«Πρόσεχε πώς μου μιλάς»

Στις αρχές της επίσημης επαγγελματικής σταδιοδρομίας μου εν μέσω πανδημίας, εν μέσω μιας κουρασμένης οικονομίας, ταλαιπωρημένων, εξασθενημένων και αποδυναμωμένων ανθρώπινων σχέσεων, εγώ, με ένα σύστημα αξιών –όπως αυτό που ο καθένας μας έχει– που διέπει (ανεξαρτήτως καταστάσεων) την επαγγελματική μου συμπεριφορά, εν έτει 2021, έγινα αποδέκτης της φράσης αυτής η οποία ήχησε στα αυτιά μου αρκετά συχνά, ειπωμένη κυρίως από άνδρες συνεργάτες, με τρόπο που εκδήλωνε κάτι πέραν του λεκτικού σημαινομένου της. Κάτι σαν μια μορφή διαστρεβλωμένης ηγεσίας, μιας έλλειψης επικοινωνιακών δεξιοτήτων και, βεβαίως, έλλειψη δεξιότητας καλού ακροατή. Διότι προτού σχηματιστεί μια όποια άποψη για μία επαγγελματική σχέση, οφείλουν να μιλήσουν και να εκθέσουν ισομερώς τις πλευρές τους και τα δύο μέρη, κάτι που στις περισσότερες περιπτώσεις, για διάφορους λόγους, δεν γίνεται.

Η φράση «Πρόσεχε πώς μου μιλάς», ήταν η απάντηση που έτυχε (αλλά δεν πέτυχε) να λάβω έπειτα από ευγενικές παραινέσεις ή ευγενικά σχόλια εντός συγκεκριμένου επιχειρηματικού πλαισίου και φαίνεται να καλύπτει ένα ευρύ φάσμα αντιδράσεων. Φαίνεται να σταματά μια συζήτηση –και μια συνεργασία– προτού καν αρχίσει και προτού καν δοθεί ευκαιρία και στους δύο συνεργάτες, είτε πρόκειται αποκλειστικά για άντρες, είτε αποκλειστικά γυναίκες ή και τους δύο, να εκφέρουν άποψη για το κοινό θέμα συζήτησης: τον όποιο επιχειρηματικό σκοπό, το τελικό προϊόν ή την υπηρεσία και την εξυπηρέτηση του τελικού χρήστη (end user), είτε αυτός είναι επιχείρηση είτε πελάτης ενός καταστήματος.

Στη φράση αυτή έρχονται να προστεθούν κι άλλες όπως «Είσαι μικρή ακόμη», «Τώρα που είσαι στην αρχή θέλεις πελάτες», «Μάλιστα, τώρα το είπες σωστά» και άλλα σχόλια, σχεδόν ανάρμοστα στον επαγγελματικό χώρο (ασχέτως εάν είθισται να ακούγονται ή να λέγονται, γι’ αυτό και είμαστε εξοικειωμένοι με αυτά), ιδιαίτερα όταν εκφέρονται και απευθύνονται σε άλλον επαγγελματία τον οποίο δεν γνωρίζουμε προσωπικά. Ως επαγγελματικό χώρο, στο άρθρο αυτό, δεν ορίζουμε έναν φυσικά οριοθετημένο χώρο, ένα φυσικό κατάστημα (brick and mortar), αλλά οποιαδήποτε τηλεφωνική, διαδικτυακή ή έγγραφη επικοινωνία με στόχο ένα επιχειρηματικό αποτέλεσμα και δεν θεωρούμε δεδομένο ότι τα δύο μέρη γνωρίζονται προσωπικά. Η επιλογή ενός επαγγελματία για ανάληψη και διεκπεραίωση συγκεκριμένης εργασίας δεν εξαρτάται (αποκλειστικά, τουλάχιστον) από συναισθηματικά κριτήρια αλλά από τυπικά προσόντα, εμπειρία, προσφορά και ζήτηση (και πάλι όχι αποκλειστικά).

Τι είναι, όμως, εκείνο που πυροδοτεί τέτοιου είδους σχόλια και παρατηρήσεις που απέχουν από τον αρχικό σκοπό της επικοινωνίας; Δεν δίνουμε απαντήσεις, θέτουμε ερωτήματα, τροφή για σκέψη και για επίλυση προβλημάτων ζωτικών για το επιχειρείν σήμερα. Σε έναν επαγγελματία, η ηλικία διαδραματίζει πάντοτε έναν τόσο κρίσιμο ρόλο; Σε κάποια επαγγέλματα, βεβαίως. Η εμπειρία μιλά από μόνη της. Η εμπειρία, ωστόσο, προϋποθέτει την έναρξη ενός επαγγέλματος σε μια ηλικία όπου ο σημερινός, έμπειρος επαγγελματίας ήταν «μικρός» ή «μικρή», διότι δεν φτάνεις στην κορυφή της σκάλας από τη μία ημέρα στην άλλη.

