Είναι η αποτελεσματική επικοινωνία μια δεξιότητα που μαθαίνεται;

Την επόμενη φορά που θα βρεθείς σε μια παρέα ή θα μιλήσεις με το σύντροφό σου ή τα παιδιά σου, προσπάθησε για λίγο να μπεις στο ρόλο του παρατηρητή. Θα δεις πως τα περισσότερα μηνύματα που ανταλλάσσεται είναι στο εσύ και όχι στο εγώ.

Ακόμα, ποτέ δεν αναφέρονται οι συμπεριφορές, αντιθέτως το βάρος πέφτει σε χαρακτηρισμούς και τονίζονται τα αρνητικά στοιχεία της προσωπικότητας του άλλου. «Βέβαια, αφού είσαι εγωιστής», «Μα, εσύ φταις που η ζωή σου είναι μίζερη, είσαι απαισιόδοξος και μαυρίζεις τη ζωή μου», «ποτέ δεν κάνεις κάτι για μένα, μια ζωή μόνο τον εαυτό σου κοιτάς» είναι μερικές φράσεις που ακούγονται σε συζητήσεις.

Τι παρατηρείται λοιπόν;

Ότι τελικά, η συζήτηση πιο πιθανό είναι να καταλήξει σε καβγά παρά να βρεθεί κάποια λύση. Ο λόγος είναι πως και τα δύο μέλη της συζήτησης προσπαθούν να υπερασπιστούν τον εαυτό τους. Μπήκαν στη συζήτηση με διαφορετικά συναισθήματα και τελικά κατέληξαν να δικαιολογούν τον εαυτό τους και να απολογούνται. Πώς γίνεται αυτό; Υπάρχει δυνατότητα να αλλάξει;

Ζούμε στην εποχή με τα περισσότερα μέσα (όχι απαραίτητα άμεσης) επικοινωνίας. Μέσα σε ένα πολύ μικρό χρονικό διάστημα περάσαμε από το σταθερό τηλέφωνο και τον ταχυδρόμο σε ένα πλήθος οπτικών, φωνητικών, ηλεκτρονικών μηνυμάτων, αλλά και τη δυνατότητα να είμαστε μόνιμα συνδεδεμένοι (ακόμα και live) με όποιον αριθμό ανθρώπων επιλέγουμε.

Όλα αυτά ήρθαν για να βοηθήσουν τους τρόπους που ορίζεται μια επικοινωνία ως αποτελεσματική (έκβαση). Κατά ένα περίεργο τρόπο, όμως, φαίνεται να έχουν φέρει τα αντίθετα αποτελέσματα. Η διαχρονική ανάγκη του ανθρώπου για ανταλλαγή πληροφοριών φαίνεται να περνάει κρίση.

Σύγχυση, αποξένωση, αντιφάσεις μεταξύ λόγων και πράξεων, με τις τελευταίες πολλές φορές να δηλώνουν ακριβώς το αντίθετο των προθέσεων. Όλα αυτά αφήνουν τελικά ένα γενικότερο αίσθημα ότι «δεν μας καταλαβαίνουν» και ότι δεν «συνεννοούμαστε αποτελεσματικά».

Σύμφωνα με τη Βικιπαίδεια, ο τρόπος που επικοινωνούμε είναι η διαδικασία ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ δύο ή περισσότερων μερών, για τα οποία η πληροφορία έχει νόημα, οπότε αποκτά νόημα και η ανταλλαγή της ως πράξη. Κι όμως, όλο και συχνότερα αυτό το νόημα φαίνεται να μην είναι ξεκάθαρο. Τόσο για τον πομπό, όσο κατά συνέπεια και για το δέκτη. Γιατί όμως;

Μια πρώτη, γρήγορη, σύμφωνη με το κλίμα της εποχής και πολλές φορές σωστή απάντηση είναι ότι φταίνε οι «άλλοι», η κοινωνία και τα μέσα. Όση δόση αλήθειας κι αν περιέχει μια τέτοια απάντηση, δυστυχώς δεν προσφέρει και πολύ πρόσφορο έδαφος για αλλαγή και πρόοδο.

