Το Κανκούν αποτελεί σήμερα έναν από τους σπουδαιότερους τουριστικούς προορισμούς του Μεξικό. Πριν από πέντε δεκαετίες, όταν δεν ήταν τίποτα περισσότερο από μια ερημική τοποθεσία στη βορειοανατολική ακτή της χερσονήσου Γιουκατάν, λίγοι γνώριζαν την ύπαρξη του. Μέχρι που μπήκε στο «μάτι» μερικών υπολογιστικών συστημάτων.
Πριν το Κανκούν εξελιχθεί σε τουριστικό θέρετρο και πριν την ισπανική κατοχή, η χερσόνησος Γιουκατάν κατοικούνταν και κυριαρχούνταν από τους Μάγια. Αυτό ίσχυε μέχρι τη στιγμή που οι περισσότερες τοποθεσίες εγκαταλείφθηκαν τον 15ο αιώνα. Για πολλούς αιώνες, η περιοχή αποτελούνταν κυρίως από έλη, παρθένα ζούγκλα και ανεξερεύνητες παραλίες. Ακόμη και το όνομά του σημείου δεν ήταν ξεκάθαρο: ορισμένοι χάρτες μιλούσαν για το «Kankun», που σημαίνει «δοχείο με φίδια» ή «φωλιά φιδιών» στη γλώσσα των Μάγια. Αργότερα, η περιοχή αναφερόταν ως «Kan Kun» ή και «Can Cún», μέχρι που φτάσαμε στο απλοποιημένο Cancún.
Το ξεκίνημα ως τουριστικό θέρετρο μας πάει πίσω στα τέλη της δεκαετίας του 1960. Μέχρι τότε, το Μεξικό είχε πολύ χαμηλή βαθμολογία ως διεθνής τουριστικός προορισμός. Ως επί το πλείστον, οι παραθεριστές μπορούσαν είτε να κάνουν μια γρήγορη επίσκεψη σε μια από τις πόλεις κοντά στα σύνορά της χώρας, είτε να περάσουν πολλές ώρες, να ταξιδέψουν μέσα από κακοτράχαλους δρόμους και να φτάσουν σε μερικά γραφικά σημεία κατά μήκος των παραλιακών ακτών και γύρω από την Πόλη του Μεξικό. Το 1969, η μεξικανική κυβέρνηση αποφασίζει να καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια για να αξιοποιήσει τα τουριστικά «ατού» της χώρας. Στόχος, τότε, γίνεται η ανάπτυξη των λεγόμενων super-resorts.
Αιχμή του δόρατος για το συγκεκριμένο έργο είναι ένας νέος οργανισμός, που θα γίνει αργότερα γνωστός ως Fonatur (συντομογραφία του Fondo Nacional de Fomento al Turismo - Εθνικό Ταμείο για την Προώθηση του Τουρισμού), προηγουμένως γνωστός ως Infratur. Η Infratur, λοιπόν, στελεχώνεται από ειδικούς σε μια σειρά τομέων, από το μάρκετινγκ έως τη διαχείριση γης, με υποστήριξη από οικονομολόγους, αρχαιολόγους, κοινωνιολόγους, μερικούς προγραμματιστές υπολογιστών -που τότε είχαν αρχίσει να χρησιμοποιούνται ευρύτερα- ακόμη και εντομολόγους. Κάθε ειδικότητα έχει κάτι να προσφέρει στην επίτευξη των τουριστικών «ονείρων» του Μεξικό.
«Για τα λεφτά»
Ήταν αυτοί οι υπολογιστές που οδήγησαν στην επιλογή μιας σειράς σημείων, που «πλασάρονται» ως υποψήφια και κατάλληλα για την ανάπτυξη θερέτρων. Σε άρθρο του 1972 στους New York Times, o Antonio Enriquez Savignac, επικεφαλής τότε της Infratur και μετέπειτα γενικός γραμματέας του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού των Ηνωμένων Εθνών (θέση που κατείχε μέχρι τον θάνατό του το 2007) μιλάει για τους στόχους του έργου, αναφέροντας πως στο επίκεντρο είναι τα λεφτά που θα φέρουν οι τουρίστες στην χώρα. »Για τα λεφτά. Τουρισμός σημαίνει λεφτά» θα πει, όταν ο δημοσιογράφος θα τον ρωτήσει γιατί θέλουν να χτίσουν ένα θέρετρο. Και έτσι, μπαίνει στο παιχνίδι η Κεντρική Τράπεζα.
Η μεξικανική κυβέρνηση κάνει αυτό το βήμα το 1967, δημιουργώντας ένα fund 2 εκατομμυρίων δολαρίων που διαχειρίζεται η τράπεζα για τον καθορισμό νέων ζωνών αναψυχής, «κατά προτίμηση εκεί όπου δεν υπάρχουν άλλες βιώσιμες εναλλακτικές λύσεις ανάπτυξης». Κατά τη δημιουργία της Intrafur, βασικός στόχος είναι η περιφερειακή οικονομική ανάπτυξη, ιδιαίτερα σε περιοχές όπου η ανεργία είναι υψηλή. Ο οργανισμός εξουσιοδοτείται να αγοράσει γη για να αποτρέψει την κερδοσκοπία στις τοποθεσίες που θέλει να αναπτύξει και για να προκαλέσει ιδιωτικές επενδύσεις, παρέχοντας τη βασική υποδομή - αεροδρόμια, γέφυρες, δρόμους, υπηρεσίες ύδρευσης, ηλεκτρισμού και τηλεπικοινωνιών.
