Φ. Κάσσος, KPMG: Προοπτικές ασφαλιστικής αγοράς, ή άνοδος, η πτώση κλάδων, τα δομικά προβλήματα

Αναφερόμενος στον κλάδο ζωής τονίζει πως οι μακροχρόνιες ασφαλίσεις ζωής υποφέρουν, ενώ δεν αποτελούν στρατηγική για μεγάλο μέρος των εταιρειών τα επενδυτικά unit linked να έχουν σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα περιθώρια θετικής αντίδρασης με χαμηλά περιθώρια κέρδους, ενώ απαιτούν υψηλές παραγωγές και μεγάλο όγκο επενδύσεων για να καλύπτει η προμήθεια τα λειτουργικά έξοδα των ασφαλιστών.

Στην αιχμή του δόρατος οι ασφαλίσεις υγείας που όμως κοστίζουν ακριβά, κρύβουν δυσάρεστες εκπλήξεις και αυξήσεις που ο ασφαλισμένος δεν καταλαβαίνει, ενώ η ενημέρωση, τονίζει, είναι ελλιπής.

Καταπέλτης για τις ασφαλιστικές ο κοινωνικός κίνδυνος και πληθωρισμός για το 2022. Εφαλτήριο ανάπτυξης η μόχλευση στην τεχνολογία και οι συνεργασίες των ασφαλιστικών με άλλους κλάδους για την είσοδό τους σε νέες αγορές.

Οι συνεργασίες των ασφαλιστών σε πολλές περιπτώσεις είναι αναγκαίες για να μειώσουν τα κόστη διείσδυσης σε νέες αγορές και προϊόντα, που απαιτούν αυξανόμενες απαιτήσεις σε τεχνολογία και ψηφιακά εργαλεία

Τι εικόνα παρουσιάζει σήμερα η εγχώρια ασφαλιστική αγορά, ένα πρώτο σχόλιο σας για αυτήν;

Για το 2021 υπήρχε η εκτίμηση για αντίδραση της αγοράς από την πτωτική της πορεία μετά και το πέρας του 2020 ως έτος αναφοράς της πανδημίας. Εντούτοις, ακολουθώντας τα βήματα ανάκαμψης της οικονομίας, η ασφαλιστική αγορά με τα στοιχεία του Νοεμβρίου 2021 δείχνουν άνοδο κατά 8% στο σύνολο της. Ωστόσο ο οδηγός και αυτή τη φορά είναι οι ασφαλίσεις Ζωής συνδεμένες με επενδύσεις οι οποίες παρουσιάζουν και τις μεγαλύτερες μεταβολές, κάτι που επιβεβαιώνει απόλυτα τις εκτιμήσεις μας ότι τα δομικά αίτια του κλάδου που συγκρατούν την παραγωγή σε αυτά τα χαμηλά επίπεδα δεν έχουν μεταβληθεί.

Ποιοι κλάδοι έχουν την δυνατότητα να αναπτυχθούν βάσει των εξελίξεων αλλά και της τοποθέτησής τους στην αγορά; (ζημιές, ζωής)

Η ασφαλιστική παραγωγή στην Ελλάδα είναι καθηλωμένη διαχρονικά στα ιδιαίτερα χαμηλά επίπεδα του 2%-2,5% του ΑΕΠ χωρίς ιδιαίτερα μεταβολές. Παρόλο τις έντονες συζητήσεις και τις ενέργειες που έχουν γίνει κατά καιρούς στο παρελθόν αυτές δεν έχουν αποδώσει. Στην έκθεση της KPMG για το 2020 αναφερθήκαμε σε δομικά ζητήματα που πιστεύουμε ότι προκαλούν διελκυστίνδα μεταξύ αυτών και των φορολογικών κινήτρων που βρίσκονται στο επίκεντρο της συζήτησης. Η στροφή της συζήτησης σε αποφάσεις που αφορούν σε μεσο-μακροπρόθεσμες δράσεις θα αποτελέσουν θεωρούμε και αρχή αντιμετώπισης των δομικών ζητημάτων που καθηλώνουν την παραγωγή στα τωρινά επίπεδα.

Σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα, περιθώρια ακόμη περαιτέρω θετικής αντίδρασης έχουν οι ασφαλίσεις συνδεμένες με επενδύσεις που εκμεταλλεύονται και την περίοδο των χαμηλών επιτοκίων. Οι λοιποί κλάδοι ζημιών έχουν επίσης θετικές προοπτικές με την αστική ευθύνη για προστασία επαγγελματιών και στελεχών να θεωρείται κατά πολλούς πλέον αναγκαία, και τις ασφαλίσεις αντιμετώπισης κυβερνο-απειλών που εκτός της αποζημίωσης προσφέρουν και εξαιρετικές υπηρεσίες ανάκαμψής από τις επιθέσεις και την αντιμετώπιση των επιπτώσεων τους σε επιχειρησιακό και νομικό επίπεδο. Οι ασφαλίσεις κατοικιών έχουν επίσης προοπτική σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα.

Πού οφείλεται η πτώση της αστικής ευθύνης από ατυχήματα οχημάτων;

Οι προοπτικές ανάπτυξης του κλάδου αστικής ευθύνης οχημάτων στην Ελλάδα είναι γενικότερα περιορισμένες. Περιθώρια αυξήσεων σε καθεστώς έντονου ανταγωνισμού και με τους δείκτες ζημιών στα τωρινά χαμηλά επίπεδα δεν υπάρχουν και δεν αναμένονται στο προσεχές διάστημα. Ο στόλος οχημάτων έχει αυξηθεί μερικώς αλλά δεν έχει ιδιαίτερη δυναμική να προκαλέσει έντονη αίσθηση. Κατά συνέπεια αυτό που έχει μερική σχετικά δυναμική στην Ελλάδα είναι ο τουρισμός. Η χαμηλή και περιορισμένης διάρκειας τουριστική κίνηση ακινητοποιεί μεγάλο στόλο τουριστικών οχημάτων που προκαλούν και την πτώση στη παραγωγή. Άλλος παράγοντας είναι τα εκπτωτικά τιμολόγια που επιστρατεύει μέρος της αγοράς για διατήρηση και επέκταση μεριδίου.

Γιατί ο κλάδος ζωής έφτασε να στηρίζεται στις πωλήσεις των unit linked, ενώ κοστίζουν τόσο, είναι οι προμήθειες που δίνουν οι ασφαλιστικές τόσο υψηλές, ή ότι ο κόσμος θέλει να επενδύσει σε κάτι εκείνη την στιγμή, έχοντας κάποιες αποταμιεύσεις;

Οι παραδοσιακοί κλάδοι μακροχρόνιων ασφαλίσεων ζωής υποφέρουν διαχρονικά ενώ δεν αποτελούν στρατηγική για μεγάλο μέρος των εταιρειών. Οι κλάδοι υγείας ενώ έχουν δυναμική κοστίζουν ακριβά και όπως έχουμε τονίσει ενίοτε κρύβουν δυσάρεστες εκπλήξεις για τους καταναλωτές με αυξήσεις τις οποίες ο ασφαλισμένος δεν καταλαβαίνει, ενώ η ενημέρωση είναι σε πολλές των περιπτώσεων απαράδεκτα ελλιπής.

Οπότε οι διαμεσολαβητές και οι εταιρείες των κλάδων, μη έχοντας ουσιαστική εναλλακτική, προωθούν τα επενδυτικού τύπου προϊόντα Unit Linked, παρέχοντας στους ασφαλισμένους μία διέξοδο αποταμίευσης- επένδυσης, αλλά και προστασίας σε ορισμένες επιλογές των χρημάτων τους σε μακροχρόνιο ορίζοντα, εκμεταλλευόμενοι την αστάθεια και αβεβαιότητα των αγορών, τα χαμηλά επιτόκια και την άνοδο των αποταμιεύσεων.

