Αφιερωμένη στην «Τέχνη του πορτραίτου στις συλλογές του Λούβρου», η περιοδική έκθεση στη νέα Εθνική Πινακοθήκη- Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου (ανοικτή μέχρι 28 Μαρτίου 2022), παρουσιάζει περισσότερα από 3.000 χρόνια ιστορίας.
Η έκθεση ξεκινά από την πιο βαθιά αρχαιότητα, από τα βασίλεια της Μέσης Ανατολής και την Αίγυπτο, διατρέχει την ελληνορωμαïκή περίοδο, με τα εμβληματικά πορτραίτα του Ομήρου, του Μεγάλου Αλεξάνδρου και του Ρωμαίου αυτοκράτορα Τραïανού, για να καταλήξει στα νεκρικά προσωπεία του Φαγιούμ.
Η επιλογή των έργων συνεχίζεται με την επικράτηση του Χριστιανισμού, όταν ο ιδεαλισμός επικαλύπτει την προσωπικότητα του ατόμου, για να μας οδηγήσει τελικά στη θριαμβευτική ανάδυση του ανθρώπινης μορφής στα χρόνια της Αναγέννησης.
Διασχίζοντας, στη συνέχεια το επιδεικτικό Μπαρόκ, με τα επίσημα πορτραίτα βασιλέων και ευγενών, αλλά και με τις αιφνίδιες συνταρακτικές ψυχολογικές παρεκβάσεις του, η έκθεση παρουσιάζει τους φιλοσόφους του Διαφωτισμού, αναφέρεται στη Γαλλική Επανάσταση με το συγκλονιστικό πορτραίτο του Ζακ Λουί Νταβίντ («Ο θάνατος του Μαρά»), αλλά και στον Ναπολέοντα, αρχικά θριαμβευτή, στο αριστούργημα του Αντουάν Ζαν Γκρο «Ο Ναπολέων διασχίζει τη Γέφυρα της Αρκόλης», και αργότερα ηττημένο και εξόριστο, με την συνταρακτική νεκρική του μάσκα.
Η έκθεση φτάνει ως τα χρονικά όρια των συλλογών του μουσείου του Λούβρου με χαρακτηριστικά έργα του Ένγκρ και του Ντελακρουά.
Καμιά κοινωνική κατηγορία δεν απουσιάζει από αυτή την πλούσια συλλογή: γυναίκες, παιδιά, οικογένειες, αντιπροσωπεύονται με αριστουργήματα μεγάλων καλλιτεχνών. Ανάμεσα στους μεγάλους καλλιτέχνες θα συναντήσουμε τα ονόματα των Μποτιτσέλι, Βερονέζε, Γκρέκο, Βελάσκεθ, Ρέμπραντ, Γκόγια, Ρέινολτς, Νταβίντ, Ένγκρ, Ντελακρουά κ.ά. Είναι τα πρόσωπα της ιστορίας και η ίδια η ζωντανή ιστορία της τέχνης.
Οι επιμελητές της έκθεσης επέλεξαν μια όχι γραμμική ιστορική παρουσίαση των έργων, αλλά μια θεματική οργάνωση του υλικού, με βάση κυρίως την κοινωνική λειτουργία του πορτραίτου σε κάθε εποχή. Κάθε εποχή αντιπροσωπεύεται από χαρακτηριστικά έργα που εικονογραφούν τη λειτουργία και τον συμβολισμό του πορτραίτου τη συγκεκριμένη περίοδο.
Το πορτραίτο ως προνόμιο της αριστοκρατίας και αργότερα των λιγότερο ευνοημένων κοινωνικών τάξεων
Η διαδρομή, θεματική και χρονολογική, οργανώνεται γύρω από τις διαφορετικές λειτουργίες, οι οποίες αποδίδονται στο πορτραίτο με την πάροδο του χρόνου. Μέσο προνομιακό, χάρη στο οποίο η αριστοκρατία και, εν συνεχεία, οι λιγότερο ευνοημένες κοινωνικές τάξεις, θέλησαν να αποτυπώσουν την εικόνα τους.
Το πορτραίτο δεν περιορίζεται μόνο στη διαιώνιση της μνήμης των απεικονιζόμενων χάρη στην αναπαραγωγή των φυσικών χαρακτηριστικών τους. Είναι, ταυτόχρονα, φορέας αναπαράστασης η οποία χαρακτηρίζεται από την κινητικότητα και τη διάδοση της εμφάνισης του ατόμου, αλλά είναι και υπόβαθρο μιας σειράς ταυτοτικών αναζητήσεων: πώς να δειχθεί κάποιος εικαστικά απέναντι στο θείο, πως να δηλώσει την ισχύ του, την κοινωνική του θέση, το status του ως διανοούμενος, ως καλλιτέχνης ή ως αρχηγός οικογένειας...;
Από την Αρχαιότητα και από το τέλος του Μεσαίωνα όλοι αυτοί οι παράγοντες συνέβαλαν στο να καταστεί το πορτραίτο ένα ευρύτατο πεδίο καλλιτεχνικού πειραματισμού.
Η επιλογή των έργων προτείνει αντηχήσεις
Η οριζόντια και ανθρωπολογική προσέγγιση του αντικειμένου, η ποικιλία των μέσων και των υλικών που εκτίθενται, καταδεικνύουν τη μεταλαμπάδευση, την οικειοποίηση και την ανατροπή των κωδίκων της αναπαράστασης σε τεράστια γεωγραφικά, ιστορικά και κοινωνικά πεδία.
Η επιλογή των έργων δεν στοχεύει, εδώ, σε μια συμβατική πληρότητα αλλά προτείνει αντηχήσεις και αντικατοπτρισμούς που προσκαλούν τον θεατή της έκθεσης να προβεί σε συγκρίσεις, να εντοπίσει αντιθέσεις ή εξελίξεις και να αφυπνίσει στο έπακρο την περιέργειά του.
Πορτρέτο γυναίκας
Πορτρέτο του Μεγάλου Αλεξάνδρου(π. 336-323 π.Χ.), ο λεγόμενος «Ερμής του Αζάρα»
Φανταστικό πορτρέτο του Ομήρου
Ωγκυστέν Παζού (Augustin Pajou, 1730-1809)
Ελιζαμπέτ Βιζέ Λε Μπραν (Élisabeth Louise Vigée Le Brun, 1755-1842)
1783
Πορτρέτο μικρού κοριτσιού π. 1560
Αποδίδεται στον Κλωντ Αρνού τον λεγόμενο Λυλιέ (Lulier, ενεργός από το 1543, πέθανε το 1580)
Ζακ-Λουί Νταβίντ (Jacques-Louis David, 1748-1825) και ατελιέ
Ο θάνατος του Μαρά π. 1794
Ζαν Ωγκύστ Ντομινίκ Ενγκρ (Jean-Auguste-Dominique Ingres, 1780-1867)
Πορτρέτο του Φερντινάν-Φιλίπ ντε Μπουρμπόν-Ορλεάν (1810-1842), δούκα της Ορλεάνη, βασιλικού πρίγκιπα 1842
Ατελιέ του Ντιέγκο Βελάσκεθ (Diego Velázquez, 1599-1660)
Πορτρέτο της Μαρίας-Άννας της Αυστρίας, βασίλισσας της Ισπανίας π. 1652
Φρανσουά Μπουσέ (François Boucher, 1703-1770) Πορτρέτο της Ζαν Αντουανέτ Λε Νορμάν ντ’ Ετιόλ, μαρκησίας ντε Πομπαντούρ π. 1750
Σχόλια