Όταν «μιλούν» οι υπολογιστές
Και κάπου εκεί, αναλαμβάνουν ρόλο τα υπολογιστικά συστήματα της εποχής. «Ως τραπεζίτες, προσεγγίσαμε το έργο από τη σκοπιά μας, λαμβάνοντας όλα τα μετρήσιμα δεδομένα υπόψη, τροφοδοτώντας τα σε έναν υπολογιστή και χωρίς να αφήσουμε τίποτα στην τύχη. Σημειώσαμε, για παράδειγμα, ότι ο αριθμός των τουριστών στην Καραϊβική από τις Ηνωμένες Πολιτείες είχε αυξηθεί, από 400.000 το 1961 σε 1,5 εκατομμύρια το 1969, και ότι, ακόμη και με ύφεση, ο αριθμός αυτός θα ξεπερνούσε τα 2 εκατομμύρια το 1972». Θέλουν, τότε, να δείξουν στο κυβερνητικό επιτελείο ότι οι Αμερικανοί τουρίστες ταξιδεύουν μακρύτερα και μένουν, εκεί, περισσότερο.
Τα στελέχη της Infratur συμφωνούν ότι οποιαδήποτε υποψήφια τοποθεσία θα πρέπει να προσφέρει εξαιρετικές καιρικές συνθήκες όλο το χρόνο, μπλε ουρανούς και ακόμη πιο γαλάζιες θάλασσες, παραλίες με λευκή άμμο και πανύψηλους φοίνικες. Επιπλέον, το σημείο θα πρέπει να έχει διαθέσιμο πόσιμο νερό, άφθονο τοπικό εργατικό δυναμικό που χρειάζεται δουλειά, λίγα κουνούπια και φίδια στην ενδοχώρα και λιγότερους καρχαρίες στα ανοιχτά της θάλασσας. Τα ξενοδοχεία, τα γήπεδα γκολφ και οι μαρίνες -αλλά και τα «κοπάδια» των τουριστών- θα ακολουθούσαν.
Αρχικά, όπως θα πει τότε ο Enriquez, οι οικονομολόγοι της Infratur προσπαθούν να καταλήξουν σε ένα προφίλ του τυπικού τουρίστα της Καραϊβικής -που είχε σίγουρα... παχυλό πορτοφόλι- και να συντάξουν έναν φάκελο. Παραδόξως, αν και τα στοιχεία για την τουριστική βιομηχανία είναι εύκολο να συγκεντρωθούν, οι λόγοι για τους οποίους ένας τουρίστας επέλεγε το τάδε θέρετρο και κάποιος άλλος ένα άλλο, συνήθως δεν είναι διαθέσιμοι. Αναζητώντας τις απαντήσεις, η Infratur συγκεντρώνει στατιστικά στοιχεία για μια ποικιλία επιτυχημένων θέρετρων από την Καραϊβική.
Οι Μεξικανοί λαμβάνουν υπόψιν τους κάθε παράμετρο: τον αριθμό των τουριστών, τον αριθμό των διαθέσιμων δωματίων, τις μέσες θερμοκρασίες, την ετήσια βροχόπτωση, τη συχνότητα των τυφώνων, τα βάζουν όλα αυτά κάτω και τροφοδοτούν σε ένα υπολογιστικό σύστημα. Η Infratur κάνει τόσο μεγάλη χρήση των υπολογιστών της τράπεζας για αυτούς τους σκοπούς, που η ομάδα του Enriquez αναγκάζεται να χρησιμοποιήσει, με μίσθωση, υπολογιστικά συστήματα στην Καλιφόρνια. Αλλά ακόμα κι έτσι, με όλα τα στατιστικά στοιχεία να τροφοδοτούν τα μηχανήματα, μένει ακόμη πολύ δουλειά.
Ώρα για μπάνιο
Στη συνέχεια, βγάζουν τα κοστούμια τους, βάζουν σαγιονάρες, σβήνουν τους υπολογιστές και κατευθύνονται στις περιοχές που τα μηχανήματα τους δείχνουν πως είναι οι κατάλληλες. Αυτό που καλούνται να κάνουν είναι να ελέγξουν τις παραλίες, να κολυμπήσουν σε αυτές, να δουν τις πραγματικές συνθήκες διαβίωσης στα διάφορα μέρη κατά μήκος της ακτογραμμής των 6.000 μιλίων του Μεξικού και να συγκρίνουν κάθε τοποθεσία με τα δεδομένα που τους είχαν δώσει οι υπολογιστές.
