Αντιδικίες ασφαλιστικών και ασφαλισμένων

Για πολλούς τα ερωτήματα του «γιατί» και «πώς» παραμένουν αναπάντητα. Το epixeiro.gr σήμερα επιχειρεί να δώσει απαντήσεις, εισάγοντας την παράμετρο της «ανωτέρας βίας», παράμετρος βασική για να ή να μην ενεργοποιηθεί ο μηχανισμός των αποζημιώσεων στη διάρκεια μίας πανδημίας.

Η έννοια της ανωτέρας βίας

Σύμφωνα με το Ελληνικό Δίκαιο των συμβάσεων, αλλά και την παγιωμένη πλέον θέση της νομολογίας των Δικαστηρίων μας, η παραβίαση συμβατικών υποχρεώσεων δεν συνιστά κατ’ αρχήν υπαίτια συμπεριφορά, εφόσον οφείλεται σε γεγονότα «τυχηρά». Σε γεγονότα, δηλαδή, που εκφεύγουν της βούλησης και του ελέγχου του παραβάτη ή -κατ’ άλλη διατύπωση- σε γεγονότα που δεν προβλέφθηκαν, ούτε μπορούσαν να προβλεφθούν ή να αποφευχθούν από έναν μέσο εχέφρονα άνθρωπο.

Στα «τυχηρά» ανήκει και η ανωτέρα βία, η οποία αναφέρεται σε κάθε απρόβλεπτο και εξαιρετικό γεγονός, είτε αντικειμενικό είτε σχετικό με το πρόσωπο κάποιου, το οποίο στη συγκεκριμένη περίπτωση δεν μπορεί να αποτραπεί ή να ελεγχθεί ακόμα και με μέτρα εξαιρετικής επιμέλειας και σύνεσης του μέσου ανθρώπου.

Στον χώρο των ασφαλίσεων η ανωτέρα βία κατ’ αρχήν έχει την ως άνω έννοια, δεδομένου ότι και η ασφάλιση είναι μία σύμβαση (σύμβαση ασφάλισης).

Τι ισχύει στη χώρα μας

Βεβαίως, η νομοθεσία που διέπει την ιδιωτική ασφάλιση στη χώρα μας συχνά αποκλείει ή περιορίζει τις δυνατότητες απαλλαγής του ασφαλιστή (της ασφαλιστικής εταιρίας) από την κάλυψη, για λόγους ανωτέρας βίας, αναφέρει ο Βασίλειος Μπέκας Supreme Court Attorney at Law, MBA Certified Mediation Advocate

Δηλαδή, από το «πνεύμα» των διατάξεων που διέπουν την ιδιωτική ασφάλιση σαφώς προκύπτει ότι ο νομοθέτης δεν επιθυμεί τη γενική απαλλαγή του ασφαλιστή όταν η ασφαλιστική περίπτωση (η επέλευση του κινδύνου, για τον οποίον έχει γίνει η ασφάλιση) οφείλεται σε γεγονότα ανωτέρας βίας, που δεν μπορούσαν εκ των πραγμάτων να έχουν προβλεφθεί από τα μέρη.

Δεν είναι εξάλλου τυχαίο το ότι ο νομοθέτης σε συγκεκριμένες περιπτώσεις όπου αφήνει τέτοια περιθώρια ως προς τον ασφαλιστή, περιορίζει το εύρος των γεγονότων ανωτέρας βίας, ορίζοντας συγκεκριμένα και ρητά ποια είναι εκείνα και μόνον που συνεπάγονται την απαλλαγή του ασφαλιστή (π.χ. στις ασφαλίσεις ζημιών όπου ο νόμος ορίζει ως τέτοια γεγονότα τον πόλεμο, τη στάση και τις λαϊκές ταραχές).

Ο νομοθέτης περιορίζει τις απαλλαγές του ασφαλιστή

Ασφαλίσεις κοινωνικού χαρακτήρα

Σε γενικές γραμμές, στις ασφαλίσεις που έχουν έναν πιο «κοινωνικό» χαρακτήρα (ασφάλιση ζωής, ασθενείας, ασφάλιση ζημιών που υφίστανται μη επαγγελματίες κ.τ.λ.), σαφής σκοπός του νομοθέτη είναι ο κατά το δυνατόν αποκλεισμός ή έστω περιορισμός των περιπτώσεων απαλλαγής του ασφαλιστή σε αυτές, συμπεριλαμβανομένων και των περιπτώσεων απαλλαγής του λόγω ανωτέρας βίας,

Ασφαλίσεις τεχνοκρατικού χαρακτήρα

Αυτό δεν ισχύει ως προς τις ασφαλίσεις που έχουν έναν πιο «τεχνοκρατικό» χαρακτήρα, όπως στις ασφαλίσεις που γίνονται για επαγγελματικούς - επιχειρηματικούς λόγους (ασφαλίσεις μεταφορών, πιστώσεων, επαγγελματικών κινδύνων κ.τ.λ.), δεδομένου ότι εκεί ο νομοθέτης δίνει στον ασφαλιστή σαφώς μεγαλύτερη ευχέρεια να προβλέπει -μέσω του ασφαλιστηρίου συμβολαίου - περιπτώσεις απαλλαγής του από την κάλυψη.

