Ο κόσμος χρησιμοποιεί ολοένα και περισσότερο το διαδίκτυο και την τεχνολογία. Και καθώς λέμε για τον ψηφιακό μετασχηματισμό και την ανάγκη για περαιτέρω ψηφιοποίηση της καθημερινότητας μας, εκτός από την αναμενόμενη αύξηση των ποσοστών χρήσης, φαίνεται πως αυξάνεται, παράλληλα, και ένα άλλο ποσοστό: εκείνο του αποτυπώματος άνθρακα.
Το αποτύπωμα άνθρακα αναφέρεται στο σύνολο των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου που προκαλούνται από έναν φορέα, τομέα, οργάνωση κτλ, εκφρασμένο ως ισοδύναμο διοξειδίου του άνθρακα. Στην περίπτωση μας, αναφερόμαστε στο αποτύπωμα άνθρακα για το οποίο είναι υπεύθυνος ο κλάδος της τεχνολογίας πληροφοριών και επικοινωνίας (ΤΠΕ, information and communications technology, ή ICT, στα Αγγλικά).
Προηγουμένως, οι επιστήμονες που μελετούν τα συγκεκριμένα φαινόμενα, τοποθετούσαν το μερίδιο των ΤΠΕ στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου μεταξύ 1,8% και 2,8%. Αλλά μια νεότερη έρευνα εμφανίζει μια πιο ανησυχητική εικόνα, υποδηλώνοντας ότι η παγκόσμια δραστηριοποίηση του κλάδου είναι πιθανότατα υπεύθυνη για το 2,1% έως 3,9% των συνολικών εκπομπών αερίων θερμοκηπίου.
Όταν οι ερευνητές στο Πανεπιστήμιο του Lancaster ανέλυσαν προηγούμενες προσπάθειες για τον υπολογισμό του αποτυπώματος των ΤΠΕ, διαπίστωσαν ότι οι επιστήμονες δεν είχαν καταφέρει να υπολογίσουν ολόκληρο τον κύκλο ζωής και την αλυσίδα εφοδιασμού προϊόντων και υποδομών ΤΠΕ. Αυτό περιλαμβάνει, για παράδειγμα, τις εκπομπές που παράγονται από κατασκευαστές εξαρτημάτων ή από τη διάθεση προϊόντων.
Εάν οι τελευταίες εκτιμήσεις είναι ακριβείς, θα σημαίνει πως οι ΤΠΕ έχουν μεγαλύτερο αποτύπωμα άνθρακα από την αεροπορική βιομηχανία, η οποία υπολογίζεται πως ευθύνεται για το 2% των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Σημειώνεται πως, σύμφωνα με μια πρόσφατη μελέτη, ο τομέας της ενέργειας βρίσκεται στην πρώτη θέση, με ποσοστό που ξεπερνάει το 70%, ενώ ακολουθούν κλάδοι όπως η γεωργία και η βιομηχανία.
Στις ΤΠΕ, η αύξηση ενδέχεται να οφείλεται εν μέρει στο λεγόμενο «rebound effect», όπου η αυξημένη αποτελεσματικότητα οδηγεί σε αυξημένη ζήτηση. Σύμφωνα με τον καθηγητή Mike Berners-Lee, οι ΤΠΕ «φέρνουν αποτελεσματικότητα σχεδόν σε κάθε γωνιά της παγκόσμιας οικονομίας. Αλλά η σχέση της με τη μείωση του άνθρακα μπορεί να μην είναι τόσο απλή όσο πολλοί άνθρωποι πιστεύουν».
Οι ερευνητές επισημαίνουν ότι για να επιτευχθεί «καθαρό μηδέν» έως το 2050 -κάτι που πρέπει να επιτύχει ο πλανήτης για να διατηρήσει την υπερθέρμανση κάτω από τους 1,5°C- τότε χρειάζεται συντονισμός του τομέα και της χάραξης πολιτικής, με στόχο τη διαμόρφωση ενός σχεδίου. Παράλληλα, οι οργανισμοί ΤΠΕ πρέπει να έχουν νομικά δεσμευτικούς στόχους που θα καλύπτουν και τις εκπομπές των αλυσίδων εφοδιασμού.
Οι επιστήμονες αναφέρουν πως οι κοινωνίες ίσως πρέπει να εξετάσουν κατά προτεραιότητα ορισμένες χρήσεις ΤΠΕ σε σύγκριση με άλλες, ενώ τονίζουν ότι αρκετοί τεχνολογικοί κολοσσοί έχουν αναφερθεί στη μείωση του αποτυπώματος τους, ωστόσο πολλές από αυτές τις δεσμεύσεις δεν είναι αρκετά φιλόδοξες, ενώ η «αυτορρύθμιση» της βιομηχανίας μπορεί να μην είναι επαρκής για να επιφέρει μείωση στα επίπεδα που απαιτούνται για το «καθαρό μηδέν».
Σύμφωνα με τους συγγραφείς της μελέτης, οι εταιρείες τεχνολογίας και οι οργανώσεις ΤΠΕ δεν πρέπει να βασίζονται αποκλειστικά σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας για τη μείωση των εκπομπών άνθρακα, λόγω του ανταγωνισμού για περιορισμένους πόρους, όπως τα σπάνια μέταλλα που απαιτούνται για την κατασκευή ηλιακών συλλεκτών.
«Πρέπει να γίνουν πολύ περισσότερα από τον τομέα των ΤΠΕ για να κατανοηθεί και να μετριαστεί το αποτύπωμα, πέρα από την εστίαση που υπάρχει για μετάβαση σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και εθελοντικούς στόχους μείωσης του άνθρακα», τόνισε η Kelly Widdicks, συν-συγγραφέας της μελέτης και ερευνήτρια του Πανεπιστημίου Lancaster.
«Χρειαζόμαστε μια ολοκληρωμένη βάση τεκμηρίωσης των περιβαλλοντικών επιπτώσεων των ΤΠΕ, καθώς και μηχανισμούς για να διασφαλίσουμε υπεύθυνο σχεδιασμό τεχνολογίας, που θα είναι σύμφωνος με τη Συμφωνία του Παρισιού».
Σχόλια