Οπότε, θα ήταν χρήσιμο να μετατοπίσεις λίγο τη ματιά σου προς τα μέσα για να εξετάσεις αν υπάρχει κάτι που μπορείς να κάνεις εσύ για να βελτιώσεις το επίπεδο της επικοινωνίας ώστε να την κάνεις αποτελεσματική.

Μια πολύ καλή αρχή και βάση για το πως επικοινωνείς με τους γύρω σου είναι η σωστή επαφή με τον εαυτό σου. Η σωστή επαφή με τον εαυτό σου μπορεί να λειτουργήσει ως μοντέλο από το οποίο μπορείς να αντλήσεις χρήσιμα συμπεράσματα.

Η υγιής συζήτηση και επαφή με τον εαυτό σου, επομένως, είναι το πρώτο βήμα για την αποφυγή της σύγχυσης αλλά και για την αναγνώριση των δυσκολιών του εγχειρήματος. Οι παρακάτω απλές ερωτήσεις και η ευκολία με την οποία θα μπορέσεις να τις απαντήσεις αποτελούν τα πρώτα βήματα για να ανοίξει αυτός ο δρόμος της αποτελεσματικής σωστής επικοινωνίας. Δοκίμασε να τις απαντήσεις.

• Τι μου λέει το σώμα μου; Είναι κουρασμένο, στρεσαρισμένο, μαγκωμένο; Τι άλλα μηνύματα μου στέλνει; Το ακούω;
• Ποιές είναι οι αξίες μου; Τις τηρώ; Τις αναγνωρίζω; Τις αναγνωρίζω στους ανθρώπους που επιλέγω να κάνω σχέση ή να συναναστραφώ;
• Ποιές είναι οι επιθυμίες μου; Είναι σίγουρα δικές μου; Δημιουργώ τις συνθήκες για να τις πραγματοποιήσω;
• Ποια είναι τα όρια μου; Τα σέβομαι; Προσπαθώ να τα ξεπεράσω;

Η καθεμία από τις παραπάνω ερωτήσεις είναι μια ξεχωριστή κατηγορία που απαιτεί αρκετή σκέψη και περισσότερη ανάλυση. Παρόλα αυτά σου δίνει μια ιδέα της διαδικασίας δημιουργίας επικοινωνιακών καναλιών με τον εαυτό σου.

Σκέψου όμως λίγο. Πόσο εύκολο ή δύσκολο είναι να τις απαντήσεις; Πόσο σίγουρος είσαι για αυτές τις απαντήσεις; Που ακριβώς κρύβονται οι δυσκολίες και ποιοι είναι οι λόγοι πίσω από αυτές;

Η παραπάνω διαδικασία δεν είναι τόσο απλή όσο φαίνεται. Και σίγουρα είναι αναγκαία. Γιατί κάπου εκεί που ξεκινά η άρτια (άρα και αποτελεσματική) επικοινωνία με τον εαυτό σου, ξεκινάει και η προσπάθεια να επαναπροσδιορίσεις την επαφή σου με τον κόσμο.

Τι σημαίνει όμως να επικοινωνούμε σωστά;

Η δεξιότητα αυτή μας βοηθά να καταλάβουμε καλύτερα ένα άτομο ή μια κατάσταση και μας επιτρέπει να επιλύσουμε διαφορές, να αναπτύξουμε εμπιστοσύνη και σεβασμό και να δημιουργήσουμε ένα κλίμα, όπου δημιουργικές ιδέες, λύσεις προβλημάτων, η στοργή και το νοιάξιμο μπορούν να καλλιεργηθούν.

Όσο απλό κι αν φαίνεται το πως επικοινωνούμε, τα περισσότερα που θέλουμε να πούμε, και που οι άλλοι προσπαθούν να μας πουν, μπορεί να παρεξηγηθούν και να προκληθεί διαμάχη στις προσωπικές και επαγγελματικές μας σχέσεις.