Τα περιθώρια των ασφαλιστικών ζωής, ωστόσο εν όψει αλλαγών στενεύουν, ενώ η Moody’s έχει ήδη απευθύνει προειδοποίηση προς τους ασφαλιστές ζωής, ζητώντας νέο μείγμα προϊόντων που να ανταποκρίνονται στις ανάγκες των ασφαλισμένων και διαφοροποίηση. Τι έχετε να πείτε για αυτό;

Τα περιθώρια κέρδους στα επενδυτικού τύπου προϊόντα ζωής είναι χαμηλά και απαιτούν υψηλές παραγωγές κάτ’ έτος και μεγάλο συνολικό όγκο επενδύσεων υπό διαχείριση για να μπορεί η προμήθεια που χρεώνεται από τους ασφαλιστές να καλύπτει τα λειτουργικά τους έξοδα. Επίσης απαιτεί αυστηρή και εξειδικευμένη διαχείριση των επενδύσεων έτσι ώστε να προσφέρεται στους ασφαλισμένους- επενδυτές τόσο ασφάλεια των επενδύσεων όσο και αποδόσεις που μπορούν να καλύπτουν τα έξοδα διαχείρισης και να περισσεύει και κάποιο όφελος. Ωστόσο, αν αυτό που προσφέρεται από τους ασφαλιστές δεν έχει ιδιαίτερα στοιχεία διαφοροποίησης από μία ΑΕΔΑΚ ή Τράπεζα, τότε όταν οι αγορές σταθεροποιηθούν και τα επιτόκια αυξηθούν το ειδικό αυτό προϊόν ασφάλισης δεν θα παραμείνει ελκυστικό.

Οι ασφαλιστές που στοχεύουν στρατηγικά στον κλάδο αυτό θα πρέπει να προετοιμαστούν κατάλληλα σχεδιάζοντας προϊόντα που μπορούν μέσω διαφοροποίησης, να παραμείνουν ελκυστικά την επόμενη μέρα, να αποκτήσουν τους κατάλληλους όγκους διαχείρισης επενδύσεων ενώ το λειτουργικό τους μοντέλο να προσιδιάζει περισσότερο αυτών των επενδυτικών εταιρειών και λιγότερο των ασφαλιστικών

Αν και τα τιμολόγια κατά ζημιών αυξάνονται, ο κοινωνικός κίνδυνος, ο πληθωρισμός και προβληματίζουν τις ασφαλιστικές κατά ζημιών. Τι έχετε να πείτε για αυτό;

Στην έκθεση της KPMG για το 2021 παρατηρήσαμε τα λειτουργικά έξοδα των ασφαλιστών να ανακόπτουν την ανοδική τους τάση λόγω του lockdown και της τηλεργασίας, ενώ ήταν σε μια σταθερή πορεία ανόδου τα προηγούμενα έτη. Ωστόσο το φαινόμενο αυτό είναι παροδικό και με την επάνοδο σε πλήρη λειτουργία, τα λειτουργικά έξοδα αναμένεται να αυξηθούν εκ νέου. Οι πληθωριστικές τάσεις που έκαναν την εμφάνισή τους το 2021, καθώς και η δυσκολία ανεύρεσης ειδικευμένου προσωπικού το οποίο πλέον κοστίζει ιδιαίτερα τόσο η διατήρηση όσο και η απόκτηση του, αναμένεται να δημιουργήσουν πιέσεις στα λειτουργικά κόστη των εταιρειών.

Επιπλέον, η αύξηση της κυκλοφορίας των οχημάτων και η αυξανόμενη τουριστική κίνηση θα επιφέρουν άνοδο των αποζημιώσεων πιέζοντας τα περιθώρια κέρδους των εταιρειών κατά ζημιών. Ανάλογη επίπτωση αναμένεται και στον κλάδο υγείας όπου οι επισκέψεις στα νοσοκομεία για τακτικές επεμβάσεις αναμένονται να επανέλθουν στα προ την πανδημία επίπεδα. Οι συνθήκες αυτές, μαζί με την αύξηση των λειτουργικών δαπανών θα δημιουργήσουν με την σειρά τους πίεση στα τιμολόγια των εταιρειών.

