Μητρότητα και ηγεσία: Οι μητέρες ξέρουν να ηγούνται από… κούνια

Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της αποτελεσματικής ηγεσίας; Αυτή είναι η ερώτηση που λαμβάνω συχνά, τόσο στις συνεδρίες coaching με στελέχη επιχειρήσεων όσο και στις βιωματικές εκπαιδεύσεις που υλοποιώ. Ως επαγγελματίας που ασχολείται με την έννοια της ηγεσίας και της αυτο-ηγεσίας εδώ και χρόνια, αυτό είναι ένα ερώτημα που με απασχολεί βαθιά. Το να ηγείσαι δεν είναι εύκολη υπόθεση. Και όποιοι ισχυρίζονται το αντίθετο, μάλλον μιλούν περισσότερο για διαχείριση και λιγότερο για ηγεσία.

Το πιο απαιτητικό επάγγελμα στον κόσμο

Η ηγεσία είναι το πιο απαιτητικό, το πιο πολύπλοκο, το πιο δύσκολο επάγγελμα στον κόσμο. Αλλά ταυτόχρονα είναι και το πιο απαραίτητο. Χρειαζόμαστε δυνατούς ηγέτες και δυνατές ηγέτιδες. Πού πρέπει να ψάξουμε, άραγε, για να βρούμε αυτούς τους ανθρώπους; Πάντως, όχι εκεί που οι περισσότερες και οι περισσότεροι αυτομάτως σκεφτόμαστε, στην πολιτική ή στις ανώτερες θέσεις επιτυχημένων μεγαλοεπιχειρήσεων.

Μητρότητα και ηγεσία

Θέλω να σας καλέσω να ψάξουμε, παραδόξως, στη μητρότητα. Όταν μιλάμε για ηγεσία, κανένας και καμία μας δεν σκέφτεται τη μητρότητα. Και όμως, ως μητέρες αναπτύσσουμε και εξασκούμαστε διαρκώς στις βασικότερες και σημαντικότερες δεξιότητες ηγεσίας. Για ποιον λόγο, ωστόσο, ο εργασιακός κόσμος, αντί να εκμεταλλεύεται αυτή την πηγή πλούτου, μοιάζει να τιμωρεί τις γυναίκες που επιλέγουν να γίνουν μητέρες;

Πρόσφατες μελέτες αποδεικνύουν ότι η μητρότητα αποτελεί τον καλύτερο στίβο προπόνησης, προετοιμάζοντας τις καλύτερες υποψήφιες για τη στελέχωση υψηλόβαθμων θέσεων. Αυτό που έχω διαπιστώσει είναι ότι, ως μητέρα, γίνεσαι καλύτερη ακροάτρια, μαθαίνεις να είσαι πιο ήρεμη στη διαχείριση κρίσεων, πιο διπλωματική στην επικοινωνία, καλύτερη στην ομαδική συνεργασία, πιο ανθεκτική στις αλλαγές και πιο ευρηματική όσον αφορά τις λύσεις. Και όμως, σήμερα τα πράγματα δεν είναι τόσο θετικά για τις μητέρες που επιθυμούν να διεκδικήσουν θέσεις ηγεσίας. Παρόλο που έχουμε όλα τα απαραίτητα προσόντα, βρισκόμαστε αντιμέτωπες με ένα σύστημα που διαιωνίζει τα στερεότυπα και αναπαράγει εμπόδια στην επαγγελματική εξέλιξη των εργαζόμενων μητέρων.

Ως μητέρες, καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε αρκετές αδικίες:

• Συνάδελφοι με λιγότερα προσόντα παίρνουν προαγωγή, όσο εμείς παραμένουμε στην ίδια θέση.
• Προϊστάμενοι δεν μας δίνουν επαγγελματικές ευκαιρίες, γιατί θεωρούν ότι «δεν έχουμε χρόνο».
• Μάνατζερ δεν μας προσλαμβάνουν καν, γιατί «η θέση είναι απαιτητική για μια μητέρα».

Πιθανώς να σκέφτεστε ότι είμαι υπερβολική. Τα νέα ζευγάρια, θα μου πείτε, μοιράζονται τις οικογενειακές ευθύνες. Οι πατέρες, πλέον, είναι παρόντες στο σπίτι και οι μητέρες, πλέον, δεν σταματούν τη δουλειά για να αναλάβουν την ανατροφή των παιδιών. Ακούγεται τόσο αναχρονιστικό όλο αυτό! Ναι, θα σας πω. Έχετε δίκιο. Ακούγεται αναχρονιστικό. Αλλά τα νούμερα δεν λένε ποτέ ψέματα.

Η επαγγελματική εξέλιξη των μητέρων κινδυνεύει. Δεν συμβαίνει, ωστόσο, το ίδιο για τους εργαζόμενους πατέρες. Είναι ενδεικτικό ότι σε παγκόσμιο επίπεδο μόλις το 55% των μητέρων εργάζεται έναντι του 97% των πατέρων. Να μιλήσουμε και για την ισορροπία προσωπικής ζωής και εργασίας στην Ελλάδα; Το 85% των γυναικών ασχολείται καθημερινά με δουλειές του σπιτιού (και αφορούν από το διάβασμα των παιδιών μέχρι την καθαριότητα και τη φροντίδα τρίτων προσώπων – συνήθως ηλικιωμένων). Το ποσοστό για τους άνδρες; Μόλις 16%. Και αυτό είναι ένα βασικό εμπόδιο στην επαγγελματική πορεία των μητέρων: η άνιση κατανομή της οικιακής μη αμειβόμενης εργασίας.