Στην εποχή της πληροφορίας πρέπει να στείλουμε, να λάβουμε και να επεξεργαστούμε ένα τεράστιο αριθμό μηνυμάτων καθημερινά. Όμως η δεξιότητα αυτή είναι κάτι περισσότερο από απλή ανταλλαγή πληροφοριών. Περιλαμβάνει επιπλέον την κατανόηση των συναισθημάτων πίσω από την πληροφορία.

Ό τρόπος με τον οποίο επικοινωνείς μπορεί να βελτιώσει τις σχέσεις στο σπίτι, στη δουλειά και στις κοινωνικές καταστάσεις και να βελτιώσει τη συνεργασία, την ικανότητα λήψης αποφάσεων και επίλυσης προβλημάτων.

Σου επιτρέπει ακόμη, να μοιράζεσαι αρνητικά ή δύσκολα μηνύματα χωρίς να προκαλείς συγκρούσεις ή να καταστρέφεις την εμπιστοσύνη. Ο σωστός τρόπος (για αποτελεσματική) επικοινωνίας συνδυάζει ένα σύνολο δεξιοτήτων, όπως τη χρήση της μη λεκτικής επικοινωνίας, την ενεργητική ακρόαση, την άμεση διαχείριση του στρες και την επίγνωση των συναισθημάτων τόσο των δικών σου, όσο και των άλλων.

Αν και σωστός τρόπος επικοινωνίας είναι μια δεξιότητα, που μαθαίνεται, είναι περισσότερο αποτελεσματικός όταν συμβαίνει αυθόρμητα, παρά τυποποιημένα. Για παράδειγμα, ένας λόγος που διαβάζεται μέσα από χαρτιά σπάνια έχει την ίδια επίδραση με ένα λόγο που εκφωνείται (ή τουλάχιστον φαίνεται να εκφωνείται) αυθόρμητα.

Φυσικά απαιτούνται χρόνος και προσπάθεια, προκειμένου να αναπτύξει κανείς αυτές τις δεξιότητες. Όσο περισσότερη προσπάθεια καταβάλλει και εξάσκηση κάνει κάποιος, τόσο πιο ενστικτώδεις και αυθόρμητες θα γίνουν οι επικοινωνιακές του δεξιότητες.

Δεξιότητες Αποτελεσματικής Επικοινωνίας

Ακρόαση: Το να ακούς είναι από τις πιο σημαντικές μορφές μιας αποτελεσματικής και ορθής επικοινωνίας σε μια κατάσταση. Η ενεργητική ακρόαση δεν προϋποθέτει μόνο την κατανόηση των λέξεων ή των πληροφοριών, αλλά και την κατανόηση του πώς ο ομιλητής νιώθει για αυτά τα οποία λέει.

Η ενεργητική ακρόαση μπορεί:

Να κάνει τον ομιλητή να νιώσει ότι ακούγεται και γίνεται κατανοητός, βοηθώντας ενδεχομένως να αναπτυχθεί μια πιο δυνατή, βαθύτερη σχέση ανάμεσα στους συνομιλητές.

Να δημιουργήσει ένα κλίμα, όπου ο καθένας μπορεί να νιώσει ασφάλεια, να εκφράσει τις ιδέες, τις απόψεις, τα συναισθήματα ή τα σχέδιά του και να επιλύσουν το πρόβλημα με δημιουργικό τρόπο.

Να εξοικονομήσει χρόνο βοηθώντας να διευκρινιστούν πληροφορίες, αποφεύγοντας διενέξεις και παρεξηγήσεις.

Να απαλλάξει από αρνητικά συναισθήματα. Όταν τα συναισθήματα είναι έντονα, αν ο ομιλητής νιώσει ότι ακούγεται πραγματικά, μπορεί να ηρεμήσει, να απαλλαγεί από δυσάρεστα συναισθήματα και να ξεκινήσει η βαθύτερη κατανόηση και επίλυση του προβλήματος.

