Carlo Ratti. Ένας από τους σχεδιαστές των πόλεων του μέλλοντος μιλά για την Ελλάδα

Ο Carlo Ratti είναι αυτό που θα λέγαμε επισκέπτης από το μέλλον. Αρχιτέκτονας από το Πολυτεχνείο του Τορίνο, μηχανικός από το École Nationale des Ponts et Chaussées στο Παρίσι, με μεταπτυχιακό και διδακτορικό στο Cambridge, Καθηγητής στο ΜΙΤ και διευθυντής του Senseable City Lab, με δικό του διεθνές γραφείο συνδυάζει απόλυτα τη θεωρία με την πράξη.

Το 2011 η Fast Company τον ονόμασε ως έναν από τους «50 πιο σημαντικούς σχεδιαστές στην Αμερική» και το Wired Maganize τον επέλεξε για την «Smart List 2012: 50 άνθρωποι που θα αλλάξουν τον κόσμο». Τι θα μπορούσαμε να συζητήσουμε με έναν (πραγματικά τόσο απλό) άνθρωπο που σχεδιάζει τις πόλεις του μέλλοντος του πλανήτη μας; και όμως εκτός από τις «πόλεις που αισθάνονται», μας μίλησε για τα ελληνικά νησιά και το παράδειγμα της Σιγκαπούρης, το ρόλο της εκπαίδευσης στη ζωή του και στον άνθρωπο και τον πλούτο των ελληνικών ιστορικών πόλεων.

Αρχιτέκτονας, designer, μηχανικός, δάσκαλος, ταξιδιώτης, όλα αυτά μαζί. Πώς καταφέρατε να συνδυάσετε όλες αυτές τις διαφορετικές θεματικές στη ζωή και στην καριέρα σας;

Νομίζω δεν είμαι το πιο σωστό πρόσωπο για αυτή την ερώτηση... αλλά πιστεύω ότι οι designers του σήμερα οφείλουν να έχουν διαφορετικές επαγγελματικές δεξιότητες και προπάντων να είναι ανοιχτοί σε νέες συνεργασίες. Η ποικιλομορφία οφείλει να αποτελεί τη μηχανή της δημιουργικότητας.

Ποιος είναι ο ρόλος της εκπαίδευσης στη ζωή του ανθρώπου; Τι μαθαίνεις όταν είσαι ταυτόχρονα και δάσκαλος και επιχειρηματίας;

Η ποικιλομορφία στην εκπαίδευση είναι κάτι το πολύ διαφορετικό και σημαντικό. Στο Senseable City Lab στο ΜΙΤ υπάρχουν παραπάνω από 40 διαφορετικοί άνθρωποι, που προέρχονται από πολλές χώρες και πολλές επιστήμες. Κάθε ερευνητής έχει μία διαφορετική προσωπική ιστορία, διαφορετικά προσόντα και διαφορετικό πολιτιστικό υπόβαθρο. Μερικοί προέρχονται από την αρχιτεκτονική και το design, αλλά έχουμε επίσης μαθηματικούς, οικονομολόγους, κοινωνιολόγους και φυσικούς. Μαθαίνω κάτι διαφορετικό και καινούριο κάθε μέρα από τους συνεργάτες μου.

Progetto Collegium και Collegio di Milano. Μπορείτε σε δύο λόγια να μας πείτε τι θέλατε να κάνετε με αυτό το πρότζεκτ;

Το Progetto Collegium ξεκίνησε από την ιδέα να εισάγουμε στην Ιταλία το μοντέλο του κολλεγίου- ξανά ένα μέρος όπου η διαφορετική γνώση ή η τεχνογνωσία μπορούν να έρθουν κοντά και να ταιριάξουν.

Διδασκαλία στο MIT και το Senseable City Lab. Τι ακριβώς κάνετε εκεί;

Θέλουμε να εξερευνήσουμε τον τρόπο με τον οποίο τα νέα τεχνολογικά layers μπορούν να βελτιώσουν το αστικό περιβάλλον και τον τρόπο ζωής μας. Συνήθως αρχίζουμε με ένα ερευνητικό πρόγραμμα που ολοκληρώνεται με αυτό που αποκαλούμε "urban demo", π.χ. μία ιδέα που εφαρμόστηκε μέσα στην πόλη.