Οι διοικήσεις των εταιρείες αναμένουν τις συνθήκες πίεσης του κόστους που είναι μπροστά τους και αναγνωρίζουν ότι ο μετασχηματισμός και η αυτοματοποίηση είναι πλέον μονόδρομος.

Η πανδημία πιστεύετε ότι έχει αντίκτυπο στην κερδοφορία των ασφαλιστικών, πώς επηρέασε την κερδοφορία τους η αγορά ελληνικών και ξένων ομολόγων; Υπήρξαν κέρδη από ρευστοποιήσεις το 2021;

Η πανδημία και ιδιαίτερα την περίοδο του lockdown, επέφερε δραστική μείωση στις αποζημιώσεις του κλάδου αυτοκινήτων με αποτέλεσμα την υψηλή κερδοφορία δεδομένου ότι οι όποιες μειώσεις τιμολογίων δεν ήταν σε ανάλογες της μείωσης του κόστους. Στο ίδιο μήκος κύματος και ο κλάδος υγείας με τις εισαγωγές στα νοσοκομεία να περιορίζονται στα απόλυτα επείγοντα. Επιπλέον, η μείωση των λειτουργικών δαπανών μέσω του καθεστώς της τηλεργασίας επίσης βελτίωσε περαιτέρω τα περιθώρια κέρδους,

Επιπρόσθετα, αυτό που συνέβαλε στη συνολική κερδοφορία της αγοράς, ήταν η ρευστοποίηση ομολογιακών χαρτοφυλακίων και ιδιαίτερα των ελληνικών όπου υπήρχαν σημαντικά σωρευμένα μη πραγματοποιημένα κέρδη. Οι εταιρείες που πήραν το ρίσκο της δια κράτησης των ελληνικών ομολόγων κατά τις περιόδους αβεβαιότητας δικαιώθηκαν για την επιλογή τους.

Τοποθετήσεις με υψηλότερο ρίσκο ή συντηρητικές;

Δεν θα έλεγα ότι υπάρχει χρυσός κανόνας στις επενδυτικές επιλογές. Εξαρτάται από τον κλάδο δραστηριότητας και τα προϊόντα διανομής, τα διαθέσιμα κεφάλαια, το επενδυτικό προφίλ των διοικήσεων και ιδιοκτήτων καθώς και την ικανότητα και εμπειρία των διαχειριστών. Ο κατάλληλος συνδυασμός, ανάλογα με τις συνθήκες που αναφέραμε, των δύο επιλογών είναι το ζητούμενο.

Το πιστωτικό ρίσκο πόσο μπορεί να επηρεάσει τους δείκτες φερεγγυότητας των ασφαλιστικών στην Ελλάδα;

Ο κίνδυνος της αγοράς σύμφωνα με την μελέτη της KPMG ανήλθε σε 43% και ο κίνδυνος αθέτησης αντισυμβαλομένου σε 9% - προ οφέλους διασποράς/ διαφοροποίησης. Εύκολα γίνεται αντιληπτό ότι ο συνδυασμός των δύο κινδύνων που συνδέονται με την διαχείριση και τον πιστωτικό κίνδυνο των περιουσιακών στοιχείων αφορά ένα σημαντικό μέρος του βασικού δείκτη φερεγγυότητας των εταιρειών. Επένδυση σε προϊόντα υψηλού κινδύνου κοστίζουν ακριβά σε κεφάλαια. Αυτό προκαλεί διστακτικότητα από πλευράς διοικήσεων και μετόχων ιδιαίτερα όπου τα κεφάλαια δεν είναι πλεονάζουν.