Τρόποι ενεργητικής ακρόασης

Αν ο στόχος σου είναι να γίνεις πλήρως κατανοητός/η στο άλλο άτομο, η ενεργητική ακρόαση θα έρχεται συχνά με φυσικό τρόπο. Αν όχι, τότε μπορείς να έχεις υπόψη σου τα ακόλουθα. Όσο πιο πολύ εξασκείσαι, τόσο πιο ικανοποιητικές και ανταποδοτικές αλληλεπιδράσεις θα έχεις με τους άλλους.

Επικεντρώσου πλήρως στον ομιλητή, στη γλώσσα του σώματος του και σε άλλα μη λεκτικά σημάδια. Αν ονειροπολείς, τσεκάρεις τα μηνύματά σου ή ζωγραφίζεις κάτι αφηρημένα, είναι σχεδόν σίγουρο ότι θα χάσεις τα μη λεκτικά σημάδια της συζήτησης.

Αν σου είναι δύσκολο να συγκεντρωθείς, προσπάθησε να επαναλάβεις τα λόγια του ομιλητή στο μυαλό σου, αυτό θα ενισχύσει το μήνυμά του και θα σε βοηθήσει να παραμείνεις συγκεντρωμένος. Απέφυγε να διακόπτεις και να πηγαίνεις την κουβέντα σε ό,τι σε αφορά, λέγοντας για παράδειγμα «Αν θεωρείς ότι αυτό είναι κακό, άσε να σου πω τι μου συνέβη». Το να ακούς δεν είναι το ίδιο με το να περιμένεις τη σειρά σου να μιλήσεις.

Δεν μπορείς να συγκεντρωθείς στο τι λέει κάποιος, αν σχεδιάζεις τι θα απαντήσεις. Ο ομιλητής πιθανόν να «διαβάσει» τις εκφράσεις του προσώπου σου και να καταλάβει πως σκέφτεσαι κάτι άλλο.

Απέφυγε να γίνεις επικριτικός. Προκειμένου να επικοινωνήσεις αποτελεσματικά με κάποιον δε χρειάζεται να συμφωνείς με τις ιδέες, τις αξίες ή τις απόψεις του. Ωστόσο, χρειάζεται να βάλεις στην άκρη την κριτική σου, προκειμένου να καταλάβεις πλήρως τον άλλο. Η πιο δύσκολη επαφή, αν γίνει με επιτυχία, μπορεί να οδηγήσει στην πιο απίθανη και βαθιά σύνδεση με κάποιον.

Δείξε το ενδιαφέρον σου

Η γλώσσα του σώματος είναι πολύ σημαντική και στην ακρόαση. Κράτα συχνή οπτική επαφή, έχε το σώμα σου στραμμένο προς τον συνομιλητή σου και γνέφε καταφατικά με το κεφάλι σου καθώς σου μιλάει.

Χρησιμοποίησε το σώμα σου για να δείξεις ενδιαφέρον για το μήνυμα του. Αυτό θα τον κάνει να νιώσει πως έχει την προσοχή σου και να αισθανθεί άνετα ώστε να μπορεί να μοιραστεί μαζί σου τις απόψεις του, τις ιδέες του και τα συναισθήματα του.

Το να γίνεις καλός ακροατής δεν είναι δύσκολο και είναι η μισή δουλειά στο να επικοινωνείς αποτελεσματικά με τους άλλους. Χρειάζεται όμως αρκετή συγκέντρωση και αποφασιστικότητα για να μην παρασύρεσαι από τις παλιές σου συνήθειες. Έχε στο νου σου λοιπόν, πως ο στόχος πάντα είναι να κατανοήσεις τον άλλο, γι’ αυτό άσε στην άκρη τις άλλες σκέψεις και συγκεντρώσου σε αυτόν και στο μήνυμα του.

Αρχική δημοσίευση από Μανώλης Ισχάκης, Δημιουργός Holistic Result Coaching®, στο www.thriveglobal.gr