Σε αυτού του είδους τις ασφαλίσεις ο νομοθέτης δεν αντιμετωπίζει τον ασφαλισμένο σαν καταναλωτή που χρήζει προστασίας έναντι του «ισχυρού» ασφαλιστή, αλλά σαν επαγγελματία που συναλλάσσεται επί ίσοις όροις με την ασφαλιστική εταιρεία. Για αυτό και σε αυτά τα ασφαλιστήρια συχνά συναντάμε διευρυμένες ρήτρες αναφορικά με την εξαίρεση από την κάλυψη ή την απαλλαγή του ασφαλιστή από την υποχρέωση καταβολής ασφαλίσματος.

Η διατύπωση όρων που αφορούν στην απαλλαγή του ασφαλιστή λόγω ανωτέρας βίας στο ασφαλιστήριο

Κατ’ αρχάς θα πρέπει να τονισθεί ότι ένα ασφαλιστήριο συμβόλαιο δεν μπορεί να έχει ένα εντελώς ελεύθερα διαμορφούμενο περιεχόμενο, ακόμη και εάν αυτό είναι κοινά αποδεκτό από τα μέρη που συμβάλλονται.

Η ασφαλιστική σύμβαση είναι μία επώνυμη σύμβαση, η οποία ρυθμίζεται από τον Νόμο μέσω αυστηρών διατάξεων, που οριοθετούν το πλαίσιο και τη λειτουργία της, τονίζει.

Όπως, λοιπόν, ισχύει για κάθε περίπτωση απαλλαγής του ασφαλιστή από την κάλυψη, έτσι και η απαλλαγή του για λόγους ανωτέρας βίας -όπου αυτή επιτρέπεται ή δεν αντίκειται στον Νόμο- θα πρέπει να προκύπτει κατά τρόπο ρητό, σαφή, εξειδικευμένο και εύληπτο από το περιεχόμενο του αντιστοίχου ασφαλιστηρίου. Εφόσον ένα ασφαλιστήριο συμβόλαιο περιέχει ρήτρα απαλλαγής του ασφαλιστή σε περίπτωση συνδρομής γεγονότων ανωτέρας βίας, θα πρέπει απαραιτήτως να αναφέρει και ποια συγκεκριμένα γεγονότα εκλαμβάνονται ως τέτοια (π.χ. σε περίπτωση πολέμου, σε περίπτωση πανδημίας κ.τ.λ.).

Ασφαλιστήρια που δεν περιλαμβάνουν στους όρους την ανωτέρα βία. Τι γίνεται όταν προκύψει αντίστοιχη απαίτηση του ασφαλισμένου

Εάν ένα ασφαλιστήριο δεν περιλαμβάνει όρους που αφορούν την απαλλαγή του ασφαλιστή για συγκεκριμένους λόγους ανωτέρας βίας, τότε ο ασφαλιστής απαλλάσσεται αποκλειστικά και μόνον σε όσες περιπτώσεις η κείμενη νομοθεσία ρητώς προβλέπει την απαλλαγή του. Επί παραδείγματι στις ασφαλίζεις ζημιών, ο νόμος ρητώς προβλέπει ότι ο ασφαλιστής απαλλάσσεται όταν ο ασφαλιστικός κίνδυνος οφείλεται σε πολεμικά γεγονότα, εμφύλιο πόλεμο, στάση ή λαϊκές ταραχές.

Ασαφείς όροι

Όσον αφορά στο ζήτημα της ασάφειας των όρων ενός ασφαλιστηρίου συμβολαίου, θα έλεγα εντελώς συνοπτικά ότι η σαφήνεια ενός ασφαλιστηρίου συνιστά αποκλειστική υποχρέωση του ασφαλιστή και ως εκ τούτου η ασάφεια δεν δύναται σε καμία περίπτωση να τον ωφελήσει.

Για τον λόγο αυτόν και βλέπουμε ότι όταν σε επίδικες υποθέσεις τα Δικαστήρια καλούνται να διαγνώσουν το αληθές περιεχόμενο κάποιου ασαφούς όρου ασφαλιστηρίου συμβολαίου, κατά κανόνα επιλέγουν την ερμηνεία εκείνη που περισσότερο ωφελεί τον ασφαλισμένο και όχι τον ασφαλιστή.

Αντιδικίες μεταξύ ασφαλισμένων και ασφαλιστικών

Συνέβαινε, κυρίως στο παρελθόν, όπου τα φαινόμενα «κακοδιατυπωμένων» ασφαλιστηρίων συμβολαίων ήταν περισσότερο συχνά σε σχέση με σήμερα.

Πλέον τα ασφαλιστήρια συμβόλαια έχουν ως επί το πλείστον βελτιωθεί σημαντικά ως προς το περιεχόμενό τους με αποτέλεσμα σπανίως να προκύπτουν ζητήματα ασαφειών ή παρερμηνειών.

Είναι ανωτέρα βία ο κορωνοϊός;

Ως «γεγονός ανωτέρας βίας» χαρακτηρίζεται κάθε απρόβλεπτο και εξαιρετικό γεγονός, το οποίο δεν μπορεί να προβλεφθεί, να αποτραπεί ή να ελεγχθεί από τον μέσο συνετό άνθρωπο, ακόμη και εάν εκείνος έχει επιδείξει εξαιρετική επιμέλεια

Η πανδημία του κορωνοϊου, λοιπόν, σαφώς και εντάσσεται στις περιπτώσεις των γεγονότων ανωτέρας βίας.