Χρησιμοποιείτε συχνά τη διαλεκτική έκφραση του αναγεννησιακού καλλιτέχνη (και όχι μόνο) Μικελάντζελο "why don't you speak to me" (σ.σ. όταν ο Μικελάντζελο ολοκλήρωσε το άγαλμα του Ηρακλή λέγεται ότι χτύπησε το γόνατο του αγάλματος με ένα σφυρί και του φώναξε «γιατί δε μου μιλάς!;). Η δημοκρατία είναι ένας διάλογος. Νομίζετε ότι τα προτζεκτ σας μπορούν να προσφέρουν μια επίσης διαλεκτική προσέγγιση μεταξύ της πόλης και των πολιτών τους;

Νομίζω ότι πρέπει να θεωρήσουμε ότι η τεχνολογία αποτελεί έναν τρόπο διασύνδεσης με το εξωτερικό περιβάλλον. Ο σκοπός μας είναι να συνδέσουμε τους πολίτες με τις πόλεις τους και να τους δώσουμε να κατάλληλα εργαλεία για να τις διαχειριστούν. Πιστεύω ακράδαντα σε μία προσέγγιση bottom-up- οι designers πρέπει να δίνουν τα ερεθίσματα και να οδηγούν αυτό το είδος των δράσεων.

Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του "smart citizen"; Ποια θα είναι τα οφέλη για τους κατοίκους μιας έξυπνης πόλης (smart city);

Χρησιμοποιείτε τον όρο «έξυπνη πόλη» ("smart city") – αλλά εμείς προτιμούμε να αποκαλούμε την πόλη senseable (ότι μπορεί να αισθανθεί), καθώς ακούγεται έτσι πιο ανθρώπινη- αντί για τεχνολογικο-κεντρική. Ιδανικά η πόλη αυτή θα πρέπει να συνδιαλέγεται με τον πολίτη της και να του παρέχει μπορεί να έχει real time information και δεδομένα. Μέσα σε αυτή την πληροφορία θα μπορούσε να του δίνει και λύσεις σε κάποια από τα προβλήματα της πόλης που ο ίδιος αντιμετωπίζει.

Έχετε επισκεφτεί αρκετά ελληνικά νησιά. Θεωρείτε ότι η ιδιαιτερότητα της απόστασης τους από το κέντρο (την Αθήνα) απαιτεί μία διαφορετική προσέγγιση για να νιώσουν τα νησιά έξυπνα και συνδεδεμένα; Θα μπορούσαν τα ίδια να αποτελέσουν το κέντρο ή όχι;

Είναι δύσκολο να συγκρίνεις τα ελληνικά νησιά με μία μεγάλη ασιατική μητρόπολη, αλλά θα ήθελα να αναφέρω το παράδειγμα της Σιγκαπούρης. Η Σιγκαπούρη είναι ένα έθνος και μία πόλη, αλλά επίσης και ένα νησί. Κατά τη διάρκεια των χρόνων έγινε ένα ιδανικό εργαστήριο για να ερευνήσει κανείς τη σχέση μεταξύ της τεχνολογίας και του αστικού σχεδιασμού. Επίσης τα ελληνικά νησιά θα μπορούσαν να πειραματιστούν με νέες φόρμες- μορφές σχέσης μεταξύ των ανθρώπων και του περιβάλλοντός τους, χάρη στην πανέμορφη φύση τους και τοποθεσία τους.

Πώς θα μπορούσαν οι επισκέπτες μιας έξυπνης πόλης να επωφεληθούν; Πώς μπορούμε να κρατήσουμε μία ισορροπία μεταξύ τεχνολογίας και αισθητικής;

Οι νέες ψηφιακές τεχνολογίες μπορούν να έχουν τεράστια επίδραση στην ιστορική μας κληρονομιά. Χάρη σε αυτές στο μέλλον, ο πλούτος των ιστορικών μας κέντρων μπορεί να αξιοποιηθεί και για ακόμα μία φορά να γίνουν πιο παραγωγικές και ενεργές περιοχές. Οι ελληνικές ιστορικές πόλεις για παράδειγμα, θα μπορούσαν εύκολα να προσαρμοστούν στις νέες, ελαφριές και αόρατες τεχνολογίες που φέρνει η ψηφιακή επανάσταση, επανασχεδιάζοντας την εμπειρία της επίσκεψης χωρίς παράλληλα να αλλοιώνουν την ομορφιά τους.