελίξεις, απαιτούνται παρεμβάσεις για ενίσχυση του κεφαλαιοποιητικού άξονα του συστήματος, βελτίωση παραμέτρων του διανεμητικού άξονα, επιμήκυνση του επίσημου εργασιακού βίου, θεσμική θωράκιση των πρόσφατων συνταξιοδοτικών μεταρρυθμίσεων.

Αγορά εργασίας και δημογραφικές εξελίξεις

Στην αγορά εργασίας, οι αναμενόμενες δημογραφικές εξελίξεις οδηγούν σε μικρότερο εργατικό δυναμικό, με υψηλότερη μέση ηλικία και χαμηλότερη παραγωγικότητα. Ενώ η άνοδος της ηλικίας συνοδεύεται συνήθως από αυξημένη εργασιακή εμπειρία, που μπορεί να επιδρά θετικά στην παραγωγικότητα, εν τούτοις μπορεί να έχει και αρνητικές επιπτώσεις στην παραγωγικότητα. Σε κάθε περίπτωση απαιτείται η θέσπιση κατάλληλων πολιτικών για αύξηση της προσφοράς και της παραγωγικότητας της εργασίας.

Συρρίκνωση χρηματοδοτικών πόρων υγείας λόγω μείωσης οικονομικά ενεργού πληθυσμού

Η υγεία και η υγειονομική περίθαλψη είναι δύο τομείς στους οποίους η πληθυσμιακή γήρανση επιδρά άμεσα και σημαντικά. Η γήρανση σε επίπεδο πληθυσμού οφείλεται εν μέρει στην επιμήκυνση του προσδόκιμου επιβίωσης. Επίσης, η πληθυσμιακή γήρανση συσχετίζεται και με σημαντικές επιδημιολογικές αλλαγές, κυρίως ως προς τις επικρατούσες ασθένειες και τις κύριες αιτίες θανάτου. Ο τομέας υγειονομικής περίθαλψης καλείται να ανταποκριθεί στις σημαντικές αυτές προκλήσεις που αυξάνουν τη ζήτηση για υπηρεσίες υγείας και μακροχρόνιας φροντίδας, καθώς οι διαθέσιμοι πόροι χρηματοδότησης του συστήματος υγείας συρρικνώνονται λόγω της μείωσης του οικονομικά ενεργού πληθυσμού.

Οι Έλληνες πληρώνουν από τη τσέπη τους την υγεία

Στην Ελλάδα, ιδιαίτερα υψηλό είναι το επίπεδο των άμεσων ιδιωτικών δαπανών για την υγεία, δαπάνες που πληρώνονται από τη τσέπη των ασφαλισμένων και όχι από τις ασφαλιστικές εισφορές.