«Εδώ μπαίνει το ανθρώπινο στοιχείο», θα πει ο Enriquez. «Όταν είπαμε σε έναν ηλικιωμένο ψαρά ότι είχαμε μελετήσει στατιστικές τυφώνων από το 1880 και πως είχαμε διαπιστώσει ότι το "μάτι" δεν είχε περάσει ποτέ από τη συγκεκριμένη περιοχή, μας κοίταξε και είπε: «Σι, σενιόρ, αλλά ποτέ κανείς δεν ξέρει - ο τυφώνας δεν έχει πηδάλιο». Χωρίς να ρισκάρει, η ομάδα ελέγχει ξανά τα ευρήματα, φτάνοντας μάλιστα στο σημείο να αναπαράγει τυφώνες σε εργαστήριο του Πανεπιστημίου του Μεξικού, με ξενοδοχεία κατασκευασμένα σε μικροκλίμακα και κύματα ύψους δύο ιντσών. Στη συνέχεια, ζητά από αρχιτέκτονες να μελετήσουν τα αποτελέσματα - και αυτοί αποφαίνονται ότι τα ξενοδοχεία πρέπει να κατασκευαστούν με τέτοιο τρόπο που θα αντέχουν και στη χειρότερη δυνατή καιρική επίθεση.
Τα ταξίδια είναι, στην πραγματικότητα, αρκετά «ταραχώδη», αφού σχεδόν κάθε παραθαλάσσια κοινότητα στο Μεξικό ανταγωνίζεται για να γίνει Ακαπούλκο, εν μιά νυκτί . Εν ολίγοις, είναι γνωστό ότι επί του προέδρου Μιγκέλ Αλεμάν, το Μεξικό είχε λάβει πιστώσεις συνολικού ύψους 100 εκατομμυρίων δολαρίων από την Παγκόσμια Τράπεζα και τη Διαμερικανική Τράπεζα για την ανάπτυξη του τουρισμού. Είναι πολλά τα λεφτά. «Ήμασταν συνεχώς σε κίνηση», τόνιζε ο Enriquez. «Από τα συνολικά 46 μέλη του προσωπικού της Infratur -αρχιτέκτονες, δικηγόρους, μηχανικούς, οικονομολόγους- ήμασταν συνήθως τέσσερις ή πέντε από εμάς σε αυτά τα ταξίδια επιθεώρησης και ελέγξαμε εκατοντάδες τοποθεσίες σε περίπου δύο χρόνια».
Σε ένα μέρος, οι καρχαρίες οδηγούν σε απόρριψη. Σε ένα άλλο, τα μυρμήγκια που κατεβαίνουν από τα βουνά κάνουν τους ερευνητές να φύγουν. «Περιορίσαμε την επιλογή σε 25 τοποθεσίες και, στη συνέχεια, προτιμήσαμε εκείνες όπου οι άνθρωποι ήταν εξαιρετικά φτωχοί. Η χερσόνησος Γιουκατάν και το Κανκούν αποδείχθηκαν ιδανικά από αυτή την άποψη. Υπάρχει μεγάλη φτώχεια και καμία βιομηχανία - και όμως η περιοχή έχει όλα τα συστατικά για να προσελκύσει τον τουρισμό: ήλιο, θάλασσα και καλό καιρό όλο το χρόνο, καθώς και εύκολη πρόσβαση σε μερικούς από τους μεγαλύτερους αρχαιολογικούς θησαυρούς του κόσμου, όπως τα ερείπια των Μάγια στο Chichen Itza και το Tulum».
Μόλις εντοπίζεται η τοποθεσία, ξεκινούν οι εργασίες. Η κυβέρνηση αγοράζει ολόκληρη την τοποθεσία, το μεγαλύτερο μέρος της οποίας έχει ήδη ούτως ή άλλως στα χέρια της, και ξεκινούν οι εργασίες. Η ανάπτυξη ως θέρετρο αρχίζει στις 23 Ιανουαρίου 1970, όταν το Isla Cancun έχει μόνο τρεις κατοίκους: τρεις φροντιστές της φυτείας καρύδας του Don José de Jesús Lima Gutiérrez, ο οποίος ζει στο Isla Mujeres. Περίπου 117 άνθρωποι μένουν τότε στο κοντινό Puerto Juárez, ψαροχώρι και στρατιωτική βάση.
Οι επενδυτές είναι απρόθυμοι να στοιχηματίσουν σε μια άγνωστη περιοχή, έτσι η ομοσπονδιακή κυβέρνηση αναγκάζεται να χρηματοδοτήσει τα πρώτα εννέα ξενοδοχεία. Το πρώτο που ολοκληρώνεται είναι το Playa Blanca, που σήμερα ονομάζεται Temptation Resort. Μια οικοδομική έκρηξη τις δεκαετίες του 1980 και του 1990 ωθεί στην ανάπτυξη της πόλης. Σήμερα, το Κανκούν διαθέτει χιλιάδες δωμάτια, για κάθε γούστο και προϋπολογισμό. Η πόλη, σύμφωνα με πρόσφατα στατιστικά, παράγει το ένα τρίτο των εσόδων από τον τουρισμό του Μεξικό και είναι ένας από τους πιο δημοφιλείς προορισμούς της Καραϊβικής.
Σχόλια