Από την άλλη πλευρά τα επενδυτικά κέρδη έρχονται μόνο μέσα από το ρίσκο κάτι που είναι επίσης γνωστό στις διοικήσεις των εταιρειών προκαλώντας τους συνεχή πονοκέφαλο, ιδιαίτερα στις περιπτώσεις όπου τα κέρδη από την ασφαλιστική παραγωγή δεν είναι ικανοποιητικά.

Πιστεύετε ότι έχουμε και άλλες εξαγορές και συγχωνεύσεις στην ελληνική αγορά, το χρειάζεται αυτό; Μήπως όμως πάμε σε ολιγοπώλια αν όχι σε μονοπώλια;

Στην τραπεζική αγορά, όπου συνήθως προηγούνται οι εξελίξεις στον χρηματοοικονομικό τομέα, ολοκληρώθηκε ο κύκλος ενοποίησης της ελληνικής αγοράς πριν μερικά χρόνια με την συγκέντρωση σε τέσσερις βασικούς πυλώνες.

Η ασφαλιστική αγορά με καθηλωμένη την παραγωγή στα 4 δισ. ευρώ, η ύπαρξη 40 εν ισχύ εταιρειών και συνεταιρισμών, ενώ σημαντικό μέρος της ανωτέρω παραγωγής να βρίσκεται σε εταιρείες με καθεστώς ελεύθερης παροχής υπηρεσιών γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι η εικόνα αυτή δεν είναι μακροπρόθεσμα επενδυτικά βιώσιμη. Οι ασφαλιστικές απαιτούν υψηλά κεφάλαια υπό διατήρηση, ενώ οι επενδυτικές επιλογές σε άλλους τομείς με υψηλότερες αποδόσεις είναι αρκετές με επίκεντρο την τεχνολογία, το ηλεκτρονικό εμπόριο και της ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.

Ως προς τον κατάλληλο αριθμό, δεν πιστεύω ότι χρειάζονται άπειρες επιλογές για την προστασία του καταναλωτή αλλά λίγες και καλές. Δείτε τις τηλεπικοινωνίες, οι επιλογές υπάρχουν σε μεμονωμένο αριθμό παρόχων όπου ο ανταγωνισμός είναι έντονος προς όφελος των καταναλωτών. Οι επενδύσεις που απαιτούνται όσο προχωράει η τεχνολογία είναι αυξανόμενες ακόμη και στην παραδοσιακή ασφαλιστική βιομηχανία, και χρειάζεται ένα κατάλληλο μέγεθος για να μπορέσει η ασφαλιστική εταιρεία να προσφέρει τα προϊόντα και τις υπηρεσίες που ζητάει ο καταναλωτής στην νέα εποχή, δημιουργώντας το περιβάλλον που θέλουν εργαζόμενοι και συνεργάτες.

Η μόχλευση στην τεχνολογία πόσο απαραίτητη είναι για τις ασφαλιστικές στην Ελλάδα. Κινδυνεύουν να χάσουν μερίδια οι παραδοσιακές ασφαλιστικές, αλλά και οι ασφαλιστικές που κάνουν συνεργασίες με μεγάλα καταστήματα λιανικής;

Η τεχνολογία απαιτεί σοβαρές επενδύσεις αλλά είναι αναγκαία. Η ασφάλιση έχει διεισδύσει και στο κλάδο του εμπορίου με την κάλυψη κινδύνων επισκευής και αντικατάστασης συσκευών να προσελκύει το ενδιαφέρον των καταναλωτών ιδιαίτερα στις περιπτώσεις όπου τα προσφερόμενα τιμολόγια είναι σε αντιστοιχία με την αξία και ποιότητα κατασκευής των προϊόντων. Η μικρό ασφάλιση σε πολλούς τομείς μπορεί να καλύψει εξατομικευμένες ανάγκες των καταναλωτών. Οι συνεργασίες των ασφαλιστών σε πολλές περιπτώσεις είναι αναγκαίες για να μειώσουν τα κόστη διείσδυσης σε νέες αγορές και προϊόντα, που απαιτούν αυξανόμενες απαιτήσεις σε τεχνολογία και ψηφιακά εργαλεία.