Επίσης, ρωτώ, η αρχή της καριέρας συνεπάγεται απαραίτητα ότι η πελατεία δεν είναι αρκετή γι’ αυτό και οφείλεις να εισέρχεσαι σε όποια πόρτα σου ανοίγεται, ακόμη κι αν πίσω απ’ αυτήν κρύβεται για εσένα γκρεμός; Για να δημιουργήσεις ένα αξιοπρεπές βιογραφικό με διάσημες επωνυμίες στο δίκτυο των πελατών σου, πρέπει πρώτα να θυσιάσεις τις σπουδές, τα πολλά σου προσόντα, τις ώρες μελέτης, το μεράκι και την αξιοπρέπειά σου για να πεις «ναι» σε μια πρόταση που διόλου δεν σε συμφέρει; Και δεν αναφέρομαι μόνο σε οικονομικά κριτήρια, αλλά και σε ηθική ανταμοιβή και αξιοπρεπή επιχειρηματική αλληλεπίδραση. Καλώς ή κακώς, το επιχειρείν στην Ελλάδα είναι ένας διαρκής αγώνας κατά τον οποίο πολλές φορές (αντ)αγωνίζεσαι με τον ίδιο σου τον εαυτό και τις δυνάμεις σου ή με το ίδιο το κράτος και τους παράγοντες που αυτό έχει θέσει ώστε το επιχειρείν να διεξάγεται ελαφρώς δύσκολα. Οι υπόλοιπες, εξωτερικές και μη απαραίτητες παράμετροι, κάνουν απλώς το όλο έργο ακόμη πιο δύσκολο.

Προχωρώντας, κάθε επαγγελματίας δεν αναζητά, με τον δικό του τρόπο, πελατεία; Κάθε ένας και κάθε μία από εμάς δεν επιθυμεί ένα ακόμη όνομα στη λίστα των πελατών του; Αν η Coca-Cola, (πανταχού) παρούσα από το 1892, διαφημίζει και προωθεί ακόμη το προϊόν της παγκοσμίως δαπανώντας ποσά για διαφημίσεις με σκοπό εγώ κι εσείς να το αγοράσουμε, εσύ δεν θα αναζητήσεις νέα πελατεία; Δεν ακούγεται απόλυτα λογικό;

Η, δε, αναδιατύπωση φράσεων ώστε α) να γίνουν αρεστές σε τρίτους αλλά ταυτόχρονα β) εμμέσως πλην σαφώς να συνεπάγονται μείωση των απολαβών σου γιατί στο εγγύς ή μακρινό μέλλον περιμένει η εκπλήρωση της υπόσχεσης για «περισσότερη εργασία» παραμένει ευφημισμός και δεν εμπίπτει ούτε στο πλαίσιο της εξυπηρέτησης πελατών, ούτε στις σωστές δημόσιες σχέσεις και τη δικτύωση για την απόκτηση υγιών γνωριμιών και υγιούς πελατολογίου. Η υπόσχεση για «περισσότερη εργασία» στο μέλλον δεν πληρώνει την επόμενη εισφορά του ΕΦΚΑ, δεν φέρνει traffic στον ιστότοπο και δεν δείχνει την απαραίτητη εκτίμηση στον επαγγελματία που προσφέρει την υπηρεσία ή το προϊόν γιατί βασίζεται σε μελλοντική πρόβλεψη – ή καλύτερα, σε διατύπωση απλής καλής πρόθεσης και σε αβάσιμες υποθέσεις ότι η πελατεία σου δεν είναι αρκετή γιατί «είσαι στην αρχή».

Η λιγοστή –κατά τα φαινόμενα και την άποψη τρίτων– πελατεία ουδεμία σχέση έχει με την έναρξη καριέρας. Οὐκ ἐν τῷ πολλῷ τὸ εὖ.

Η αρχή μιας επαγγελματικής καριέρας δεν ισούνταν ποτέ –ούτε θα πρέπει να ισούται ποτέ– με την έλλειψη αξιοπρέπειας και την άκριτη αποδοχή επαγγελματικών προτάσεων που συνεπάγονται ώρες ατελείωτης εργασίας για τη μία πλευρά και καταβολή ελάχιστων απολαβών από την άλλη. Η αρχή μιας καριέρας συνεπάγεται την απόφαση να ξεκινήσεις ένα επιχειρηματικό ταξίδι, να πάρεις ένα χρηματικό ρίσκο, να δαπανήσεις χρόνο, χρήμα, μέρος της υγείας σου για να καταφέρεις εκείνο που σε κρατάει ξύπνιο το βράδυ και σου δίνει την ώθηση να σηκωθείς το πρωί από το κρεβάτι. Η ισχυρή θέληση, η σωστή οργάνωση, η οργανωμένη σκέψη, τα κατάλληλα και προσεκτικά βήματα, τα κατάλληλα προσόντα και οι καλοί σύμβουλοι είναι δίπλα σου για να γίνει το όνειρο πραγματικότητα και πλέον το βράδυ, αντί να αναλογίζεσαι το όνειρο, θα σκέφτεσαι πώς θα το εμπλουτίσεις, και όχι πλέον πώς θα το δημιουργήσεις.