Ένα άλλο βασικό εμπόδιο που έχω διαπιστώσει είναι η αδιάκοπη, και πολύ συχνά ασυνείδητη, αναπαραγωγή στερεοτυπικών αντιλήψεων τόσο αναφορικά με τις μητέρες ως εργαζόμενες και ως ηγέτιδες όσο και αναφορικά με το πώς αντιλαμβανόμαστε τη διαμόρφωση του χώρου εργασίας.

Τα στερεότυπα

Ο χώρος εργασίας βασίζεται ακόμα κατά πολύ σε ένα αναχρονιστικό μοντέλο, που δίνει προτεραιότητα σε ένα συνεχές, αδιάλειπτο και συχνά βαρύ ωράριο εργασίας. Γεγονός που, από μόνο του, βάζει τις μητέρες σε μειονεκτική θέση και τις στρέφει σε άλλες μορφές απασχόλησης ή ημιαπασχόλησης, οι οποίες τις απομακρύνουν όλο και περισσότερο από το να διεκδικήσουν θέσεις ευθύνης και ηγεσίας, πλην μερικών φωτεινών εξαιρέσεων.

Από την άλλη μεριά, η γυναίκα, από τη στιγμή που αποφασίζει να γίνει μητέρα, ορίζεται, αυτομάτως, ως πάροχος βοήθειας με αποκλειστική ευθύνη τη φροντίδα του παιδιού. Σε αυτό το μονοδιάστατο μοντέλο, δεν υπάρχει χώρος για επαγγελματικές προσδοκίες, πόσο δε μάλλον ηγετικής φύσεως.

Ωστόσο, οι μητέρες είναι ηγέτιδες. Έχω πελάτισσες που είναι ταυτόχρονα και μητέρες και στελέχη ανώτατης διοίκησης. Έχω διαπιστώσει πώς λειτουργούν. Πώς χρησιμοποιούν τις δεξιότητες που ανέπτυξαν χάρη στη μητρότητα αποτελεσματικά στον χώρο εργασίας. Δείτε τι κάνουν καλά οι μητέρες: ξέρουν πώς να εμπνεύσουν και να κινητοποιήσουν τα παιδιά τους να αναλάβουν δράση. Προσφέρουν παρηγοριά και ενώνουν την ομάδα στα δύσκολα. Λαμβάνουν δύσκολες αποφάσεις, αναγνωρίζοντας το κόστος. Καθοδηγούν και προσφέρουν ευκαιρίες για μάθηση και ανάπτυξη. Διαχειρίζονται συνεχώς αλλαγές και κρίσεις, δίχως να παρεκκλίνουν από τον στρατηγικό τους στόχο. Επικοινωνούν αυθεντικά και με ενσυναίσθηση.

Έχοντας συνεργαστεί με ηγέτες και ηγέτιδες τόσο στον ιδιωτικό όσο και στον δημόσιο τομέα, σας το λέω με σιγουριά. Αυτές είναι οι δεξιότητες της αποτελεσματικής ηγεσίας.

Και το παράδοξο είναι το ακόλουθο: έχουμε στα χέρια μας μία μοναδική δεξαμενή ταλέντων –τις μητέρες/ηγέτιδες– και, αντί να την εκμεταλλευόμαστε, συνεχίζουμε να προωθούμε σε θέσεις ηγεσίας τους ίδιους ανθρώπους –άνδρες, στρέιτ, με συγκεκριμένες σπουδές και συγκεκριμένο κοινωνικό υπόβαθρο– γιατί πολύ απλά ταιριάζουν στο μοντέλο που έχουμε συνηθίσει.

Η συμπερίληψη

Πρέπει να αρχίσουμε να σκεφτόμαστε την ηγεσία διαφορετικά, πιο συμπεριληπτικά. Θέλω να προσπαθήσετε «να μπείτε στα παπούτσια» της φίλης μου της Έλενας. Έστησε από το μηδέν μια ολόκληρη εταιρεία, η οποία έφτασε να κάνει τζίρο εκατομμυρίων. Ως νομική σύμβουλος απέκτησε 20ετή εμπειρία στον κόσμο των επιχειρήσεων και με το που έγινε μητέρα η εταιρεία στην οποία εργαζόταν και η οποία εξαγοράστηκε, την υποβίβασε. Αναζητά εργασία εδώ και ένα χρόνο. Ξέρετε τι ακούει πιο συχνά; «Δεν ξέρουμε αν μπορείτε να ανταποκριθείτε στα καθήκοντα. Η δουλειά είναι απαιτητική για μια μητέρα». Είναι ποτέ, αναρωτιέμαι, η δουλειά απαιτητική για έναν πατέρα;

Ας αρχίσουμε να σκεφτόμαστε ως κοινωνία τόσο την ηγεσία όσο και τον χώρο εργασίας με όρους πιο συμπεριληπτικούς. Με όρους χωρίς στερεότυπα. Κάθε φορά που βλέπουμε μια μητέρα, ας τη βλέπουμε και ως εν δυνάμει ηγέτιδα στον επαγγελματικό χώρο. Ως έναν άνθρωπο που έχει και που μπορεί να προσφέρει ουσιαστικές ηγετικές δεξιότητες. Ας μη βλέπουμε τη μητρότητα ως αυτοσκοπό. Ως την ολοκλήρωση του ταξιδιού μιας γυναίκας. Αλλά ως την αρχή μιας μοναδικής ευκαιρίας. Μιας ευκαιρίας να εμπνεύσουμε, να κινητοποιήσουμε, να καθοδηγήσουμε. Μιας ευκαιρίας να αποκτήσουμε πραγματικά αποτελεσματικές ηγέτιδες.

Αρχική δημοσίευση από Μαρία Γιαννιού στην αθηΝΕΑ, αναδημοσίευση στο www.thriveglobal.gr