Εκείνοι που εμφανίζονται ως επίδοξοι πελάτες, μελίρρυτοι στην αρχή μέχρι να οδηγηθούν στη φράση «Πρόσεχε πώς μου μιλάς», μόλις ακούσουν κάτι που ίσως δεν τους αρέσει και δεν το περίμεναν, έχουν μείνει μόνο στην επιφάνεια. Έχουν μείνει μόνο στη φωνή που ακούν στην άλλη άκρη της τηλεφωνικής γραμμής, στην επαγγελματική φωτογραφία της νεαρής που βλέπουν, στις αλήθειες που εκφράζονται ότι η επιχειρηματική καριέρα βρίσκεται ακόμη στα σπάργανά της. Ο επαγγελματισμός, όταν σταματά εκεί, στην επιφάνεια, αρχικά αποτελεί πρόβλημα και στη συνέχεια, έπειτα από το άκουσμα της φράσης, αποτελεί ανακούφιση γιατί ένας άνθρωπος (δεν διαχωρίζουμε πλέον σε άντρα ή γυναίκα) που δεν σε εκτιμά και δεν εκτιμά την εργασία σου, επέλεξε να αποχωρήσει. Η νίκη είναι δική σου και προχωράς δυναμικά παρακάτω με ένα βέλος ακόμη στην επιχειρηματική σου φαρέτρα: αυτού της γνώσης περί ανθρώπινης επικοινωνίας, ανθρώπινης ανοησίας και έλλειψης σεβασμού. Την επόμενη φορά, τα αντισώματα θα λειτουργήσουν και τα αντανακλαστικά θα αντιδράσουν σε κλάσματα δευτερολέπτου.

Προτού προβούμε σε τέτοιου είδους σχόλια και παρατηρήσεις, ιδιαίτερα προς τις γυναίκες ανεξαρτήτου ηλικίας, τις σημερινές businesswomen, σχετικά με την ηλικία, την εμπειρία, την πελατεία και οποιαδήποτε άλλη επιχειρηματική πλευρά που δεν μπορούμε να γνωρίζουμε ή οποιαδήποτε προσωπική πλευρά που δεν πρέπει να μας απασχολεί εντός επιχειρηματικού πλαισίου, εκτός κι αν πρώτα ακούσουμε, ας κρατήσουμε στον νου μας ότι δεν γεννηθήκαμε όλοι Μπέντζαμιν Μπάτον. Ξεκινήσαμε από νεαρή ηλικία, από απλά βήματα, απλά χνάρια που όλο και κάποιος προσπαθεί να μας σβήσει. Εμείς, όμως, εμείς που δεν προσέχουμε πώς μιλάμε, ορθώνοντας τείχος στον ανθρώπινο εγωισμό, οχυρώνοντας την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και θεμελιώνοντας τον σεβασμό, έχουμε μια ιστορία ακόμη πιο απίστευτη από εκείνη του Μπέντζαμιν Μπάτον.

Αυτά ήθελα να πω, πριν κλείσω κι εγώ απότομα το τηλέφωνο σε μια επιχειρηματική συνομιλία, δείχνοντας την έλλειψη υγιούς επικοινωνίας που τόσο κρίνεται απαραίτητη για τον σημερινό απαιτητικό επιχειρηματικό κόσμο.

Και κλείνοντας, άκουγα ένα βίντεο σε θέματα ηγεσίας με τον Shola Richards, ιδρυτή και CEO της Go Together Global. Κύριο θέμα της ομιλίας ήταν η καλοσύνη. Civility. Τρόποι και πράξεις ευγένειας στον εργασιακό χώρο. Όχι, μας λέει ο Shola, εδώ δεν μιλάμε απλώς για ευγένεια. Η ευγένεια είναι εύκολο πράγμα. Η καλοσύνη, όμως, και η εμπιστοσύνη που δείχνεις στον άλλον είναι κάτι δύσκολο. Εκεί θα φανεί ο σεβασμός.

What defines you, is how you treat others, μας λέει. And that’s how the cookie crumbles indeed.